Γράφει ο
ΝΙΚΟΣ ΚΡΥΟΝΕΡΊΤΗΣ
Αντιναύαρχος ε.α
Διαβάζουμε χρόνια τώρα για τα υδροπλάνα που θα δημιουργήσουν μια αναπτυξιακή ώθηση στις μεταφορές και κυρίως στον τουρισμό και θα πετάξουν από στιγμή σε στιγμή. Αρκετοί αναρωτήθηκαν στα τόσα χρόνια, γιατί δεν πετούν τα υδροπλάνα, όμως απαντήσεις πειστικές δεν υπάρχουν.
Λόγω της απασχόλησής μου με το θέμα κυρίως στις χωροθετήσεις τα τελευταία χρόνια, σας στέλνω κάποιες διαπιστώσεις, οι οποίες εκτιμώ ότι απαντούν στο ερώτημα.
Τα υδροπλάνα είναι ένας επικουρικός αναπτυξιακός βραχίονας στον οποίο μπορούμε και πρέπει να επενδύσουμε. Το κύριο ερώτημα που θα πρέπει να τεθεί από το κεντρικό κράτος είναι ποια είναι τα σωστά βήματα που θα πρέπει να ακολουθήσουμε για να πετύχουμε μια σωστή θεμελίωση αυτού του αναπτυξιακού βραχίονα, χωρίς να δημιουργήσουμε πρόβλημα στη λειτουργία των άλλων αναπτυξιακών υποδομών, ώστε να μπορούμε να επενδύσουμε με ασφάλεια!
Παραθέτω μία παρατήρηση από την εφαρμογή της σχεδίασης στην Περιφέρεια Κρήτης το 2016. «Όταν θα πραγματοποιηθεί ο επιχειρησιακός σχεδιασμός για τα υδατοδρόμια στην Ελλάδα, είναι επιβεβλημένο να γίνει μια πλήρης μελέτη, ώστε να γίνουν υδατοδρόμια στις περιοχές που είναι πραγματικά αναγκαία». Πού βρίσκεται όμως ο Επιχειρησιακός Σχεδιασμός;;
Η παρέμβαση είναι ένα απόσταγμα που έχει συγκεντρώσει γνώση και εμπειρία, που σωρεύτηκε όλα αυτά τα χρόνια που προσπαθούμε χωρίς επιτυχία να πετύχουμε ένα νομικό πλαίσιο λειτουργικό, που τουλάχιστον δεν θα αμφισβητείται και κυρίως δεν θα είμαστε αναγκασμένοι να το αναθεωρούμε ή να το επικαιροποιούμε κάθε δυο χρόνια.
Η παράθεση και ο σχολιασμός των προβλημάτων που αντιμετωπίζονται σήμερα, γίνεται με στόχο να αποκαταστήσουμε, να διορθώσουμε και να προβλέψουμε για το μέλλον. Κυρίως όμως πριν προχωρήσουμε θα πρέπει να έχουμε πείσει ότι δεν θα δημιουργηθούν αρνητικές λειτουργικές συνθήκες στις ήδη προβληματικές λιμενικές υποδομές της χώρας μας και δεν θα αντιμετωπίσουμε προβλήματα ασφάλειας.
Σε πολλές περιπτώσεις έχει παρατηρηθεί ότι αντιμετωπίζουμε ένα σοβαρό θέμα, όπως είναι η λειτουργία ενός υδατοδρόμιου σε μια λιμενική εγκατάσταση, με περισσή ελαφρότητα, γεγονός που δρα αρνητικά στους επενδυτές. Για να γίνει κατανοητό το μέγεθος των προβλημάτων που αντιμετωπίζονται, είναι αναγκαίο να αναφερθούμε ξανά στους βασικούς ορισμούς και τους παράγοντες που επηρεάζουν το υδατοδρόμιο ή το υδροπλάνο. Τι είναι υδροπλάνο, τι είναι υδατοδρόμιο, πού χωροθετείται και ποιος μπορεί να αιτήσει χωροθέτηση.
Το υδροπλάνο είναι αεροσκάφος με δυνατότητα να αποθαλασσώνεται και να προσθαλασσώνεται. Το ότι μεταφέρει μικρό αριθμό επιβατών ή το ότι απευθύνεται κυρίως στον Τουρισμό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να υπάρξουν εκπτώσεις ασφάλειας, οι οποίες είναι ορατές ακόμη και στο Νομικό πλαίσιο!
Το υδατοδρόμιο είναι ένα μικρό αεροδρόμιο! Εξυπηρετεί πελάτες (στάθμευση, έλεγχοι, αναμονή, επιβίβαση), οργανώνει τις πτήσεις, ελλιμενίζει τα μέσα (υδροπλάνα), παρέχοντας πλήρη και πιστοποιημένη ασφάλεια.
