Πολυτεχνείο 1973: Το “κορίτσι της πύλης” μιλά για τους παραχαράκτες της ιστορίας και “τα αδέλφια μας στρατιώτες”

Το Militaire.gr αναδημοσιεύει την συνέντευξη της κυρίας Πέπης Ρηγοπούλου. Μιλά σπάνια για εκείνη τη νύχτα. Αναδημοσιεύουμε το κείμενο της συνέντευξης, γιατί θεωρούμε ότι τα όσα λέει είναι το καλύτερο αντίδοτο σ΄ όσους με αδυσώπητη λύσσα προσπαθούν χρόνια τώρα να απαξιώσουν το Πολυτεχνείο. Την μοναδική ανόθευτη πράξη αντίστασης από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο…

Το κείμενο της συνέντευξης:

Την ώρα που το άρμα μάχης έριχνε την πύλη του Πολυτεχνείου ήταν εκεί. Αποφεύγει να εμφανίζεται συχνά, μιλά και γράφει σπάνια για εκείνες τις συγκλονιστικές στιγμές. Όλα αυτά τα χρόνια παρακολουθεί την προσπάθεια απαξίωσης του μηνύματος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου… Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών το κορίτσι σύμβολο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου,βρισκόταν πάνω στη σιδερένια πόρτα κατά την εισβολή του άρματος μάχης. Αρνείται ακόμη και αυτόν τον χαρακτηρισμό. Δεν θέλει να αναφέρεται ως ένα από τα πρόσωπα σύμβολα της εξέγερσης. Της είναι υπεραρκετό ότι συμμετείχε…

Η κυρία Πέπη Ρηγοπούλου, μιλά στο Militaire.gr λέγοντας πολλές αλήθειες για εκείνη τη νύχτα, για την προσπάθεια απαξίωσης της εξέγερσης αλλά και την “αγιοποίησή” της. Μιλά και για το σύνθημα “αδέλφια μας στρατιώτες” που εκείνη τη νύχτα ακούστηκε πολλές φορές από τον ραδιοφωνικό σταθμό των φοιτητών: “…για μένα αδέρφια μας ήταν και είναι επίσης όσοι στρατιώτες και άλλοι στρατιωτικοί αγωνίστηκαν κατά της χούντας, όσοι μετείχαν στο κίνημα του ναυτικού, ο αγαπημένος Σπύρος Μουστακλής και πολλοί άλλοι. Και ακόμα τα παιδιά μας, που σήμερα, στην ταραγμένη περιοχή μας, φυλάνε την Ελλάδα”, λέει.

Όλο το κείμενο της συνέντευξης:

• Η νύχτα του Πολυτεχνείου, είναι ίσως η τελευταία μαζική πράξη αντίστασης που έχουμε να επιδείξουμε, στην σύγχρονη ιστορία μας. Κι όμως, ειδικά τα τελευταία χρόνια γίνεται συστηματική προσπάθεια να απαξιωθεί και το γεγονός αλλά και το μήνυμα που εκπέμπει. Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό;

