Το Έπος των Υποβρυχίων το 1940

Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος

(δεύτερο μέρος)

Το πρώτο μέρος ΕΔΩ

Τα μαύρα σύννεφα του πολέμου, έχουν αρχίσει να απλώνονται…

Όλα τα σημάδια δείχνουν ότι κάτι πολύ κακό θα συμβεί.

Την δεκαετία του ’30, οι εξελίξεις στην

τεχνολογία των υποβρυχίων υπήρξαν σημαντικές.

Δυστυχώς η Ελλάδα δεν τις

παρακολούθησε.

Έτσι στις 28 Οκτωβρίου 1940 το Ναυτικό κλήθηκε να πολεμήσει έχοντας στη δύναμή του έξι υποβρύχια όχι μόνο παλιάς και ξεπερασμένης

τεχνολογίας, αλλά και που είχαν υπερβεί το όριο της ζωής τους!

Είχαν μέγιστο βάθος κατάδυσης τα 60 μέτρα. Βοηθητικά μηχανήματα πολύπλοκα,

ευαίσθητα και επιρρεπή σε βλάβες.

Πρωραία πηδάλια βάθους που δεν

αναδιπλώνονταν.

Κύριες μηχανές που παρουσίαζαν συχνές βλάβες και βραχυκυκλώματα.

Δεν διέθεταν θαλάσσερμα ταχείας κατάδυσης, πορειογράφο και υπολογιστή τορπιλών.

Ήσαν χωρίς δεξαμενή διακένων και δεξαμενή εσωτερικού εξαερισμού τορπιλοσωλήνων, πράγμα που αποτέλεσε την αιτία της βύθισης του «Πρωτεύς».

Ακόμα δεν είχαν πώματα ασφαλείας στις καθόδους κάτι που στοίχισε την απώλεια του «Κατσώνη».

Σε όλα αυτά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα

ανταλλακτικά τους ήσαν από σπάνια έως ανύπαρκτα.

Ο Ναύαρχος Δημ. Φωκάς περιγράφει, μάλλον σε χαμηλούς τόνους αλλά οπωσδήποτε ξεκάθαρα, τα προβλήματα των υποβρυχίων.

Το απόγευμα, στις 1600 για την ακρίβεια, της 28ης Οκτωβρίου 1940, αποπλεύσανε από το Ναύσταθμο ο «Παπανικολής» και ο «Νηρεύς» για την πρώτη τους περιπολία.

Η ώρα αυτή είχε επιλεγεί ώστε να αποφύγουν το ημερήσιο ταξίδι σε κατάδυση.

Αυτό όμως υπήρξε αφορμή για δύο απίθανα περιστατικά.

Το πρώτο έγινε καθώς περνούσαν από το Πέραμα.

Κάποιοι ναύτες από τα εκεί φυλάκια τα θεώρησαν ιταλικά και τους έριξαν μερικές τουφεκιές για να τα σταματήσουν!

Το δεύτερο ήταν πανομοιότυπο και έγινε στην Πάτρα όπου έφτασαν τα ξημερώματα της επομένης.

Οι ναύτες της ΝΑΠ/1  από κάποιες σκοπιές

στο λιμάνι βάλθηκαν, και αυτοί, να πυροβολούν!

Ευτυχώς όλοι τους απέτυχαν και δεν υπήρξαν θύματα.

Η οργάνωση και ο συντονισμός δεν ήσαν ποτέ οι μεγάλες αρετές των Ελλήνων…

Όμως τα κωμικά γεγονότα περιορίστηκαν σε αυτά της πρώτης ημέρας.

Η συνέχεια έδειξε ότι τα ελληνικά υποβρύχια μόνον αστεία δεν έκαναν.

Ως τις 3 Νοεμβρίου οι περιπολίες τους περιορίζονταν στον ελληνικό θαλάσσιο χώρο.

Από την ημέρα εκείνη και ύστερα αρχίζουν να περιπολούν και στην Αδριατική.

