Η άγνωστη ιστορία των υποβρυχίων! 137 χρόνια στον Ελληνικό Στόλο

Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος

(πρώτο μέρος)

Είναι το πλοίο που έδωσε στις ναυτικές πολεμικές επιχειρήσεις… την τρίτη διάσταση!

Αόρατο, ευέλικτο, αθόρυβο, επικίνδυνο, αποτελεσματικό.

Η εξέλιξη του ραγδαία.

Απαραίτητο στο οπλοστάσιο της κάθε ναυτικής χώρας.

Πλήρωμα του, η αφρόκρεμα των στελεχών του οποιουδήποτε  Ναυτικού.

Ψυχωμένοι, ψύχραιμοι, γενναίοι και αποφασισμένοι.

Ζουν και επιχειρούν στο σκοτάδι και την απόλυτη σιωπή.

Το ρίσκο της ζωής τους τεράστιο…

Αυτό είναι το υποβρύχιο και το πλήρωμα του.

Στις θάλασσες μας με την ελληνική σημαία στην πρύμνη, εμφανίστηκε πριν από… 137 χρόνια, αφού το Πολεμικό μας Ναυτικό ήταν από τα πρώτα που το εμπιστεύτηκε.

Από τότε μέχρι σήμερα, πολλές πτυχές της ιστορίας αυτού του όπλου, είναι σχεδόν άγνωστη…

Ο ΑΓΓΛΟΣ ΙΕΡΕΑΣ ΚΑΙ ΤΟ«NORDENFElT Ι» 

Όλα ξεκίνησαν  τον Σεπτέμβριο του 1885 όταν  η Βουλγαρία που είχε γίνει ανεξάρτητη το 1878, προσάρτησε την Ανατολική Ρωμυλία.

 Η ελληνική αντίδραση είχε δύο κυρίως σκέλη. Το ένα ήταν η κήρυξη

επιστράτευσης. 

Το άλλο η απεγνωσμένη προσπάθεια εξοπλισμού της επειδή ήταν

σε τραγική κατάσταση και από αυτήν την άποψη.

 Τότε αγοράστηκαν τα πρώτα

πολυβόλα για τον Ελληνικό Στρατό και το Ναυτικό.

 Ήσαν κατασκευασμένα στη

Σουηδία από την εταιρεία “Nordenfelt Gun & Ammunition Co”.

 Αν και

δεν υπάρχει η ανάλογη μαρτυρία εντούτοις φαίνεται πολύ πιθανόν ότι η

Nordenfelt μαζί με τα πολυβόλα της βρήκε την ευκαιρία και πούλησε στην

Ελλάδα ένα ακόμα προϊόν.

 Ήταν μια εφεύρεση που είχε γίνει από τον Βρετανό ιερέα(!) George Garrett, που την είχε πουλήσει στον T.W.Nordnefelt .

 Αυτός με τη σειρά του την τελειοποίησε και προχώρησε στην υλοποίησή

της.

 Ήταν αρκετά πρωτότυπη αν και όχι πρωτόγνωρη.

 Επρόκειτο για ένα πλοίο

που είχε τη δυνατότητα να ταξιδεύει και κάτω από την επιφάνεια της

θάλασσας.

 Το νέο αυτό τύπο πλοίου που αγγλικά το έλεγαν «submarine», στη

γλώσσα μας αποδόθηκε, με επιτυχία, ως «Υποβρύχιον».

Το σκάφος αυτό είχε μήκος 19.51m, πλάτος 3.66m και βύθισμα 3.35m.

 Το εκτόπισμά του ήταν 60 τόνοι, είχε μέγιστη ταχύτητα 9 κόμβων, μπορούσε να

καταδυθεί ως 15m και είχε ακτίνα δράσης 150 μίλια.

Το «Νordenfelt Ι» έφτασε στον Πειραιά στις 13 Ιανουαρίου

1886 με το βρετανικό πλοίο SS «Τoledo». Ήταν σε κομμάτια και έπρεπε να

συναρμολογηθεί, εργασία που ανέλαβε το μηχανουργείο «Τζων Μακ Δόαλ &

Βάρβουρ» που βρισκόταν στην ακτή Αλών .

 Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν

μετά από δύο σχεδόν μήνες, οπότε στις 14 Μαρτίου άρχισαν, στον Φαληρικό

όρμο, οι δοκιμές.

 Τις παρακολουθούσαν, εκτός από το «φιλοθεάμον κοινό» και

μια τριμελής επιτροπή που είχε ορίσει ο Υπουργός των Ναυτικών Γ.

Μπούμπουλης και αποτελούσαν ο Αντιπλοίαρχος Μάρκος Μπότσαρης, ο Πλωτάρχης Κοσμάς Ζώτος και ένας πολίτης μηχανικός.

 Οι δοκιμές έδειξαν τις πραγματικές

δυνατότητες του «Νordenfelt Ι» δηλαδή ότι χρειάζονταν μερικές δεκαετίες

ακόμα έως ότου τα υποβρύχια αποκτήσουν μερικές από τις ιδιότητές τους. 

Πολύ αργή κατάδυση, διαρροές καυσαερίων που έβαζαν σε κίνδυνο τη ζωή του

πληρώματος, κακή διεύθυνση του σκάφους, ήσαν μερικά από τα αξεπέραστα

προβλήματα που αντιμετώπιζε το «Νordenfelt Ι». 

Χαρακτηριστικά αναφέρεται

ότι κατά την πρώτη του δοκιμή «κάθισε» στο βυθό και δεν αναδύθηκε παρά μετά

από έξι ώρες!

Φυσικά το «Νordenfelt Ι» δεν αξιοποιήθηκε ποτέ επιχειρησιακά.

 Μετά το 1901 δεν αναφέρεται πουθενά.

 Μόλις μαθεύτηκε ότι η Ελλάδα αγόρασε υποβρύχιο, η Τουρκία

έσπευσε, το 1887, να παραγγείλει στον Nordenfelt δύο! 

Τα βάφτισαν «Αμπντούλ

Μετζίντ» και «Αμπντούλ Χαμίντ» και ήσαν μεγαλύτερα από το «Νordenfelt Ι».

Αν και είχαν κάποιες βελτιώσεις ως προς αυτό, δεν κατάφεραν τίποτα

περισσότερο.

 Μάλιστα επειδή στάθηκε αδύνατον να βρεθεί τουρκικό πλήρωμα για

να τα επανδρώσει, τις δοκιμές στον Βόσπορο τις έκαναν δύο Βρετανοί…

Ανίκανα να προσφέρουν οποιοδήποτε έργο και χωρίς να αποκτήσουν ποτέ

πλήρωμα, εγκαταλείφθηκαν να σκουριάσουν στον Κεράτιο, στην Κωνσταντινούπολη.

«ΔΕΛΦΙΝ» ΚΑΙ «ΞΙΦΙΑΣ»

Χρειάστηκε να περάσουν 25 χρόνια από την αγορά του «Νordenfelt Ι», έως ότου

η Ελλάδα αγοράσει άλλο υποβρύχιο. 

Και ο λόγος είναι προφανής. 

Δεν υπήρχαν υποβρύχια.

 Όλα αυτά τα χρόνια στην υπόλοιπη Ευρώπη και στις ΗΠΑ γίνονταν

πειράματα και δοκιμές προκειμένου να κατασκευαστεί ένα πραγματικό

υποβρύχιο.

 Το Κίνημα του 1909 αποτέλεσε το έναυσμα για την έξοδο της Ελλάδας από τη μιζέρια και την αφάνεια.

 Η αναδιοργάνωση των Ενόπλων

Δυνάμεων ήταν ένας από τους πρωταρχικούς σκοπούς του. 

Οι παραγγελίες για εξοπλισμούς υπήρξαν 

μοναδικές. 

Το Ναυτικό απέκτησε σύγχρονα σκάφη. 

Πιο διάσημο το «Αβέρωφ».

 Πιο πρωτότυπα το «Δελφίν» και το «Ξιφίας», τα δύο υποβρύχια ή «Καταδυόμενα» όπως τα έλεγαν τότε ακολουθώντας τη γαλλική

ορολογία. 