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973 αποτελεί μείζον παράδειγμα μαζικής αντίστασης του λαού μας. Σε καμία όμως περίπτωση το τελευταίο. Οι κίνηση «οι γυναίκες επιστρέφουν» στην Κύπρο, και στα πρόσφατα μνημονιακά χρόνια οι μεγάλες διαδηλώσεις του Μάη του 10, του Ιουνίου του 11, του Φλεβάρη του 12 ή ακόμα όσο έγιναν με τους ανθρώπους στην πλατεία Συντάγματος που λοιδορήθηκαν από τους δήθεν σοβαρά πολιτικά σκεπτόμενους, είναι μερικά μόνο παραδείγματα. Τα άνθη της ανυπακοής δεν μαραίνονται ποτέ, ακόμα κι αν φαίνονται για λίγο διστακτικά, μοιάζουν παραιτημένα, μαζεύουν τα ταπεινά τους πέταλα, κλείνονται στον χειμώνα τους. Κανένας χειμώνας όμως δεν είναι απέραντος.
Τι συνέβη και τι πιστεύουμε σήμερα για την εξέγερση του Πολυτεχνείου; Κάθε ιστορικό γεγονός, μικρότερο ή μεγαλύτερο, γίνεται αντικείμενο επανεξέτασης ή και αναθεώρησης. Η δεύτερη αυτή διαδικασία είναι πολύ της μόδας και στην χώρα μας. Η επανάσταση του 21, η μικρασιατική καταστροφή, και άλλα γεγονότα τοποθετούνται από μερίδα ειδικών και μη στον αστερισμό της αναθεώρησης με τέτοια εμμονή και βαναυσότητα που να δημιουργούν σκέψεις για τα κίνητρα. Διαβάζουμε δημοσιεύματα όπου κάποιοι μιλούν θετικά για αλλαγή της εθνικής συνείδησης μας λες και η εθνική συνείδηση είναι κάτι που μπορείς να ξεριζώσεις με απλές και γρήγορες κινήσεις, το πολύ σε βάθος εικοσαετίας. Κομμάτι αυτής της εθνικής συνείδησης που βάλλεται, κυρίως σε όσα κράτη δεν είναι κυρίαρχα, είναι και η αντίσταση των ανθρώπων απέναντι στην βία που τους επιβάλλεται.
Η Χούντα του 67 δεν είχε κανένα λόγο να επιβληθεί στον ελληνικό λαό. Έναν λαό που προσπαθούσε να συνέλθει από ένα διχαστικό παρελθόν δεν του επιβάλλεις άλλον ένα διχασμό, παρά μόνο γιατί τον θέλεις μαζί με τους ισχυρούς υποβολείς σου υπόδουλο και έρμαιο στις ορέξεις τους και τα σχέδια τους. Η παρανομία της Χούντας πληρώθηκε ακριβά και μάλιστα εθνικά, στο πεδίο δηλαδή εκείνο που δήθεν επιζητούσε την νομιμοποίησή της. Μιλώ για το πραξικόπημα, την εισβολή και την κατοχή στην Κύπρο και για την αυξανόμενη απειλή στο Αιγαίο και αλλού.
Στο γενικότερο λοιπόν πλαίσιο αναθεώρησης της ιστορίας θα ήταν παράδοξο να μην παρασυρθούν τα πάντα, και η εξέγερση του 73 ανάμεσα τους. Ιδιαίτερα τα τελευταία οκτώ χρόνια ενός Γολγοθά που περνάμε χωρίς να ξέρουμε ακριβώς το πώς και το γιατί, χωρίς να έχουμε αποκτήσει μία σαφή αντίληψη για τους λόγους που η εικόνα μας έχει διεθνώς αλλά κυρίως μύχια τσαλακωθεί, και που γι αυτό καταφεύγουμε στο να κατηγορούμε ο ένας τον άλλο και όλοι μαζί κατά βάθος να είμαστε αυτοκατηγορούμενοι. Στον Γολγοθά αυτόν κυρίως επενδύουν αυτοί που με όποιο τρόπο συνδέονταν με την Χούντα. Αυτοί που αναθεωρούν το γεγονός ριζικά: «Τι συνέβη τότε, σου λένε; Τίποτα απολύτως. Θύματα; Μα αυτά ήταν έξω από τον χώρο του Πολυτεχνείου». Και επί πλέον ότι η εξέγερση είναι υπόλογη κατ’ αυτούς «για όλα τα δεινά της χώρας και του ελληνισμού».

Οι νεοναζιστές και οι νοσταλγοί της Χούντας δεν εφηύραν πρώτοι την αναθεώρηση που άρχισε πολύ νωρίτερα. Από τους απόντες εκπροσώπους του προδικτατορικού πολιτικού συστήματος που ζητούσαν να νομιμοποιηθεί μέσα από την λησμοσύνη των ευθυνών του και την πλαστογραφία των όσων είχαν πραγματικά γίνει στα χρόνια της Χούντας και της αντίστασης. Από όσους δεν ήθελαν να δεχθούν εξ αρχής το μέγεθος εκείνου του ενωτικού, του χαρμόσυνου μέχρι να ματαιωθεί βάναυσα γεγονότος. Εκείνου του γεγονότος που έδειχνε ότι όσο κι αν ο χειμώνας είναι βαρύς, όσο κι αν η καχυποψία και η σπιουνιά πέφτουν πάνω τους και ριζώνουν σαν την αγριάδα μέσα τους, οι άνθρωποι θα αναζητούν πάντα ένα ίχνος ελευθερίας. Εκείνου το γεγονότος που αν και το φώτισαν όπως τις υπερφωτισμένες φωτογραφίες, δεν κατάφεραν να το «κάψουν» οριστικά.
Ωστόσο, η σημερινή παραχάραξη και λοιδορία, που καταλήγει προς όφελος των νεοναζιστών σε μια χώρα που πολέμησε όσο καμιά άλλη τον ναζισμό, έχει να κάνει και με μία αυτοϋποτίμηση που θέλει χρόνο για να την εξαλείψουμε. Για να πιστέψουμε στις φωτεινές στιγμές του παρελθόντος μας, πρέπει να σκεφτόμαστε και να πράττουμε με τρόπο που να αποδεικνύει ότι πιστεύουμε στον εαυτό μας.

