Ο διαχρονικός ρόλος της γυναίκας στην πολιτική, την επιστήμη και την τεχνολογία
Σχετικά άρθρα
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΗΜΕΡΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ !
Γράφει ο
Βασίλειος Καραμπούλας
B.A. (Hns) Political Science, The University of Birmingham
Τον 4ο – 5ο αι. π.Χ., στην Αρχαία Ελλάδα , τον καιρό που η Δημοκρατία αποιμειωνόταν και κατέρρεε, και τα ήθη και η κουλτούρα εκλύονταν, ο Πλάτωνας, έθεσε, αναμεταξύ άλλων πολλών, και το εξής ερώτημα: «τι μπορούμε να κάνουμε με τις γυναίκες, οι οποίες αποτελούν τον μισό και πλέον πληθυσμό της Αθήνας, μα δεν συμμετέχουν στα κοινά»(Μούρτος, 2020);Θέτοντας από τότε, την αρχή της ισότητας των φύλων, ο Πλάτωνας, πίστεψε πως αν οι γυναίκες συμμετέχουν στην παιδεία των ανδρών, θα μπορούσαν να αποτελέσουν ισάξιους και απόλυτα λειτουργικούς πολίτες, ως προς το γενικότερο όφελος της Πολιτείας, και όχι απλά βιο-μηχανές τεκνοποίησης, με επαγγελματική ειδικότητα στα οικοκυρικά (Μούρτος, 2020; ΟΠΑΝΔΑ, 02/10/2020; Πλάτων, 2020).Πράγματι, στην Αρχαία Ελλάδα, παρόλο το ανδροκρατούμενο κοινωνικό περιβάλλον, μεγαλούργησαν και κάποιες ιδιαίτερες γυναίκες, επιστήμονες-φιλόσοφοι. Ήταν όμως εξαιρέσεις στον κανόνα, και οι περισσότερες είτε αναγκάστηκαν να υποδύονται τους άντρες, είτε είχαν πολύ άδοξο τέλος, μιας και κανείς δεν μπόρεσε να τις αποδεχτεί για τις νοητικές και πνευματικές αρετές τους, παραμένοντας στην συνείδηση των ανδρών ως σκεύη ηδονής, ή απλά ως μητέρες και γκουβερνάντες. Σήμερα, 2.500 χρόνια περίπου μετά, παρότι η ανθρωπότητα έχει προοδεύσει, δυστυχώς δεν έχει προοδεύσει αρκετά, ώστε να κάνουμε συζήτηση για πλήρη ισοτιμία ανδρών-γυναικών. Οι ανισότητες αυτές αντικατοπτρίζονται χαρακτηριστικά στην αρένα της πολιτικής αλλά και στην απασχόληση στο πεδίο των «STEM»(Science, Technology, Engineering and Mathematics – Φυσικές Επιστήμες, Τεχνολογία, Επιστήμη των Μηχανικών καιΜαθηματικά), με «πολύ λίγα [πράγματα] να αλλάζουν πολύ αργά»(Wyer et al, 2014: xxii).