Η παραγγελία δόθηκε στα ναυπηγεία Schneider, στη Γαλλία, τον

Σεπτέμβριο του 1910 και ήσαν τύπου «Laubeuf», από τον σχεδιαστή τους.

 Η Ναυπήγησή τους άρχισε το 1911 και η παραλαβή του πρώτου, ήταν το

«Δελφίν», έγινε στις 21 Αυγούστου 1912 στο Ναύσταθμο της Toulon.

 Κυβερνήτης του ήταν ο Πλωτάρχης Στ. Παπαρηγόπουλος, ενώ το υπόλοιπο πλήρωμά του το αποτελούσαν αλλα 17 άτομα. 

Αμέσως άρχισε η εντατική εκπαίδευση κάτω από την επίβλεψη Γάλλων εκπαιδευτών. Είχαν γίνει έντεκα καταδύσεις όταν ο

Παπαρηγόπουλος πήρε διαταγή να αποπλεύσει από την Toulon για τον Πειραιά. Ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος θα άρχιζε σε λίγες ημέρες.

 Το «Δελφίν» άφησε τη Γαλλία στις 29 Σεπτεμβρίου με κατεύθυνση την Κέρκυρα. Εκεί έφτασε στις 4 Οκτωβρίου, την ημέρα που κηρύχθηκε ο πόλεμος.

 Στην Κέρκυρα δεν αγκυροβόλησε παρά

λίγες μόνο ώρες, όσο χρειάστηκε για να ανεφοδιαστεί. 

Την επομένη, 5 Οκτωβρίου 1912, κατέπλευσε στο Ναύσταθμο της Σαλαμίνας.

 Ήδη το «Δελφίν» είχε επιτελέσει έναν άθλο.

 Γιατί τι άλλο από άθλος είναι ένα τόσο μεγάλο ταξίδι, για την ακρίβεια 130 ώρες πλου, με ένα καινούργιο τύπο πλοίου και

με μάλλον άπειρο πλήρωμα;

 Όπως και να έχει το πράγμα το μόνο που ενδιέφερε εκείνη την ώρα ήταν το «Δελφίν» να βρεθεί στην πρώτη γραμμή μαζί με τον

υπόλοιπο Στόλο.

 Αμέσως λοιπόν άρχισαν εντατικές εργασίες προκειμένου να γίνει ετοιμοπόλεμο.

Στις 19 Οκτωβρίου έφυγε από το Ναύσταθμο για να ενωθεί

με τον υπόλοιπο στόλο που ναυλωχούσε στο Μούδρο της Λήμνου. 

Πρώτος του σταθμός η Σκιάθος όπου πήγε μέσω Ευβοϊκού, για να συναντήσει το βοηθητικό του Στόλου «Κανάρης».

 Ως τις 20 Νοεμβρίου η μόνη δραστηριότητα που είχε το «Δελφίν» ήταν κάποιες καταδυτικές ασκήσεις στον κόλπο του Μούδρου και προπαντός οι συνεχείς επιθεωρήσεις των μηχανών του και των συστημάτων του,

που παρουσίαζαν μονίμως προβλήματα. 

Τότε άρχισε τις περιπολίες, πλέοντας

στην επιφάνεια αλλά και σε κατάδυση, έξω από τα Δαρδανέλια, ενώ τις νύκτες

προσορμιζόταν στην Τένεδο.

Το άλλο «καταδυόμενον», το «Ξιφίας», είχε μια εντελώς άχρωμη ιστορία. Η

παραλαβή του έγινε τον Μάρτιο του 1913 και δεν πρόλαβε να πάρει μέρος στις

επιχειρήσεις των Βαλκανικών Πολέμων. Αντιμετώπιζε και αυτό τα ίδια

προβλήματα με το «Δελφίν» και η χρησιμοποίησή του ήταν ελάχιστη. 

Και τα δύο

κατασχέθηκαν από τους Γάλλους τον Σεπτέμβριο του 1916. 

Στο Ναυτικό αποδόθηκαν μετά από ένα χρόνο, τον Οκτώβριο του 1917, όταν πια είχε

επικρατήσει το «Κίνημα της Εθνικής Αμυνας» και στη νότια Ελλάδα.

 Όμως ήσαν πια άχρηστα. 

