Με ψίχουλα και τυρί Πεκορίνο πλήρωσε η Ιταλία την Ελλάδα για τις καταστροφές του πολέμου

Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος

Τα δεινά και οι καταστροφές που προκάλεσε η Ιταλία στην Ελλάδα με τον πόλεμο που κήρυξε και κατά την διάρκεια της κατοχής, ήταν ανυπολόγιστα.

Σε ανθρώπους στην κοινωνία και στις υποδομές…

Μετά την απελευθέρωση έπρεπε να πληρώσει!

Τόσον υλικά όσο και ηθικά…

Η χώρα μας διεκδίκησε το δίκαιο της , αλλά δυστυχώς με λάθος τρόπο και κυρίως χωρίς την ουσιαστική συμπαράσταση των συμμάχων μας.

Το αποτέλεσμα ήταν ότι πήραμε… ψίχουλα μπροστά στο μέγεθος της σχεδόν ολικής αποδιοργάνωσης που προκάλεσε η Ιταλία  στην χώρα.

Το μερίδιο της ευθύνης της στην κατοχή δεν το πλήρωσε ποτέ!

Πήραμε κάποια χρήματα, παλαιό υλικό, κλείσαμε κάποιες εμπορικές συμφωνίες και μας έδωσαν… τυρί πεκορινο…

Επί της ουσίας όμως οι εθνικές απαιτήσεις, δεν ικανοποιήθηκαν σε καμία περίπτωση με ευθύνη της τότε πολιτικής ηγεσίας του τόπου.

ΟΙ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ ΔΙΑΨΕΥΔΟΝΤΑΙ

Μετά τη λήξη του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου εκπρόσωποι των νικητών είχαν αρχίσει στο Παρίσι διαπραγματεύσεις, για να καθορίσουν τις οικονομικές υποχρεώσεις των ηττημένων κρατών. 

Η Ελλάδα ευελπιστούσε ότι οι διεκδικήσεις της θα αντιμετωπίζονταν με ευνοϊκή διάθεση από τους συμμάχους της, δεδομένου ότι είχε υποστεί μεγάλες καταστροφές τόσο κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο όσο και κατά την περίοδο της Κατοχής.

 Γρήγορα όμως οι προσδοκίες της διαψεύστηκαν. 

Αυτό φάνηκε ήδη από το Φθινόπωρο του 1946. Βούληση των Αμερικανών και των Άγγλων ήταν η οικονομική ανόρθωση της Γερμανίας και της Ιταλίας, γεγονός που αντιστρατευόταν τα ελληνικά συμφέροντα. Έτσι στις αρχές Οκτωβρίου 1946 πρότειναν οι ιταλικές πολεμικές επανορθώσεις προς την Ελλάδα να ανέλθουν στο ποσό των 100.000.000 δολαρίων. 

Η ελληνική αντιπροσωπεία αντέδρασε στην πρόταση αυτή. 

Σύμφωνα με την υπ’ αριθ. 7, προσαρτημένη στα επίσημα πρακτικά της Οικονομικής Επιτροπής της 4ης Οκτωβρίου 1946, ελληνική διαμαρτυρία – την οποία υποστήριξε ενυπόγραφα και η γιουγκοσλαβική αντιπροσωπεία – το προτεινόμενο ποσό των 100 εκατομμυρίων δολαρίων εκπροσωπούσε μόλις το 1% του ετήσιου εθνικού εισοδήματος της Ιταλίας, με βάση την επίσημη ιταλική στατιστική (εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 14ης Μαρτίου 1947).

Τελικά οι όροι των ιταλικών πολεμικών επανορθώσεων περιελήφθησαν στο κείμενο της συνθήκης ειρήνης που υπογράφηκε τη 10ηΦεβρουαρίου 1947. 

Σύμφωνα με το άρθρο 74 («επανορθώσεις καταβλητέαι εις Ρωσίαν, Αιθιοπίαν, Γιουγκοσλαβίαν, Ελλάδα και Αλβανίαν») η Ιταλία έπρεπε να καταβάλει στη χώρα μας ποσό 105.000.000 δολαρίων Η.Π.Α. (η τιμή του δολαρίου υπολογιζόταν με βάση την ισοτιμία του προς τον χρυσό την 1η Ιουλίου 1946, ήτοι 35 δολάρια για μια ουγγιά χρυσού).

