Μπορεί η Τουρκία να “μπει σφήνα” στις ελληνικές συμμαχίες στην περιοχή;

Η Τουρκία επιχειρεί τους τελευταίους μήνες, παράλληλα με την στρατιωτική πίεση που ασκεί σε Αιγαίο και ανατολική Μεσόγειο να “μπει σφήνα” στις συμμαχίες που έχει χτίσει η Ελλάδα στην περιοχή. Μπορεί να τα καταφέρει; Οι εκτιμήσεις Ελλήνων διπλωματών και στρατιωτικών που συγκέντρωσε η Real News, δείχνουν ότι η κατάσταση χρήζει ιδιαίτερης προσοχής, αλλά είναι προφανές ότι ο διπλωματικός αγώνας δρόμου της Τουρκίας είναι μακρύς, δύσκολος και απρόβλεπτος.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις που γίνονται , η κατάσταση διαμορφώνεται ως εξής;

Η Τουρκία έχει αντιληφθεί το τελευταίο χρονικό διάστημα ότι η υπεροψία με την οποία αντιμετώπιζε τις σχέσεις με τις γειτονικές της χώρες, την έχει απομονώσει δημιουργώντας παράλληλα ένα πλέγμα συμμαχιών εναντίον της. Οι προκλητικές της ενέργειες έχουν δημιουργήσει αρνητικό κλίμα εναντίον της και έχουν προκαλέσει συνασπισμούς κρατών που πριν από λίγα χρόνια φάνταζαν απίθανοι. Ισραήλ, Αίγυπτος, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Σαουδική Αραβία, ο κατάλογος των κρατών που έχει «χάσει» η Τουρκία δεν έχει τελειωμό. Και αν συνυπολογίσει κανείς και την εξαιρετικά επιφυλακτική στάση των ΗΠΑ και της Ευρώπης απέναντι της, τότε αντιλαμβάνεται ότι η στρατηγική του «ταραξία» που μέχρι πρότινος εφάρμοζε, έχει αρχίσει να μην «της βγαίνει». Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι ότι έχει αποδοθεί σ’ έναν αγώνα δρόμου για να μεταστρέψει το αρνητικό κλίμα που η ίδια έχει δημιουργήσει. Με ποιο τρόπο το επιχειρεί αυτό όμως; 

Ας ξεκινήσουμε με τις σχέσεις Ισραήλ – Τουρκίας, οι οποίες είναι γνωστό ότι τα τελευταία βρίσκονται σε χαμηλό σημείο, λόγω του περιστατικού με το πλοίο Mavi Marmara τον Μάιο του 2010 αλλά και της αναθεωρητικής στάσης της τελευταίας. Ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ερντογάν βλέποντας ότι οι σχέσεις Ελλάδας – Ισραήλ σταδιακά βελτιώνονται σε όλα τα επίπεδα, επιχείρησε να καλύψει το χαμένο έδαφος με μία επαναπροσέγγιση που επιχείρησε από τον περασμένο Δεκέμβριο. Οι δύο χώρες συνομιλούσαν παρασκηνιακά, όμως η Τουρκία αντιλήφθηκε ότι πλέον το Ισραήλ δεν “γοητεύεται” ιδιαίτερα από τους τακτικισμούς της γείτονος και ένας λόγος είναι και η θεαματική βελτίωση των σχέσεων του με τις αραβικές χώρες. Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι η Τουρκία να επιστρέψει στο γνωστό παιχνίδι των απειλών με αφορμή την υπογραφή του Μνημονίου Κατανόησης με την Ελλάδα και την Κύπρο για την κατασκευή του έργου «Euroasia Interconnector», που υποτίθεται ότι προσβάλει την υφαλοκρηπίδα της.

Επόμενη χώρα η Αίγυπτος. Οι σχέσεις των δύο χωρών είναι τεταμένες από το 2013 μετά την απομάκρυνση του πρώην Προέδρου της Αιγύπτου και εκπροσώπου της Μουσουλμανικής Αδελφότητας Μόρσι. Έκτοτε έχουν εκτυλιχθεί πολλά περιστατικά που συντηρούν την αντιπαράθεση μεταξύ τους σε υψηλό επίπεδο. Όμως η Τουρκία και σε αυτή την περίπτωση αντιλαμβανόμενη την απομόνωση της, επιχειρεί τη βελτίωση των διμερών σχέσεων. Έσπευσε μάλιστα να εκμεταλλευτεί το πρόσφατο περιστατικό με την επέκταση του ενεργειακού οικοπέδου W18 από πλευράς Αιγύπτου, ανατολικά του 28ου μεσημβρινού το οποίο έθιγε τμήμα της ελληνικής ΑΟΖ. Μέσω ψευδών ειδήσεων τις οποίες διέσπειρε, επιχείρησε να πείσει τη κοινή γνώμη ότι οι σχέσεις μεταξύ τους βρίσκονται σε πορεία αποκατάστασης. Η απάντηση ήρθε άμεσα από το ΥΠΕΞ της Αιγύπτου για να την προσγειώσει απότομα, αφού αρνήθηκε τους ισχυρισμούς της τουρκικής κυβέρνησης για την επανέναρξη και αποκατάσταση των σχέσεων με το Κάιρο δηλώνοντας ότι «Η Αίγυπτος αναμένει ότι οποιαδήποτε χώρα που χρειάζεται να συνάψει κανονικές σχέσεις με αυτήν θα πρέπει να τηρεί τους κανόνες του διεθνούς δικαίου και τις αρχές της καλής γειτονίας και να σταματήσει τις προσπάθειες παρέμβασης στις εσωτερικές υποθέσεις των χωρών της περιοχής». Λόγια που η Τουρκία ακούει συνεχώς από το σύνολο των γειτονικών μ’ αυτήν χωρών, συνήθως «σφυρίζοντας αδιάφορα»… 

