Τουρκία και «Vision 2023»: Το στρατηγικό όραμα για την μετα–οθωμανική επέτειο και οι μεταρρυθμίσεις στην εκπαίδευση

Της Χριστίνας Σ. Φλάσκου ⃰

Ο Τούρκος πρόεδρος, Recep Tayyip Erdoğan, κατά τη διάρκεια ομιλίας του (10/11) για την 80η επέτειο από το θάνατο του ιδρυτή της Τουρκικής Δημοκρατίας, Mustafa Kemal Atatürk, έκανε ιδιαίτερη μνεία στο μεγαλόπνοο, φιλόδοξο και μακροπρόθεσμο πρόγραμμα «Vision 2023», ενώ τον περασμένο μήνα ανακοινώθηκαν από τον υπουργό Παιδείας, Ziya Selçuk, οι μεταρρυθμίσεις που συμπεριλαμβάνονται σε αυτό και αφορούν στον τομέα της εκπαίδευσης.
Το «Vision 2023», το οποίο στοχεύει σε έναν εντυπωσιακό αριθμό μεταρρυθμίσεων, ανακοινώθηκε το 2013 από τον τότε πρωθυπουργό Erdoğan με σύνθημα «ένα μεγάλο έθνος, μια μεγάλη δύναμη» και προβλέπει κομβικές αλλαγές σε μια σειρά από τομείς, όπως οικονομικής δραστηριότητας, ενέργειας, υγειονομικής περίθαλψης, εκπαίδευσης, μεταφορών κλπ. Επιδίωξη του Erdoğan είναι να θέσει την Τουρκία στις δέκα πρώτες οικονομίες του κόσμου μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια και να την αναδείξει ως ηγετικό παράγοντα στο μέλλον της περιοχής, βάζοντας τη δική του «σφραγίδα» στην πολιτική της χώρας με ημερομηνία ορόσημο το 2023, όπου και θα εορταστούν τα 100 χρόνια από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας.

Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι, εκτός από το «Vision 2023», έχουν ανακοινωθεί και τα «Vision 2053» και «Vision 2071», τα οποία σηματοδοτούν τα 600 χρόνια από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης και τα 1.000 χρόνια από την αποφασιστική νίκη των Τούρκων Σελτζούκων κατά των Βυζαντινών στη μάχη του Manzikert. Χαρακτηριστική και με «νόημα» είναι η δήλωση του Erdoğan (2016), σύμφωνα με την οποία «όποιος εκλαμβάνει ως έναρξη της ιστορίας μας το 1919 και όχι τα 1.000 χρόνια της ιστορίας του έθνους και του πολιτισμού μας … είναι εχθρός του έθνους και του κράτους μας».

Σύμφωνα με την προγραμματική διακήρυξη του κόμματος «Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης» (AKP) για την παιδεία, δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στη δημιουργία μιας ανταγωνιστικής νέας γενιάς με ισχυρά ιδανικά για το μέλλον, ενώ σταθερός σκοπός του κυβερνώντος κόμματος είναι η ενίσχυση του επιπέδου και της ποιότητας της εκπαίδευσης. Επιδιώκεται, επίσης, το 2023 το ποσοστό του αλφαβητισμού για τα άτομα κάτω των 50 ετών να φτάσει στο 100%, παρέχοντας παράλληλα την ευκαιρία σε όσους από τη νέα γενιά επιθυμούν να έχουν πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Επιπρόσθετα, τονίζεται ότι «η συντηρητική μας στάση (AKP) δεν είναι η προστασία του status quo, αλλά η διατήρηση πολυετών, παραγωγικών αξιών. Για εμάς, η συντηρητική προσέγγιση είναι ένα πρωτοποριακό στοιχείο της διαδικασίας μετασχηματισμού και μεταρρυθμίσεων στην Τουρκία. Πρόκειται για τον επαναπροσδιορισμό των αξιών και αρχών μας, κοινωνικών και πολιτιστικών, που διαμόρφωσαν εμάς και την ταυτότητά μας, με τέτοιο τρόπο ώστε να ανταποκριθούν στις ανάγκες της εποχής μας. Η προοπτική μας είναι να έχουμε μια κοινωνία που να βασίζεται στον πολιτισμό και τις αξίες μας και να συνδυάζει την παράδοση με τον εκσυγχρονισμό, το τοπικό με το παγκόσμιο και το παλιό με το νέο. Στην επέτειο της Δημοκρατίας μας, η Τουρκία θα φτάσει σε ένα σημείο όπου οι πολιτιστικές και κοινωνικές μας αξίες θα αναπαραχθούν και θα μεταδοθούν επιτυχώς στις μελλοντικές γενιές».