Αφενός είχαν εντελώς ξεπεραστεί τεχνολογικώς και αφετέρου

βρίσκονταν σε οικτρή κατάσταση που οποιαδήποτε προσπάθεια αποκατάστασής

τους ήταν εντελώς ασύμφορη. Παροπλίστηκαν, και τα δύο, το 1920.

Έτσι λοιπόν στα τέλη του 1912 παραγγέλθηκαν δύο νέα υποβρύχια.

 Είχαν και

αυτά σχεδιαστεί από τον Laubeuf και έφεραν, προσωρινά ως την καθέλκυση και

βάφτισή τους, ονόματα «Χ»και «Ψ». 

Ο Α’ Παγκ. Πόλεμος τα βρήκε να

ναυπηγούνται με συνέπεια να κατασχεθούν από τους Γάλλους και όταν

ολοκληρώθηκε η ναυπήγησή τους, το 1915, να ενταχθούν στο γαλλικό ναυτικό με

τα ονόματα «Αmazone» και «Αntigone»

Ο «ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ» ΚΑΙ Ο «ΚΑΤΣΩΝΗΣ»

Με τα πρώτα σοβαρά κονδύλια που εξασφάλισε το Πολεμικό Ναυτικό έσπευσε να παραγγείλει δύο υποβρύχια στη Γαλλία. Αυτό συνέβη το 1925. 

Η ναυπήγηση άρχισε αμέσως. 

Του ενός στα ναυπηγεία

«Chantiers de la Gironde» στο Bordeaux και του άλλου στα «Chantiers de la

Loire», στη Nantes.

 Στις 21 Δεκεμβρίου 1927 έγινε, στη Nantes, η παραλαβή του πρώτου υποβρυχίου που είχε ετοιμαστεί.

 Έφερε το όνομα «Παπανικολής» και

τον αριθμό «Υ2». 

Κυβερνήτης του ήταν ο Αντιπλοίαρχος Π.Βανδώρος.

 Έξι μήνες αργότερα, στις 8 Ιουνίου 1928, στο Bordeaux αυτή τη φορά, ο Αντιπλοίαρχος

Κ.Αρβανίτης παραλάμβανε το «Υ1» που είχαν βαφτίσει «Κατσώνης».

 Ήσαν τύπου «Schneider-Laubeuf» παρόμοια προς τα «Circe» που είχε το γαλλικό ναυτικό.

Και τα δύο έμελλε να γράψουν ιστορία.

Εντωμεταξύ το 1927 είχε δοθεί, και πάλι στη Γαλλία «Chantiers de la Loire», μια νέα παραγγελία. 

Τη φορά αυτή ήταν για τέσσερα υποβρύχια τύπου«Loire-Simonot», που δεν ήταν παρά μια βελτιωμένη έκδοση των δύο

προηγουμένων.

 Κατά σειρά παραλήφθηκαν:

 Στις 31 Αυγούστου 1929, από τον

Αντιπλοίαρχο Γ.Ξηρό το «Υ3», που είχε το όνομα «Πρωτεύς».

 Ακολούθησε το «Νηρεύς», με αριθμό «Υ4», από τον Πλωτάρχη Σ.Τσιριμώκο, την 1η Μαρτίου 1930. 

Τέλος την 1η Δεκεμβρίου 1930 ο Πλωτάρχης Δ. Πρωτόπαππας παρέλαβε το

«Υ5» που ονομαζόταν «Τρίτων» και ο Πλωτάρχης Α.Ζάγκας το «Γλαύκος» με τον

αριθμό «Υ6».

 Τα τρία πρώτα είχαν κατασκευαστεί στα, γνωστά μας πια,

«Chantiers de la Loire», ενώ το τέταρτο στα «Chantiers Navales Francais».

Την ίδια εποχή ιδρύθηκαν η Σχολή Υποβρυχίων, ώστε η εκπαίδευση του

προσωπικού να γίνεται συστηματικά και σε μόνιμη βάση, και η Ανωτέρα

Διοίκηση Υποβρυχίων, που έμεινε γνωστή ως ΑΔΥ.

(αύριο η συνέχεια)

Πληροφορίες

Πτήση και Διάστημα

Ηλίας Νταλούμης