Χωροθετείται σε λιμένες της Επικράτειας. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, όπως θα αναπτύξουμε στη συνέχεια, λόγω των γνωστών σε όλους προβλημάτων που αντιμετωπίζονται στους Ελληνικούς λιμένες, ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες. Οι λιμενικές μας υποδομές, ως χώρα, έχουν αρκετά προβλήματα νομιμότητας (διαχειριστικής και περιβαλλοντικής) ενώ παράλληλα φορτίζονται τους καλοκαιρινούς μήνες. Παράλληλα για ορισμένα νησιά ο λιμένας αποτελεί τη μοναδική πύλη εισόδου – εξόδου και θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή επειδή εάν φορτίσουμε λειτουργικά αυτά τα σημεία θα δημιουργήσουμε προβλήματα στα πλοία που στη συνέχεια θα παραγκωνίσουν (δικαιωματικά) το υδροπλάνο ως μέσο μεταφοράς και το υδατοδρόμιο ως μία δυνητική πρόσθετη πύλη εισόδου – εξόδου.
Το υδροπλάνο είναι ένα μέσον που δύναται να προσφέρει σε αρκετούς προορισμούς της χώρας μία καλύτερη αναπτυξιακή προοπτική. Να δημιουργήσει νέες μικρές πύλες (ακόμη και πύλες εξωτερικού) και να ενισχύσει τις τοπικές οικονομίες. Θα πρέπει όμως να είναι σαφές ότι οι επιλογές που θα γίνουν να έχουν κεντρικό χαρακτήρα και η δυνατότητα (ή μη) να είναι γνωστή εκ των προτέρων!
Θα σας δώσω ένα κλασικό παράδειγμα που αντιμετωπίζεται στη Περιφέρεια Αττικής. Στο λιμένα του Λαυρίου έχουν γίνει προσπάθειες χωροθέτησης Υδατοδρομίου. Στις λιμενικές εγκαταστάσεις υπάρχει επιβατικός σταθμός, ελεγχόμενη στάθμευση, δυνατότητα συνεργασίας με την κρουαζιέρα, όμως υπάρχει ένα δύσκολο υδάτινο πεδίο επειδή το καλοκαίρι οι βόρειοι άνεμοι δημιουργούν κυματισμό που απαγορεύει τις περισσότερες ημέρες την ασφαλή χρήση! Έχουν προσπαθήσει να «χωρέσουν» Υδατοδιαδρόμους ακόμη και μέσα στο λιμάνι, γεγονός απόλυτα αντιδεοντολογικό από πλευράς λειτουργικότητας του λιμένα και ασφάλειας επιβατών και μέσων. Αν λάβουμε υπόψη αυτό το τραγικό «έως 2 μέτρα σημαντικό ύψος κύματος», που προβλέπεται στο ισχύον νομικό πλαίσιο για την ασφαλή προσθαλάσσωση η αποθαλάσσωση και ενισχύει την δυσπιστία των σοβαρών επενδυτών, τότε γίνεται απαγορευτική η χωροθέτηση Υδατοδρομίου στο Λαύριο!
Και η αρμοδιότητα;; Ο κάθε Περιφερειάρχης δεν δύναται θεσμικά, να διευθύνει ή να αποφασίσει, αλλά ούτε να συντονίσει τα αιτήματα χωροθέτησης Υδατοδρομίων στη Περιφέρειά του! Άρα οι αρμοδιότητες μεταφέρονται αναγκαστικά στις δυσκίνητες κεντρικές κρατικές υπηρεσίες.
Τα παραπάνω είναι προβλήματα και προβληματισμοί που δυστυχώς δεν ελήφθησαν υπόψη ούτε το 2013, ούτε το 2018 αλλά ούτε το 2021 στο τελευταίο νομικό πλαίσιο και είμαστε αναγκασμένοι σήμερα (εφόσον επιθυμούμε να λειτουργήσουμε υδατοδρόμια) να ξεκινήσουμε πάλι από την αρχή, με νέο νομικό πλαίσιο και να ακολουθήσουμε μια ορθολογική σειρά ενεργειών για να καταφέρουμε να προσελκύσουμε μερικούς σοβαρούς επενδυτές στο χώρο των Υδατοδρομίων!!
Θα πρέπει τουλάχιστον αυτή τη φορά να μη βιαστούμε, να κάνουμε προσεκτικά βήματα ώστε να μην απαξιώσουμε τη δυνατότητα πριν καν ξεκινήσει να λειτουργεί!
Όπως γίνεται αντιληπτό η επιλογή μιας θέσης λειτουργίας ενός υδατοδρόμιου, παρέλκει την εξέταση μιας σειράς παραγόντων οι οποίοι επηρεάζουν ακόμη και την αναγκαιότητα. Κάθε δυνητικός προορισμός της επικράτειας θα πρέπει να προσδιορίζεται και να εξετάζεται με βάση μια σειρά από κριτήρια τα οποία θα πρέπει να πληρούνται. Για κάθε προορισμό η δυνατότητα πρέπει να προσδιορίζεται στη βάση μιας αναλυτικής διαδικασίας δεικτών ορισμένοι από τους οποίους θα πρέπει να έχουν και χαρακτήρα ON – OFF. Άλλοι δείκτες θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως προϋποθέσεις. Για παράδειγμα η ασφαλής προσβασιμότητα, χωρίς να παρεμποδίζονται υφιστάμενες δραστηριότητες ενός λιμένα, προϋποθέτουν έργο διασφάλισής της.
