Διερευνητικές: “Σωσίβιο” στο Βόσπορο για τον Ερντογάν που παίζει “σκάκι” με τη Δύση
“Ελληνοτουρκικές Διερευνητικές επαφές σωσίβιο” για το καθεστώς Ερντογάν ξεκινούν σήμερα στην Κωνσταντινούπολη. Ελπίζουμε ότι δεν θα αποδειχτούν βαρίδι για την Ελλάδα. Κάποιοι τις χαρακτηρίζουν “συγχωροχάρτι” σ΄ όσα ο Ερντογάν κάνει πρωτίστως έναντι της Ελλάδας, αλλά και της Δύσης. Δεν έχουν άδικο.
Η ελληνική πλευρά προσέρχεται στις συζητήσεις, όπως έχουν δημόσια δηλώσει πρωθυπουργός και ΥΠΕΞ, με θετική διάθεση αλλά όχι με αφέλεια. Μακάρι να δικαιωθούν για τη θετική διάθεση και να μην πιαστούν αφελείς…
Η ανάλυση που ακολουθεί είναι από την ιστοσελίδα της Carnegie Europe. Την υπογράφουν οι Marc Pierini και Francesco Siccardi. Νομίζουμε ότι αποδίδει απόλυτα όσα και ο μέσος Έλληνας πολίτης που απλά παρακολουθεί την επικαιρότητα, όχι μόνο από τις τηλεοράσεις, έχει καταλάβει για την Τουρκία. Όλη την ανάλυση μπορείτε να την διαβάσετε ΕΔΩ.
Έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον η σημασία που δίνουν οι αναλυτές στην ανάπτυξη της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας. Διαβάστε πόσο σημαντικό ρόλο έπαιξε στην επιθετική εξωτερική πολιτική της Τουρκίας. Εδώ προς το παρόν …παίζουμε τις κουμπάρες.
Ποια είναι τα σημεία που επισημαίνουν οι δύο αναλυτές:
•Ξεκινώντας από το συμπέρασμα: το 2021, ΕΕ και ΗΠΑ πρέπει να πάρουν αποφάσεις για την Τουρκία. Αποφάσεις που θα έχουν στόχο να διατηρήσουν την ισορροπία μεταξύ του “συμμαζέματος” της Τουρκίας αλλά και της διατήρησης δεσμών ασφαλείας και οικονομικών σχέσεων.
- “Η Τουρκία απέχει πολύ από το να αποτελεί ουσιαστικό πυλώνα του ΝΑΤΟ και αξιόπιστο μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης…Έχει υιοθετήσει στάση ενός αποδιοργανωτικού εταίρου για τη Δύση”, γράφουν.
- “Το έτος 2020 σηματοδότησε τις σχέσεις της Τουρκίας με τους παραδοσιακούς δυτικούς εταίρους της. Η εξωτερική πολιτική της χώρας στρατιωτικοποιήθηκε έντονα σε μια προσπάθεια να επιβεβαιώσει την εξουσία της Άγκυρας στο εξωτερικό και να τροφοδοτήσει μια έντονα εθνικιστική αφήγηση”, διαπιστώνουν οι δύο αναλυτές.
• “Η αποφασιστική εξωτερική πολιτική της Τουρκίας περιλαμβάνει το επεκτατικό δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο Πέλαγος, συνεχιζόμενες διαμάχες με την Κύπρο και ενισχυμένο στρατιωτικό ρόλο στησφαίρα επιρροής της Τουρκίας.
Σε σύγκριση με τις αρχές του 2010, η Τουρκία τώρα ενεργεί στη διεθνή σκηνή με πολύ διαφορετικές προοπτικές”.
• “Μια ισχυρή στρατιωτική συσσώρευση –σχεδιασμένη από τα πρώτα χρόνια της κυριαρχίας του AKP ,κατέστη δυνατή μέσω μιας μεγάλης προσπάθειας για καινοτομία και επιδόσεις στον αμυντικό κλάδο της χώρας…Αυτή η εξέλιξη αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την ενίσχυση των εξωτερικών δυνατοτήτων της Τουρκίας που της επιτρέπει να καθιερωθεί ως ένας πιο αποφασιστικός παράγοντας εξωτερικής πολιτικής.