Ο υπουργός Παιδείας, Ziya Selçuk, παρουσίασε το νέο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα για την εκπαίδευση, στο πλαίσιο του «Vision 2023», σε εκδήλωση στην Άγκυρα στις 23 Οκτωβρίου. Όπως φαίνεται, μάλιστα, από τις ανακοινώσεις τόσο του ίδιου, όσο και του Τούρκου προέδρου, δίνεται προτεραιότητα στην καινοτομία, τεχνογνωσία και εξειδίκευση των μαθητών και των καθηγητών, με απώτερο στόχο η παιδεία στην Τουρκία να γίνει διεθνώς ανταγωνιστική και να αποφευχθεί το φαινόμενο του brain drain.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση του υπουργού Παιδείας, στόχος είναι ένα ευέλικτο εκπαιδευτικό σύστημα εφαρμόζοντας ένα ευρύ πρόγραμμα σπουδών, που περιλαμβάνει μείωση των σχολικών ωρών, αλλά και εισαγωγή εργαστηρίων κατάρτισης που θα ανταποκρίνονται στις δεξιότητες και ικανότητες όλων των μαθητών, με σκοπό να υπάρξει η κατάλληλη προετοιμασία για τομείς όπου αυτοί έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να επιτύχουν.

Μια ακόμη επιδίωξη είναι η απαγκίστρωση του συστήματος από τυποποιημένες εξετάσεις, οι οποίες θα είναι «δευτερευούσης σημασίας», ώστε να αποφεύγεται ο ανταγωνισμός και το άγχος εκατομμυρίων μαθητών, ενώ η αξιολόγηση δεν θα γίνεται με βάση ένα και μόνο κριτήριο, αλλά με πολλά και διαφορετικά κριτήρια.
Με το νέο σύστημα προβλέπονται κίνητρα στους εκπαιδευτικούς, καλύτερες συνθήκες εργασίας και αύξηση αποδοχών, ενώ όσοι θα κρίνονται επιτυχείς από το υπουργείο θα παρακολουθούν εκπαιδευτικά προγράμματα στο εξωτερικό.

Αναφορικά δε με τις προσπάθειες βελτίωσης της διδασκαλίας ξένων γλωσσών, αλλά και την αύξηση του αριθμού αυτών ανάλογα με τις ανάγκες των μαθητών, υπήρξε σχετική δήλωση του Selçuk, σύμφωνα με την οποία «θα εφαρμόσουμε ένα πιλοτικό πρόγραμμα για τη διδασκαλία 5 ή 6 ξένων γλωσσών στα διάφορα σχολεία της Τουρκίας μέσα στα επόμενα δύο χρόνια».

Ο Selçuk, μάλιστα, σε συνέντευξή του στην Daily Sabah, υπογράμμισε τους δύο βασικούς άξονες που αποτελούν το θεμέλιο του νέου εκπαιδευτικού συστήματος, ενώ η όλη διαδικασία αναμένεται να παράγει αποτελέσματα έως το 2021. Συγκεκριμένα, ανέφερε ότι «θα εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας σε δύο άξονες που βασίζονται σε εθνικές και οικουμενικές αξίες. Η ανθρωποκεντρική καθολική προσέγγιση είναι απαραίτητη. Θα ξεκινήσουμε με αυτήν και στη συνέχεια θα προσθέσουμε σ’ αυτήν την εθνική μας “πινελιά”. Κύριος στόχος μας είναι ο παγκόσμιος ανταγωνισμός. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα πρέπει να οδηγεί στην παραγωγή ανταγωνιστικής δύναμης», προσθέτοντας ότι είναι απαραίτητο να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο του brain drain και να καταστεί η χώρα ελκυστική, όχι μόνο για τους Τούρκους με υψηλή εξειδίκευση, αλλά και για περιζήτητους επαγγελματίες από το εξωτερικό.

Συνέχισε δε λέγοντας ότι «η εκπαίδευση δεν είναι πλέον το μεγαλύτερο πρόβλημα μας, αλλά η λύση μας από εδώ και πέρα… Συνδυάζοντας την ποιότητα και την επιτυχία, θα κατασκευάσουμε ένα ολοκαίνουργιο εκπαιδευτικό σύστημα για να επιτύχουμε τους στόχους μας για το 2023», υπονοώντας ταυτόχρονα ότι το παλαιό πρότυπο για την εκπαίδευση θα μείνει πίσω μέσα στα επόμενα τρία χρόνια.