 Ακόμα στη συνθήκη προβλεπόταν ότι η καταβολή των επανορθώσεων θα άρχιζε την 29η Οκτωβρίου 1949 και η αποπληρωμή του καθορισθέντος ποσού θα πραγματοποιείτο σε διάρκεια επτά ετών από την έναρξη της ισχύος της συνθήκης ειρήνης.

 Κατά τα δύο πρώτα χρόνια δεν θα δίνονταν στην Ελλάδα προϊόντα από την τρέχουσα ιταλική βιομηχανική παραγωγή. 

Επιπρόσθετα το άρθρο 74 καθόριζε και τη μορφή που θα είχαν οι πολεμικές επανορθώσεις. Συγκεκριμένα προβλεπόταν ότι η Ιταλία θα έδινε στην Ελλάδα:

ΑΝΤΙ ΝΑ ΜΑΣ ΔΩΣΟΥΝ… ΤΟΥΣ ΔΙΝΑΜΕ

1.       Ένα μέρος από τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις της και από τα μηχανήματα που προορίζονταν για την κατασκευή πολεμικών υλικών και τα οποία δεν ήταν δυνατόν να προσαρμοσθούν αμέσως για άλλη χρήση.

2.       Μέρος από την τρέχουσα βιομηχανική παραγωγή καθώς και ορυκτά.

3.       Χρηματικά ποσά και τεχνικές υπηρεσίες.

Στη συνθήκη ειρήνης αναφερόταν ότι οι ποσότητες και οι κατηγορίες των εμπορευμάτων και των υπηρεσιών που θα παρείχε η Ιταλία στην Ελλάδα θα καθορίζονταν με συμφωνίες που θα υπέγραφαν οι κυβερνήσεις των δύο χωρών. Ακόμα οι επανορθώσεις αυτού του είδους (= εμπορικές) θα κλιμακώνονταν με τρόπο, ώστε να μην παρεμποδίζεται η οικονομική ανασυγκρότηση της Ιταλίας. 

Τέλος υποχρεωνόταν η Ελλάδα να χορηγεί στην Ιταλία τις αναγκαίες πρώτες ύλες (που η γειτονική χώρα εισήγε) για τα παραγόμενα από τα ιταλικά εργοστάσια βιομηχανικά προϊόντα που θα στέλνονταν στη χώρα μας (εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, φύλλο της 30ης Μαρτίου 1949). 

Αν και οι Ιταλοί – σε αντίθεση με τους Γερμανούς και τους Βούλγαρους – έδειξαν διάθεση να βοηθήσουν στην οικονομική ανασυγκρότηση της χώρας μας, οι επανορθώσεις που μας έδωσαν δεν αξιοποιήθηκαν.

 Την ευθύνη γι’ αυτό την είχαν αποκλειστικά οι ελληνικές κυβερνήσεις. 

Μερικά στοιχεία επιβεβαιώνουν την εκτίμηση αυτή:

1.Συζητήθηκε από την ιταλική και την ελληνική κυβέρνηση η ναυπήγηση από τους Ιταλούς επιβατικών πλοίων για την ανασυγκρότηση της ελληνικής ναυτιλίας. Όμως το πρόγραμμα αυτό δεν υλοποιήθηκε, γιατί αδυνατούσε η Ελλάδα να εξασφαλίσει τις ποσότητες παλιοσιδηρικών που χρειάζονταν για την κατασκευή των πλοίων (εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, φύλλο της 30ης Μαρτίου 1949).

2.       Εξαιτίας της έλλειψης προγραμμάτων για την πραγμάτωση δημόσιων έργων έμεναν αδιάθετες πιστώσεις από τις ιταλικές επανορθώσεις ή μπροστά στον κίνδυνο να χαθούν διετίθεντο για την εισαγωγή από την Ιταλία καταναλωτικών αγαθών.

 (Σημαντικό μέρος διατέθηκε για την προμήθεια τυριού πεκορίνο!). 

Χαρακτηριστικά στοιχεία επί του ζητήματος μας δίνει  έκθεση της Διοικήσεως Εξωτερικού Εμπορίου που δημοσιεύτηκε στις αρχές του 1950. 

Σύμφωνα μ’ αυτή κατά το εξάμηνο Ιουλίου – Δεκεμβρίου 1949 απορροφήθηκαν μόνον 4.651.000 δολάρια από το ποσό των 30.000.000 δολαρίων που προβλεπόταν για την περίοδο από τα μέσα του 1949 ως τα μέσα του 1950 (μόλις το 15,5% του προγραμματισθέντος ποσού).

(Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, φύλλο της 28ηςΜαρτίου 1950). 

Η διασπάθιση μεγάλου μέρους των ιταλικών επανορθώσεων για την εισαγωγή καταναλωτικών αγαθών κατακρίθηκε στη Βουλή κατά τις συζητήσεις που έγιναν τη 18η Ιουλίου 1951 για την κατασκευή των υδροηλεκτρικών έργων του Αχελώου. 

Πολλοί βουλευτές υποστήριξαν ότι τα έργα αυτά θα μπορούσαν να κατασκευαστούν με κεφάλαια από τις ιταλικές επανορθώσεις (εφημερίδες ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ και ΕΜΠΡΟΣ, φύλλα της 19ης Ιουλίο1951).

Πάντως οι Ιταλοί στα πλαίσια του προγράμματος ανασυγκροτήσεως της Ελλάδας διέθεσαν, εκτός από εμπορεύματα και κεφάλαια, μηχανήματα και τεχνικές υπηρεσίες.

 Το Μάιο του 1951 κατόπιν συνεννοήσεων του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών με την ιταλική κυβέρνηση επικυρώθηκε η «σύμβαση Έντισσον» για τη μελέτη και την εκτέλεση από ιταλικές εταιρείες των υδροηλεκτρικών έργων του Λάδωνα και του Βόδα (στην Έδεσσα). 

Ακόμα ο εμπορικός σύμβουλος της ιταλικής πρεσβείας των Αθηνών σε επαφές του με κυβερνητικούς παράγοντες υποσχέθηκε τη συμμετοχή ιταλικών εταιρειών για την ανέλκυση από τις ελληνικές θάλασσες διάφορων ναυαγίων (εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 12ης Μαΐου 1951).

ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΦΙΛΑΡΕΤΟΥ

Κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου και κυρίως της Κατοχής είχαν καταστραφεί οι βασικές υποδομές της χώρας. Κατά τις εκτιμήσεις ξένων οικονομολόγων η ανασυγκρότηση της Ελλάδας απαιτούσε ποσό τουλάχιστον ενός δισεκατομμυρίου διακοσίων εκατομμυρίων δολαρίων.

 Η βασική σκέψη ήταν να δοθούν τα χρήματα αυτά από την μέλλουσα τότε (1946) να ιδρυθεί Τράπεζα Ανασυγκροτήσεως του Ο.Η.Ε.. 

Προτάθηκε, λοιπόν, από τον οικονομικό σύμβουλο της ελληνικής αντιπροσωπείας στις διαπραγματεύσεις στο Παρίσι Δ. Φιλάρετο ένα σχέδιο, για να πεισθεί η προαναφερθείσα τράπεζα να δανειοδοτήσει την Ελλάδα. 

Αντί να καταβάλει η Ιταλία ένα ποσό ως επανορθώσεις, να αναλάβει την πληρωμή των τοκοχρεολυσίων του μεγάλου δανείου που θα μας δινόταν για ανασυγκρότηση. 

Οι Ιταλοί δεν φάνηκαν κατ’ αρχήν δυσμενείς στο σχέδιο αυτό. 

Σε συνάντηση που είχαν με τον αρχηγό της ελληνικής αντιπροσωπείας στο Παρίσι Πολίτη τόσο ο Ιταλός διπλωμάτης Ταρκιάνι όσο και ο Ιταλός οικονομολόγος Ντινόλα έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον για την πρόταση αυτή, η οποία τους διευκόλυνε, δεδομένου ότι δεν θα υποχρεώνονταν να πληρώσουν στην Ελλάδα εφάπαξ ένα υπέρογκο ποσό (εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 24ης Σεπτεμβρίου 1946).

 Όλες αυτές οι σκέψεις και οι συζητήσεις έγιναν το καλοκαίρι του 1946. 

Λίγο αργότερα (τον Οκτώβριο του 1946) οι Αμερικανοί φάνηκαν υποχωρητικοί προς τους Ιταλούς κι έτσι «το σχέδιο Φιλάρετου» εγκαταλείφτηκε. 

Αν υλοποιείτο, ίσως ανασυγκροτούνταν ταχύτερα οι υποδομές της Ελλάδας.  

Πληροφορίες

chronontoulapo.wordpress

Παύλος Παπανότης