Αυτό έγινε επειδή ως τότε στην περιοχή εκείνη ήσαν ανεπτυγμένα τα υποβρύχια του

βρετανικού στόλου της Μεσογείου.

Έπρεπε λοιπόν να υπάρξει συνεννόηση με

τους Βρετανούς ώστε να ρυθμιστούν τα θέματα της εναλλαγής ώστε στην

Αδριατική να βρίσκονται μονίμως Συμμαχικά υποβρύχια.

Συνοπτικά τα ελληνικά υποβρύχια, ως τις 27 Απριλίου του 1941 δηλαδή την ημέρα που οι Γερμανοί μπήκαν στην Αθήνα, είχαν την ακόλουθη δράση.

Ο «ΣΙΩΠΗΛΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ» ΚΑ ΟΙ ΗΡΩΕΣ

Το «Παπανικολής» είχε την τύχη να είναι το υποβρύχιο που έκανε την πρώτη

και την τελευταία περιπολία στο Ιόνιο πέλαγος, το στενό του Οτράντο και την

Αδριατική.

Συνολικά πραγματοποίησε έξι περιπολίες κατά τις οποίες βύθισε τα MS «Αntoinetta»,στις 22.12.40, και MV «Firenze» , στις 24.12.40.

Το «Κατσώνης» έκανε τέσσερις και βύθισε, στις 31.12.40, το ΜΤ «Quinto».

Το «Τρίτων» πήρε μέρος σε πέντε περιπολίες βυθίζοντας στις 16.3.41 το MV

«Carnia»

Έξι περιπολίες είχε το «Νηρεύς». Τέλος το «Πρωτεύς» είχε εκτελέσει από την αρχή του πολέμου δύο περιπολίες. Στις 26.12.40 απέπλευσε για την τρίτη του.

Είχε οριστεί να περιπολεί στο στενό του Οτράντο ως τις 8.1.41 οπότε και θα επέστρεφε.

Όμως όλη αυτή την περίοδο δεν επικοινώνησε με τη βάση του.

Το μυστήριο λύθηκε στις 10 Ιανουαρίου, όταν το ιταλικό ραδιόφωνο

ανέφερε ότι τορπιλοβόλο που συνόδευε νηοπομπή είχε βυθίσει εχθρικό

υποβρύχιο από το οποίο δεν υπήρξαν επιζώντες.

Μετά τον πόλεμο έγινε γνωστό

ότι το «Πρωτεύς», στις 29 Δεκεμβρίου 1940, είχε επιτεθεί σε νηοπομπή που

κατευθυνόταν στην Αυλώνα.

Οι τορπίλες του χτύπησαν το SS «Sardegna», που βυθίστηκε.

Όμως λόγω ανυπαρξίας δεξαμενής διακένων και δεξαμενής εσωτερικού εξαερισμού των τορπιλοσωλήνων, αναδύθηκε.

Τότε βρήκε την ευκαιρία και το εμβόλισε το τορπιλοβόλο «Αntares», που στη συνέχεια έριξε και εφτά βόμβες βάθους.

Στην επιφάνεια δεν φάνηκαν παρά μόνο φυσαλίδες, λάδια και κάποια

συντρίμμια.

Το «Πρωτεύς» είχε χαθεί αύτανδρο.

το «Γλαύκος» δεν αναφέρεται πουθενά.

Ο λόγος είναι απλός.

Καθόλη την πρώτη φάση του πολέμου ήταν καθηλωμένο στη Βάση Υποβρυχίων εκτελώντας επισκευές.

Ευτυχώς, χάρη στις προσπάθειες του

προσωπικού του Ναυστάθμου κατάφερε να αποπλεύσει, το βράδυ του Μεγάλου

Σαββάτου, 19 Απριλίου 1941, για την Αλεξάνδρεια.

Την Μεγάλη Παρασκευή είχαν

φύγει, έχοντας τον ίδιο προορισμό, όλα τα υπόλοιπα υποβρύχια εκτός από το

«Παπανικολής» που βρισκόταν σε περιπολία στην Αδριατική.