Με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα οι σχέσεις των δύο χωρών είναι «στον πάγο» από το 2016 μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία. Και στο μέτωπο της Λιβύης όμως υπάρχει έντονη αντιπαράθεση με τα συμφέροντα τους να είναι σε ευθεία σύγκρουση. Ο νέος Πρόεδρος Μπάιντεν φαίνεται ότι επιθυμεί την επαναπροσέγγιση τους με σκοπό την μερική αποκατάσταση των σχέσεων τους. Το σημαντικότερο αγκάθι όμως σε αυτή την αλλαγή στάσης είναι ο αναθεωρητισμός της Ερντογανικής Τουρκίας, ο οποίος δεν αφήνει πολλά περιθώρια για δραστική βελτίωση επί του παρόντος, κάτι που φαίνεται ξεκάθαρα και από την πλευρά των ΗΑΕ, που προτιμούν να συνασπίζονται με χώρες που επιδεικνύουν σοβαρή και υπεύθυνη στάση στην Κεντρική και Ανατολική Μεσόγειο, όπως η Ελλάδα.

Μία ακόμη χώρα με την οποία οι σχέσεις της Τουρκίας είναι σε δυσχερές σημείο είναι και η Σαουδική Αραβία. Αντίστοιχα με τα ΗΑΕ, η νέα ηγεσία του Λευκού Οίκου, επιχειρεί νέα αρχή στις μεταξύ τους σχέσεις. Όμως και εδώ ο δρόμος για τον Πρόεδρο Ερντογάν είναι μακρύς, αφού η οικοδόμηση εμπιστοσύνης είναι κάτι που δεν γίνεται από την μία μέρα στην άλλη. Η Σαουδική Αραβία είναι μία χώρα που επιθυμεί να δει απτά σημάδια αλλαγής στάσης και επί του παρόντος αυτό που βλέπει είναι μόνο την Ελλάδα ως πηγή σταθερότητας και ασφάλειας στην περιοχή της Κεντρικής και Ανατολικής Μεσογείου. Γι’ αυτό το λόγο και συμμετείχε αρχικά στο Φόρουμ Φιλίας που διοργάνωσε πρόσφατα η Αθήνα και απέστειλε μαχητικά αεροσκάφη στην Κρήτη για την συνεκπαίδευση των Ενόπλων Δυνάμεων των δύο χωρών. Αυτές οι ενέργειες διέλυσαν τις ψευδαισθήσεις της Τουρκίας για γρήγορη συμφιλίωση με το Ριάντ, με τους Τούρκους αξιωματούχους να εμφανίζονται σοκαρισμένοι με την απόφαση αυτή της Σαουδικής Αραβίας, ενώ ο ΥΠΕΞ της Τουρκίας είπε ότι η Άγκυρα δεν είχε προβλέψει ποτέ ότι θα υπήρχε μια τέτοια στρατιωτική σχέση μεταξύ της Αθήνας και του Ριάντ. Ξεκάθαρο σημάδι που αποδεικνύει την αγωνία που έχει πλέον η γείτων για την κατάσταση απομόνωσης στην οποία έχει περιέλθει.

Η Τουρκία πλέον πρέπει να τρέξει. Η αλαζονεία και η στρατιωτικοποιημένη εξωτερική πολιτική της, την έφερε στο περιθώριο, επιτρέποντας τη δημιουργία συνασπισμών εναντίον της. Αν σε όλα τα παραπάνω συνυπολογίσουμε τη νέα προεδρεία στις ΗΠΑ που έχει τελείως διαφορετική αντίληψη σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν, όπως και τις πρόσφατες αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ, τότε μπορούμε να αντιληφθούμε γιατί η Τουρκία από τις αρχές του 2021 επιχειρεί να στρογγυλέψει τη επιθετική ρητορική της και να αποποιηθεί το ρόλο του ταραξία και του αποσταθεροποιητικού παράγοντα στην περιοχή της Κεντρικής και Ανατολικής Μεσογείου. Ας ελπίσουμε ότι αυτή η τακτική δεν θα είναι πρόσκαιρη όπως συνηθίζει η γείτων, αλλά θα αντιληφθεί επιτέλους τον πραγματικό της ρόλο, αυτόν που η Ελλάδα της υπενθυμίζει συνεχώς, που δεν είναι άλλος από την ειρηνική συνύπαρξη μέσω της εποικοδομητικής συνεργασίας με τις γειτονικές της χώρες, πάντα σεβόμενη το Διεθνές Δίκαιο και του κανόνες καλής γειτονίας…