Περισσότεροι εξοπλισμοί έχουν προγραμματιστεί να παραληφθούν από το 2021… Ωστόσο, η χώρα εξαρτάται από τους προμηθευτές της Δύσης για κινητήρες, ραντάρ, συστήματα αντιμέτρων, οπτικά και πυραυλικά συστήματα. Αυτή η διαρθρωτική αδυναμία πιθανότατα θα ξεπεραστεί χάρη στον δυναμισμό της εθνικής αμυντικής βιομηχανίας της Τουρκίας και στον εφοδιασμό από άλλες χώρες όπως η Νότια Κορέα, η Ουκρανία και το Ηνωμένο Βασίλειο…. Σε αυτό το πλαίσιο, η ανάπτυξη ρωσικών S-400 από την Τουρκία εισήγαγε ένα ενδεχόμενο εξάρτησης από το ρωσικό παράγοντα για εκπαίδευση και συντήρηση”.
• “Στα τέλη του 2019 και το 2020, η αποφασιστική εξωτερική πολιτική της Τουρκίας έφτασε σε μια κρίσιμη στιγμή με τους παραδοσιακούς συμμάχους της λόγω μιας σειράς πρωτοβουλιών. Τον Νοέμβριο του 2019, η Τουρκία υπέγραψε διμερή συμφωνία με τη Λιβύη σχετικά με τα θαλάσσια σύνορα, με αντάλλαγμα ένα σύμφωνο ασφαλείας με τη συμμετοχή στρατιωτικών εκπαιδευτών και συμβούλων, καθώς και παραδόσεις εξοπλισμού. Αυτό πυροδότησε μια σοβαρή κρίση με την Κύπρο, την Ελλάδα και ολόκληρη την ΕΕ. Μια τουρκική ναυτική ανάπτυξη για την υποστήριξη δραστηριοτήτων έρευνας και γεώτρησης σε αμφισβητούμενα ύδατα στην Ανατολική Μεσόγειο οδήγησε σε ένα σημαντικό συμβάν με μια ελληνική φρεγάτα τον Αύγουστο του 2020, ακολουθούμενη από τις προσπάθειες του ΝΑΤΟ για τη δημιουργία μηχανισμού αποσυμπίεσης μεταξύ της Αθήνας και της Άγκυρας.
Παρομοίως, οι μαζικές παραδόσεις όπλων από την Τουρκία στην κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας της Λιβύης συνεχίστηκαν παρά τη δέσμευση της Άγκυρας στη Διάσκεψη του Βερολίνου τον Ιανουάριο του 2020 να σταματήσει να παραδίδει όπλα .
- “Τον Φεβρουάριο – Μάρτιο 2020, το υπουργείο Εσωτερικών της Τουρκίας ξεκίνησε μια παραστρατιωτική επίθεση στα χερσαία σύνορα της χώρας με την Ελλάδα. Αυτή η επιχείρηση, η οποία διεξήχθη από 1.000 Τούρκους αξιωματικούς ειδικών δυνάμεων, συνίστατο στην προώθηση προς τα σύνορα περίπου 5.800 προσφύγων.
- “Επιπλέον, η Τουρκία διακήρυξε τον Νοέμβριο του 2020 ότι οι προσπάθειες διαπραγμάτευσης μιας συνολικής συμφωνίας για την Κύπρο είχαν καταστεί μάταιες. Αντ ‘αυτού, η Τουρκία δήλωσε ότι η λύση δύο κρατών ήταν πλέον η προτιμώμενη επιλογή της, απορρίπτοντας ένα δικοινοτικό, διζωνικό ομοσπονδιακό μοντέλο”.