Υπογράμμισε, επίσης, ότι το εκπαιδευτικό σύστημα είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της οικονομικής ανάπτυξης μιας χώρας, τονίζοντας «χρειαζόμαστε τρία χρόνια για να δημιουργήσουμε το σύστημά μας και να το καταστήσουμε λειτουργικό. Σε τρία χρόνια θα αποκομίσουμε τα οφέλη του, μετά από αυτό θα εστιάσουμε στον παγκόσμιο ανταγωνισμό», ενώ σημειώνεται ότι έχει ήδη δημιουργηθεί πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης στα σχολεία σε συνεργασία με την τουρκική αεροδιαστημική [TAI] και την ASELSAN.
Ο Erdoğan, από την πλευρά του, κατά τη διάρκεια ομιλίας του στην εκδήλωση «2023 Education Vision», που διοργανώθηκε από το υπουργείο Παιδείας (23/10), επισήμανε την ιδιαίτερη σημασία που έχει ο τομέας της εκπαίδευσης για το AKP, καθώς επίσης και ότι αυξήθηκε ο προϋπολογισμός για τον τομέα αυτό από 7,5 δισεκατομμύρια σε 92 δισεκατομμύρια τούρκικες λίρες. Παράλληλα, δήλωσε ότι θα δοθεί πρόσθετη οικονομική στήριξη στα σχολεία και ότι «θα ληφθούν μέτρα που θα ενθαρρύνουν τους εκπαιδευτικούς μας που εργάζονται σε μειονεκτούσες περιοχές», ενώ διευκρίνισε ότι η εκπαίδευση στα νηπιαγωγεία θα γίνει υποχρεωτική όταν ολοκληρωθούν οι απαραίτητες ρυθμίσεις.
Στις αρχές Οκτωβρίου, σε ομιλία του στην Άγκυρα για την έναρξη του νέου ακαδημαϊκού έτους, ο Erdoğan είχε τονίσει ότι «ο μετασχηματισμός του εκπαιδευτικού συστήματος με καινοτομίες και μεταρρυθμίσεις σύμφωνα με τις ανάγκες ενός ψηφιακού κόσμου θα είναι ζωτικής σημασίας για το λαμπρό και ασφαλές μέλλον της χώρας», δηλώνοντας «η Τουρκία πρέπει πρώτα να ολοκληρώσει τον ψηφιακό της μετασχηματισμό ώστε να καλύπτει τις απαιτήσεις της εποχής κι ακόμη περισσότερες. Δεν είναι δυνατόν για μια χώρα που μένει πίσω στην τεχνολογία να πετύχει τους επιστημονικούς και βιομηχανικούς της στόχους».
Σχολιάζοντας δε τη σημασία της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο και της ασφάλειας των πληροφοριών, επισήμανε ότι η Τουρκία δεν μπορεί να έχει μια σίγουρη θέση στο μέλλον, ελλείψει προστασίας δεδομένων στη χώρα και ότι «δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι μελλοντικοί πόλεμοι θα διεξάγονται με κυβερνοεπιθέσεις και όχι με συμβατικά όπλα». Τόνισε, επίσης, ότι «μια γενιά που θα έχει επίγνωση των εθνικών συμφερόντων δεν θα συμμετάσχει σε δραστηριότητες εναντίον της χώρας της».

Τέλος, το στρατηγικό σχέδιο του «Vision 2023», που λειτουργεί ως «οδικός χάρτης» επανακαθορισμού των στόχων προς την κατεύθυνση επίλυσης των χρόνιων προβλημάτων του εκπαιδευτικού συστήματος, θεωρείται ότι προάγει την ποιοτική αναβάθμιση και τη διεθνή ανταγωνιστικότητα αυτού.

⃰ Η Χριστίνα Σ. Φλάσκου είναι πτυχιούχος Πολιτικής Επιστήμης & Ιστορίας, κάτοχος Μεταπτυχιακού Τίτλου Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών με ειδίκευση στις Διεθνείς Σχέσεις & Στρατηγικές Σπουδές, επικεφαλής της έρευνας «Τουρκία και Συριακή κρίση» στο Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων, Αρθρογράφος έντυπου και διαδικτυακού Τύπου.

1.«Political Vision of AK Parti for 2023», AK Parti, 30/9/12, https://www.akparti.org.tr/english/akparti/2023-political-vision

2.«Turkey’s education minister unveils education reform program», Hurriyet Daily News, 24/10/18, http://www.hurriyetdailynews.com/turkeys-education-minister-unveils-education-reform-program-138220

3.Baris Gundogan, «Turkey to improve foreign language education at schools», Anadolu Agency, 25/10/18, https://www.aa.com.tr/en/culture-and-art/turkey-to-improve-foreign-language-education-at-schools/1292863

4.Nur Özkan Erbay, «We will raise our children with national, universal values, education minister says», Daily Sabah, 26/10/18, https://www.dailysabah.com/education/2018/10/27/we-will-raise-our-children-with-national-universal-values-education-minister-says

5.«Turkey sees strengthening education system with reforms, innovation essential for digital future», Daily Sabah, 3/10/18, https://www.dailysabah.com/politics/2018/10/04/turkey-sees-strengthening-education-system-with-reforms-innovation-essential-for-digital-future