• Υπήρξε επέτειος μνήμης τα πρώτα χρόνια. Έγινε επέτειος αντίδρασης και διεκδίκησης όσων πίστευαν ότι οι επιδιώξεις εκείνης της νύχτας αντίστασης δεν εκπληρώθηκαν. Μετά ακολούθησε η βία που σχεδόν πάντα συνόδευε την ημέρα μνήμης.Η συμμετοχή των πολιτών μειωνόταν και η ιστορία του Πολυτεχνείου και των ανθρώπων του επικεντρώθηκε στο “ποιοι, πως και πόσο εξαργύρωσαν κάποιοι” τη συμμετοχή τους σ΄αυτό το ιστορικό γεγονός! Με κάποιο τρόπο η κοινή γνώμη ασχολείται με τις ελάχιστες εξαιρέσεις και όχι με την ιστορική σημασία εκείνης της νύχτας. Πιστεύετε ότι υπήρξε μια σκόπιμη απαξίωση του Πολυτεχνείου, γιατί τέτοια παραδείγματα αντίστασης καμία εξουσία δεν τα θέλει να υπάρχουν;

Η πρώτη επέτειος μνήμης επελέγη από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή για τις εκλογές που προκηρύχθηκαν ακριβώς εκείνη την ημέρα το 1974. Δεν ήταν τυχαίος ο λόγος. Έπρεπε να επιστρέψει η προδικτατορική τάξη πραγμάτων να ξαναϋπάρξει το σύστημα εξουσίας που θα εγγυόταν μια τέτοια επιστροφή. Το ρήγμα, οι απουσίες, τα δραματικά ερωτήματα, το κενό έπρεπε να καλυφθούν άμεσα και να συνδεθούν και με το συμβολικό, δηλαδή την εξέγερση, για να ξεχαστεί η μεγάλη ήττα που δεν παύουν Κύπρος και Ελλάδα να πληρώνουν έκτοτε. Η διαδήλωση που έγινε την προηγούμενη ημέρα των εκλογών τόνιζε ακριβώς αυτό: ότι μία ενωτική και εκτός κομμάτων εξέγερση δεν μπορεί να την χρησιμοποιεί κανείς και για τίποτα. Ενώ η άλλη του ενός εκατομμυρίου, όπως υπολογίστηκε τότε, έγινε με μία εβδομάδα καθυστέρηση και ενώ νομιμοποιούσε την επιλογή εκείνη, την ξεπερνούσε ωστόσο με το μέγεθος και την ποιότητά της.
Η άνοδος του ΠΑΣΟΚ έφερε τον εορτασμό της 17ης Νοεμβρίου ως σχολικής εορτής. Είχα και έχω σοβαρές αντιρρήσεις για τον υποχρεωτικό χαρακτήρα αυτής της εορτής που την καθιστά υποχρέωση αντί για ελεύθερη πράξη μνήμης. Τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, με νωπό ακόμα το τραύμα της αναίτιας και εκτός τόπου και χρόνου δικτατορίας, η μνήμη της εξέγερσης, έστω και ματαιωμένης, μάθαινε στους ανθρώπους κάτι από όσα έγιναν τότε, έστω και μέσα από παραλείψεις και παραμορφώσεις που απειλούσαν με ακύρωση την πολιτική σκέψη. Οι προδικτατορικές ευθύνες των πολιτικών και γενικά της εξουσίας, ο ρόλος των ξένων, των Η.Π.Α. αλλά όχι μόνο, ο αγώνας των αντιστασιακών οργανώσεων μέσα στο κλίμα αποθάρρυνσης που γέννησε η εύκολη επιβολή της δικτατορίας έμειναν και παραμένουν έκτοτε στο σκοτάδι. Η αναγωγή από το πολιτικό σύστημα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου σε ένα εκτός ιστορικής συνέχειας απομονωμένο- και άρα εύκολα χειραγωγήσιμο γεγονός, συνέβαλε στις κατοπινές εξελίξεις.
Η εκτός τόπου και χρόνου αγιοποίηση του γεγονότος έθρεψε την κενή περιεχομένου απόπειρα επανάληψης που έφτασε στην παρωδία: Φτάσαμε στο να γίνεται κατάληψη σχολείου για καλύτερη τυρόπιτα στο κυλικείο. Η σχηματοποιημένη και παραμορφωμένη εικόνα των γεγονότων έδωσε ένα μοντέλο «εξέγερσης» που κατά κάποιον τρόπο χρησίμευσε ως εύκολη, δήθεν ανέξοδη αλλά τελικά βλαπτική τελετή ενηλικίωσης για πολλά παιδιά έκτοτε. Σήμερα μετράμε και αυτές τις συνέπειες. Όταν κάτι αγιοποιείται και γίνεται χονδροειδές παράδειγμα μίμησης, χάνονται η εύρεση, η πρωτοτυπία , η ευθύνη και επομένως αναγκαστικά κάποια στιγμή η αγάπη και ο θαυμασμός γυρίζουν για κάποιους στο αντίθετο τους, το μίσος και την ριζική, βάναυση και άδικη απαξίωση.
Η έκφραση που ακούγεται πολλά χρόνια τώρα είναι ότι κάποιοι που θεωρήθηκαν οι «πρωταγωνιστές» του Πολυτεχνείου, όρος αδόκιμος και καταχρηστικός, δάνειος από τον κόσμο της σόου μπιζ, ξεπούλησαν το πολυτεχνείο ή ακόμα ότι για όλα τα δεινά της χώρας φταίει η «γενιά του Πολυτεχνείου». Όμως αν μετρήσει κανείς ηλικίες, επαγγέλματα ή ακόμα κάτι το πιο ουσιαστικό τα έργα και τις ημέρες των ανθρώπων που έλαβαν μέρος στην εξέγερση τότε, θα δει ότι ελάχιστοι από αυτούς έκαναν πολιτική, αν θεωρήσουμε ότι η πολιτική είναι αυτή που αλλοιώνει τους ανθρώπους με την τάση για εξουσία και με πιστεύω του τύπου «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» και ακόμα πιο λίγοι, μετρημένοι στα χέρι την άσκησαν από θέσεις εξουσίας οπότε και κρίνονται για τους τρόπους που την άσκησαν. Όμως όλοι οι άλλοι, τι γίνεται με αυτούς; Διέβρωσαν τα πάντα και τα ξεπούλησαν; Αυτό είναι ένα τεράστιο ψέμα χωρίς καμιά ιστορική βάση. Όπως σωστά λέτε εξ άλλου η άγρα της εξαίρεσης είναι το βασικό όπλο της επικοινωνίας σήμερα, που όλο και πιο πολύ άλλοτε συνειδητά και άλλοτε ασυνείδητα ολισθαίνει στην προπαγάνδα.