• “Οι αναλυτές έχουν περιγράψει την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας ως «πλήρωση των κενών και διόρθωση των λαθών», που σημαίνει ότι βασίζεται στην επιταχυνόμενη αποδέσμευση των ΗΠΑ από τη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, την απουσία της ΕΕ ως διπλωματικού παράγοντα σε ολόκληρη την περιοχή και την επιμονή των ανεπίλυτων διαφορών στην Κύπρο, την Ανατολική Μεσόγειο και το Νότιο Καύκασο, τις οποίες η Τουρκία θεωρεί κρίσιμη για τα συμφέροντά της.
Η εγχώρια πολιτική στην Τουρκία οδήγησε την Άγκυρα να επικεντρώσει τις επιλογές της εξωτερικής πολιτικής σε θέματα στα οποία υπάρχει συναίνεση στο εσωτερικό: η κουρδική εξέγερση, η πρόσβαση στα ύδατα της Ανατολικής Μεσογείου, τα δικαιώματα της τουρκοκυπριακής κοινότητας και τα δικαιώματα του Αζερμπαϊτζάν επί του αμφισβητούμενου εδάφους του Ναγκόρνο – Καραμπάχ. Αυτό βοήθησε στη συγκέντρωση πολλών κομμάτων της αντιπολίτευσης γύρω από τη σημαία”.
• “Ο Galip Dalay, έγραψε για το Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών Θεμάτων και Ασφάλειας, ότι «η Τουρκία πιστεύει πως τα συμφέροντά της εξυπηρετούνται καλύτερα μέσω μιας πράξης εξισορρόπησης μεταξύ των παραδοσιακών δεσμών με τη Δύση και της πρόσφατης βελτίωσης των σχέσεων με χώρες όπως η Ρωσία και η Κίνα», ενώ το ΝΑΤΟ και το Συμβούλιο της Ευρώπης δεν παρέχουν πλέον “το πλαίσιο – ή ακόμη και ένα σημείο αναφοράς – για τις επιλογές εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας της Τουρκίας”. Για άλλους, όπως ο Hugh Pope και ο Nigar Göksel, που γράφουν για το Chatham House, η Τουρκία έκανε πάντα το δικό της : «η απόρριψη της υποταγής στη Δύση υπήρξε από καιρό το θεμέλιο της τουρκικής πολιτικής, είτε η ηγεσία της ήταν θρησκευτική είτε κοσμική, αριστερή ή δεξιά “.
- “Στο εθνικό ακροατήριο, η τουρκική ηγεσία προσφέρει νέες αφηγήσεις βασισμένες σε πνεύμα κατάκτησης και αναφορές στον σχηματισμό της σύγχρονης Τουρκίας το 1923. Μιλώντας για την Ημέρα Νίκης της χώρας το 2020, ο Ερντογάν είπε: «Είμαστε αποφασισμένοι να καλωσορίσουμε το 2023, τα 100 χρόνια της Δημοκρατίας, οικονομικά, στρατιωτικά, πολιτικά ισχυρότεροι, πιο ανεξάρτητοι, σε μια πιο ευημερούσα χώρα. “
- “ Ο Ερντογάν ανέφερε «κρίσιμα επιτεύγματα από τη Συρία έως τη Λιβύη, από τον Εύξεινο Πόντο ως την Ανατολική Μεσόγειο ως« σαφέστερη ένδειξη της θέλησής μας να προστατεύσουμε τα δικαιώματα και τα συμφέροντα της χώρας μας »
Τι προτείνουν οι δύο αναλυτές:
“Το 2021, οι δυτικοί εταίροι της Τουρκίας και το ΝΑΤΟ θα θέσουν πολλά ερωτήματα σχετικά με τις ανατρεπτικές και επεκτατικές πολιτικές της χώρας.
Θα πρέπει να αξιολογήσουν τον στρατηγικό κίνδυνο μιας ηγεσίας που συνήθως χρησιμοποιεί αντι-δυτικές μεθόδους, βασισμένες σε συνωμοσία, εθνικιστικές αφηγήσεις, αγνοώντας πολλές από τις διεθνείς δεσμεύσεις της. Η αυθαίρετη μεταχείριση έναντι αντιπάλων του καθεστώτος, ελεύθερων στοχαστών και ακτιβιστών για τα ανθρώπινα δικαιώματα θα αποτελέσει επίσης σημαντικό παράγοντα στις εκτιμήσεις της Δύσης. Μια άλλη πηγή πολιτικής αβεβαιότητας θα είναι η ημερομηνία των προεδρικών εκλογών που έχουν προγραμματιστεί για το 2023 και η πιθανή ακύρωσή τους από την ηγεσία.