Η περιβαλλοντική νομιμότητα μιας λιμενικής εγκατάστασης δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ευκαιριακά, δηλαδή να είναι περιβαλλοντικά αδειοδοτημένο ένα υδατοδρόμιο που χωροθετείται εντός της λιμενικής εγκατάστασης και η κύρια λιμενική εγκατάσταση να μην έχει περιβαλλοντική αδειοδότηση!
Κατά τον ίδιο τρόπο δρα και η διαχειριστική αρμοδιότητα (νομιμότητα) στους λιμένες. Τα περισσότερα από τα μικρά λιμάνια της χώρας και πολλά από τα μεγάλα, δεν έχουν οριοθετημένη Χερσαία και Θαλάσσια Ζώνη Λιμένα. Παρόλα αυτά πολλοί φορείς όπως Δημοτικά ή Διαδημοτικά Λιμενικά Ταμεία ή τα Λιμενικά Γραφεία των Δήμων, αιτούν ίδρυση υδατοδρομίων χωρίς να έχουν νομιμοποίηση στη διαχείριση της λιμενικής εγκατάστασης ή της που θα «φιλοξενήσει» ένα υδατοδρόμιο. Ακόμη και οι Περιφέρειες που καλούνται να προτείνουν λύσεις για τη δαιδαλώδη κατάσταση, δεν έχουν ουσιαστικές θεσμικές δυνατότητες, τουλάχιστον μέχρι σήμερα.
Το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο δυστυχώς απέτυχε να λειτουργήσει θετικά στην εκκίνηση του τομέα των υδροπλάνων, ως επένδυση. Είναι εγκλωβισμένο σε μία πρακτική που ξεκίνησε από το παλαιότερο αναπτυξιακό νόμο 4146/2013. Η μεγαλύτερη αδυναμία είναι ότι κανένας από τους τρεις νόμους δεν εδράζεται σε ένα στρατηγικό πλάνο, αλλά και σε μία επιστημονική διασφάλιση δυνατότητας χρήσης του κυματικού πεδίου. Το νομικό πλαίσιο θα έπρεπε:
- να αναδείξει την δυνατότητα χωροθέτησης μέσα από την αναγκαιότητα και την εφικτότητα (δείκτες), αλλά και την επιστημονική διαβεβαίωση για την κυματική κατάσταση του πολυδιάστατου κυματικού πεδίου το οποίο αντιμετωπίζεται με «αφελή απλούστευση»,
- να διευθετήσει τις προτεραιότητες ώστε να μην παρεμβάλλονται και θα δυσχεραίνονται οι λειτουργίες των υφιστάμενων λιμενικών εγκαταστάσεων,
- να προβλέπει ώστε να μην επιφορτίζονται δυσανάλογα με ευθύνες οι Λιμενικές Αρχές,
- να βοηθά τα ΟΤΑ και τα Δημοτικά Λιμενικά Ταμεία να πάρουν τις σωστές αποφάσεις για τον τόπο τους, με γνώμονα τα παραπάνω,
- να χειραφετεί τις Περιφέρειες αποκεντρώνοντας την αρχική έγκριση πριν φθάσει στο κεντρικό κράτος,
- να διασφαλίζει ένα αποτελεσματικό μηχανισμό μέσω των υφιστάμενων υπηρεσιών.
Η πρόταση για το συγκεκριμένο θέμα δεν είναι ανάθεση και πάλι σε Επιτροπές, αλλά η ανάθεση σε μία ομάδα τεχνοκρατών, η διαβούλευση των αποτελεσμάτων και στη συνέχεια η ανάθεση σε ομάδα νομικών να μετατρέψει το αποτέλεσμα σε αποτελεσματικό νομικό πλαίσιο.
Ο συντονισμός της επιστημονικής ομάδας αυτής θα πρέπει να γίνεται από την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ), υπό την υψηλή εποπτεία της Αρχής Πολιτικής Αεροπορίας (ΑΠΑ) ως ανεξάρτητου φορέα, τη συμμετοχή της Υδρογραφικής Υπηρεσίας του ΠΝ, αλλά και του ΥΝαΝΠ για τη διασφάλιση της δυνατότητας της λιμενικής εγκατάστασης να «φιλοξενήσει» ανάλογη δραστηριότητα.
Σε κάθε περίπτωση μην περιμένετε σύντομα πτήσεις με υδροπλάνα επειδή όλοι φοβούνται τις επιπτώσεις από την προβλεπόμενη χαλαρότητα των ελέγχων στην ασφάλεια!