•Πόσο σημαντική ήταν η νύχτα του Πολυτεχνείου στην πορεία πτώσης της χούντας;

Ένα ιστορικό γεγονός, η Εξέγερση του Πολυτεχνείου ή όποιο άλλο, αποτελεί κάποιο σταθμό σε μια προδιαγεγραμμένη ιστορική πορεία. Την εξέγερση εκμεταλλεύθηκε μια πιο ακραία, τάση της Χούντας, του Ιωαννίδη και των συνενόχων του. Είναι ωστόσο άκρως αμφίβολο το αν τα αμερικανικά σχέδια για ανατροπή του Μακαρίου δεν θα προχωρούσαν σε κάθε περίπτωση, μιας και η διχοτόμηση του Νησιού ήταν στόχος των Η.Π.Α. Από την άλλη είναι επίσης συζητήσιμο το αν ο τρόπος με τον οποίο έπεσε η Χούντα, με μια ταπεινωτική ήττα του ελληνισμού, την χειρότερη από το 1922, δεν μπορούσε να έχει αποφευχθεί. Για παράδειγμα σε περίπτωση που το κίνημα του Ναυτικού είχε πετύχει την ανατροπή των συνταγματαρχών.

• “Αδέλφια μας στρατιώτες” ήταν μια από τις φράσεις που μένει χαραγμένη στη μνήμη όσων άκουγαν εκείνη τη νύχτα τον ραδιοφωνικό σταθμό του Πολυτεχνείου. Πέφτοντας η πύλη του Πολυτεχνείου, νιώσατε όπως έχει γραφτεί και ειπωθεί ότι η πλειοψηφία τουλάχιστον των στρατιωτών που μπήκαν στο Πολυτεχνείο ήταν “αδέλφια σας”;

Η επαναλαμβανόμενη έκκληση του ραδιοσταθμού του Πολυτεχνείου «αδέλφια μας φαντάροι» λίγο πριν από την εισβολή του τανκ, εξέφραζε αυτό που νιώθαμε όλοι όσοι είμασταν εκεί. Αλλά για μένα αδέρφια μας ήταν και είναι επίσης όσοι στρατιώτες και άλλοι στρατιωτικοί αγωνίστηκαν κατά της χούντας, όσοι μετείχαν στο κίνημα του ναυτικού, ο αγαπημένος Σπύρος Μουστακλής και πολλοί άλλοι. Και ακόμα τα παιδιά μας, που σήμερα, στην ταραγμένη περιοχή μας, φυλάνε την Ελλάδα.