Από την πλευρά της ασφάλειας, η στρατηγική εκτίμηση της Δύσης για τις αλληλεπιδράσεις της Τουρκίας με τη Ρωσία στο Αζερμπαϊτζάν, τη Λιβύη και τη Συρία αναμένεται να εγείρει πολλά ερωτήματα, όπως θα μπορούσε να προβλεφθεί αμέσως μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016. Η πρωταρχική πραγματικότητα είναι ότι, άμεσα ή έμμεσα, η Άγκυρα έχει βοηθήσει τους στόχους της Μόσχας ενάντια στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ – μια στάση που πολλοί στη Δύση βλέπουν ως αλλαγή παιχνιδιού περισσότερο από μια πράξη εξισορρόπησης.
Σε αυτό το πλαίσιο, η συνεχής ανάπτυξη της στρατιωτικής βιομηχανίας της Τουρκίας στο πλαίσιο των τρεχόντων προγραμμάτων δεν θεωρείται απαραίτητα ως πλεονέκτημα για το ΝΑΤΟ. Λόγω των συνεχών διαπραγματεύσεων μεταξύ της Άγκυρας και της Μόσχας σε πολλά μέτωπα, η συμπεριφορά της Τουρκίας σε περίπτωση πιθανών εντάσεων μεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ, για παράδειγμα, στη Βαλτική, στην Ουκρανία ή στον Εύξεινο Πόντο έχει αναπόφευκτα γίνει παράγοντας αβεβαιότητας. Οι πρόσφατες διακηρύξεις της Άγκυρας για τους ισχυρούς δεσμούς της με το ΝΑΤΟ δεν αρκούν για να διαλύσουν αυτήν την αβεβαιότητα, ειδικά σε περιπτώσεις στις οποίες η Ρωσία μπορεί να επιβάλει πολιτικούς και οικονομικούς περιορισμούς ή να προκαλέσει στρατιωτική ζημία στην Τουρκία.
Όσον αφορά την οικονομική πλευρά, η ΕΕ θα πρέπει να αξιολογήσει εάν η περαιτέρω ολοκλήρωση με την Τουρκία μέσω της τελωνειακής ένωσης έχει νόημα όταν δεν υπάρχει καμία από τις βασικές προϋποθέσεις: ισότιμος οικονομικός ανταγωνισμός, ανεξάρτητο δικαστικό σώμα ή βασικές ελευθερίες. Αντιθέτως, η ΕΕ θα πρέπει να εξετάσει τα οφέλη, εάν υπάρχουν, από την ακύρωση της τρέχουσας τελωνειακής ένωσης, όπως ζήτησαν ορισμένοι στην ΕΕ.
Είναι πιθανό η Τουρκία να θέλει να παραμείνει αγκυροβολημένη στην ΕΕ, κυρίως για οικονομικούς λόγους, αλλά χωρίς όρους που να συνδέονται με το κράτος δικαίου. Η χώρα έχει πολύ λίγες εναλλακτικές λύσεις όσον αφορά το εμπόριο, τη βραχυπρόθεσμη χρηματοδότηση, τις άμεσες ξένες επενδύσεις ή την τεχνολογία – ακόμη και αν θα υπάρξει κάποιος βαθμός διαφοροποίησης στις προμήθειες ενέργειας και στην προμήθεια όπλων…
Οι διατλαντικοί εταίροι αντιμετωπίζουν την ίδια πρόκληση: πώς να επιτύχουν τη σωστή ισορροπία μεταξύ του περιορισμού των εχθρικών ενεργειών της Τουρκίας και της διατήρησης του κατάλληλου επιπέδου οικονομικής συνεργασίας και ασφάλειας .