Αυτό αναχώρησε για την Αλεξάνδρεια στις 22 Απριλίου μαζί με το MV «Μarit Μaersk» .

Έφυγαν λοιπόν όλοι αφήνοντας πίσω τον Ανώτερο Διοικητή Υποβρυχίων Πλοίαρχο

Αθανάσιο Ξηρό!

Ο Ναύαρχος Φωκάς γράφει σχετικά:

«Ατυχώς η αναβλητικότης, η

επικρατήσασα σύγχυσις, αι σημειωθείσαι αντιρρήσεις δε επέτρεψαν την

πραγματοποίησιν του κανονικού αυτού απόπλου.

Και ο πλοίαρχος Ξηρός, θύμα

των αντιξόων περιστάσεων και του φιλοτίμου χαρακτήρος του, έθεσε τέρμα εις

την ζωήν του, αυτοκτονήσας ολίγον κατόπιν, διότι δεν ηδυνήθη να ακολουθήση

τον στολίσκον του.

Μέσα στο γενικό «μπάχαλο» που επικρατούσε τότε οι επικεφαλής του Ναυτικού δε θεώρησαν απαραίτητο να αφήσουν τον, πετυχημένο, Πλοίαρχο Αθ. Ξηρό να φύγει με τα υποβρύχιά του.

Ήταν και αυτό ένα μικρό δείγμα των ικανοτήτων τους.

Των ικανοτήτων που είχαν καταστρώσει

αλλοπρόσαλλα σχέδια για τη δράση των υποβρυχίων, στην αρχή του πολέμου.

Των ικανοτήτων που φρόντισαν πλοία να βυθιστούν σε άσκοπες αποστολές, ή ακόμα να πέσουν στα χέρια του εχθρού.

Ικανοτήτων τέλος που θα φέρουν, λίγο αργότερα, το Ναυτικό πολύ κοντά στην αυτοκαταστροφή του…

Φτάνοντας στην Αλεξάνδρεια τα ελληνικά υποβρύχια έδεσαν, «παρέβαλαν» κατά τη

ναυτική ορολογία, δίπλα στο HMS «Μedway».

Την Πρωτομαγιά του 1941

εντάχθηκαν στο «1st Submarine Flotilla» του «Μediterranean Fleet» ή στον

«1ο Στολίσκο Υποβρυχίων» του Βρετανικού Στόλου της Μεσογείου, όπως συνήθως

αναφέρεται στην ελληνική βιβλιογραφία.

Στις 15 του ίδιου μήνα ορίστηκε ως

Διοικητής Υποβρυχίων ο Πλοίαρχος Περικλής Αντωνόπουλος, που εγκαταστάθηκε

στο SS «Κορινθία» .

Όπως όλοι μπορούμε να φανταστούμε η κατάσταση των υποβρυχίων μας ήταν η χειρότερη που μπορούσε να γίνει.

Όλα τους είχαν ανάγκη από εκτεταμένες και σημαντικές επισκευές.

Οι Βρετανοί πρότειναν να πάνε για τις επισκευές στη Σιγκαπούρη και το Γιβραλτάρ, πράγμα που δεν δέχτηκε η ΔΥ.

Τελικά και οι Βρετανοί συμφώνησαν να γίνουν όσες επισκευές ήσαν δυνατές στην Αλεξάνδρεια και τα ελληνικά υποβρύχια να αναλάβουν το ταχύτερο υπηρεσία.

Οι καιροί ήσαν δύσκολοι και οι ανάγκες σε υποβρύχια μεγάλες.

Το «Νηρεύς» ήταν το πρώτο που εκτέλεσε περιπολία στη δεύτερη φάση του πολέμου.

Ήταν από τις 26 Μαΐου έως τις 7 Ιουνίου, στην περιοχή μεταξύ Καστελόριζου και Αττάλειας.

Σύντομα ακολούθησαν και τα υπόλοιπα…

(αύριο το τρίτο μέρος)

Πληροφορίες

Πτήση και Διάστημα

Ηλίας Νταλούμης