Με αυτόν τον τρόπο, οι δυτικές κυβερνήσεις θα πρέπει να συνυπολογίσουν πολλές παραμέτρους: τη συνεχιζόμενη στρατηγική σημασία της Τουρκίας για το ΝΑΤΟ. Τη συνεχιζόμενη πίεση της Ρωσίας στην Τουρκία να αποκλίνει από το ΝΑΤΟ και την ΕΕ · τον κίνδυνο ότι μια ρωσική επίθεση στην επαρχία Idlib της Συρίας θα προκαλέσει ένα νέο κύμα προσφύγων προς την Τουρκία · Τις εσωτερικές προτεραιότητες του Ερντογάν ·Την πιθανή επιδείνωση της σοβαρής οικονομικής κρίσης της Τουρκίας · Την πολιτική αδυναμία των ευρωπαίων ηγετών να συζητήσουν ουσιαστικά την πορεία ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ σε μια εποχή που η τουρκική συνταγματική τάξη είναι πιο μακριά από ποτέ τα πρότυπα του κράτους δικαίου της ΕΕ.
Λαμβάνοντας υπόψη αυτούς τους παράγοντες, η ΕΕ και οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να λάβουν μια σειρά μέτρων για να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους και τα συμφέροντα της διατλαντικής συμμαχίας.
Πρώτον, πρέπει να στέλνουν συντονισμένα μηνύματα ότι οι ενοχλητικές μονομερείς αποφάσεις και οι εχθρικές αφηγήσεις δεν είναι πλέον ανεκτές.
Δεύτερον, οι Βρυξέλλες και η Ουάσινγκτον θα πρέπει να επινοήσουν μέτρα για να ελαχιστοποιήσουν τον αρνητικό αντίκτυπο της ανάπτυξης σχέσεων της Τουρκίας με τη Ρωσία. Τέτοια μέτρα θα μπορούσαν στην καλύτερη περίπτωση να περιλαμβάνουν την πλήρη απομάκρυνση των πυραύλων S-400 – ή, διαφορετικά, διαδικασίες έκτακτης ανάγκης στο ΝΑΤΟ.
Τρίτον, οι ευρωατλαντικοί εταίροι θα πρέπει να περιορίσουν τις εξαγωγές στρατιωτικών εξοπλισμών στην Τουρκία, εάν οι αντιδυτικές πολιτικές της Άγκυρας παραμείνουν αμετάβλητες, οι σχέσεις της με τη Ρωσία δεν διευκρινιστούν και οι δυτικές εκκλήσεις για διάλογο δεν εισακουστούν. Μια τέτοια κίνηση θα έστελνε ένα ισχυρό μήνυμα ότι δυτικά όπλα δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αύξηση των κινδύνων ασφαλείας για Δυτικούς συμμάχους.
Τέταρτον, η ΕΕ και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να επιβάλουν κυρώσεις στους Τούρκους για την κατάργηση του κράτους δικαίου και στην παρέμβαση στην εσωτερική πολιτική των Δυτικών χωρών.
Πέμπτον, η ΕΕ πρέπει να καθυστερήσει την εισαγωγή ενός νέου πλαισίου συνεργασίας έως ότου η Άγκυρα επιστρέψει μετρήσιμα σε καθεστώς κράτους δικαίου που αντιστοιχεί στις δεσμεύσεις της Τουρκίας ως μέλους του Συμβουλίου της Ευρώπης και εταίρου της ΕΕ.
Η ΕΕ πρέπει επίσης να εγκαταλείψειτην ιδέα μιας διάσκεψης της Ανατολικής Μεσογείου, η οποία θα δώσει στην Τουρκία de facto αναγνώριση της κατεχόμενης από την Τουρκία Κύπρου.
Τέλος, η ΕΕ θα πρέπει να διατηρήσει απτές προσφορές διαπραγματεύσεων σχετικά με τα θαλάσσια σύνορα και την υποστήριξη των Σύριων προσφύγων στα τουρκο-συριακά σύνορα και στην Τουρκία.