Από τη μία, η πολιτική επιστήμη, ιστορικά, παραμένει ένα κατά μακράν ανδροκρατούμενο επιστητό, με τους περισσότερουςπολιτικούς επιστήμονες να ήταν άνδρες, και οι σφαίρες της δημόσιας πολιτικής που μελέτησαν να ήταν επίσης, συντριπτικά,‘ανδρικές’(Kenny & Mackay, 2018: 93; Lovenduski, 1981; Sapiro, 1998; Randall, 2010).Πράγματι, η πολιτική επιστήμη, παραμένει μια σχετικά «αφιλόξενη» επιστήμη για τις γυναίκες, ιδιαίτερα σε σύγκριση με άλλους κλάδους των κοινωνικών επιστημών, και με μία σταθερή ακαδημαϊκή υποεκπροσώπηση, της τάξεως του 30 %, μεταξύ των καθηγητών(Bateset al., 2012; Kenny & Mackay, 2018: 93). Και στον ίδιο όμως τον πολιτικό βίο, από πλευράς αιρετών, ο σεξισμός είναι διάχυτος, μιας και οι γυναίκες, ως επί των πλείστων, δεν διαθέτουν πραγματική δημόσια εξουσία (Kenny & Mackay, 2018: 93; Lovenduski1981: 89). Εξ’ άλλου, η πολιτική επιστήμη αφορά την πολιτική και τη δημόσια ζωή (Sapiro, 1998: 70), και συνεπώςοι γυναίκες, διαχρονικά, υποβιβάζονταν στην ιδιωτική σφαίρα και τη «χαμηλή πολιτική» (lowpolitics), ενώ οι άνδρες επικρατούν κατά κόρον στη δημόσια σφαίρα και την «υψηλή πολιτική» (highpolitics)(Kenny & Mackay, 2018: 93; Lovenduski1981: 89).Έχοντας εδραιώσει όλα τα παραπάνω, ας προσπαθήσουμε να θυμηθούμε γυναίκες, ηγέτιδες στην παγκόσμια υψηλή πολιτική. Δεδομένουτουευρωπαϊκούσυνειδησιακού υποβάθρου μας, θα ανακαλέσουμε στη μνήμη μας τον περιορισμένο αριθμό τριών γυναικών: MargaretThatcher, Tansu Çiller, AngelaMerkel. Αν είμασταν Αμερικάνοι, θα θυμόμαστε, πιθανώς και την(αφρικανικής καταγωγής) Carol Moseley Braun, τηνMadeleineAlbright, την NancyPelosi, και την Hillary Clinton. Τα διάσημα αυτά ονόματα, που θα έρχονταν στο μνημονικό μας, στο άθροισμα τους είναι λιγότερα από 10…Και αν βέβαια θέλουμε να εντάξουμε και την Ελλάδα στο όλο οπτικό μας πρίσμα, και αν ακόμα η νομοθεσία αλλάζει, σε εθνικό και η ευρωπαϊκό επίπεδο, και ειδικές ρυθμίσεις επιβάλλουν άνω ενός συγκεκριμένου αντιπροσωπευτικού ορίου τη «συμμετοχή των γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων» και τις «καλές πρακτικές για την αύξηση της παρουσίας των γυναικών στο δημόσιο βίο», οι γυναίκες εξακολουθούν να υποεκπροσωπούνται στις σημερινές Δυτικές Δημοκρατίες (Κ.Ε.Θ.Ι., 2006; Kenny & Mackay, 2018: 93; Lovenduski, 1981; Sapiro, 1998; Randall, 2010).
Παρόμοια με την πολιτική, η κατάσταση στο πεδίο των STEM, είναι απογοητευτική, όσον αφορά την ισότητα των φύλων. Τα κορίτσια και οι γυναίκες εκτοπίζονται συστηματικά μακριά από τις θετικές και τεχνολογικές επιστήμες, από τη διάρκεια της πρωτοβάθμιας, κιόλας, εκπαίδευσης(AAUW, 2022; Branson, 2018; Guthrie, 2019; Pritchard&Grant, 2015; ScientificAmerican, 27/7/2022; UNESCO, 2020: 20-21). Έρευνες έχουν αποδείξει πως οι δάσκαλοι-εκπαιδευτές πατρονάρουν τα κορίτσια, πιστεύοντας στερεοτυπικά πως μόνο τα αγόρια έχουν «μαθηματικό μυαλό», και με έναν άρρητο τρόπο τα αποθαρρύνουν από τις «σκληρές» επιστήμες, ή ακόμα και τους δημιουργούν «μαθηματικό άγχος» (AAUW, 2022; ScientificAmerican, 27/7/2022).Όλος αυτός ο ασυνείδητος μαθητικός σεξιστικός ρατσισμός, αναμεμιγμένος με τα (επίσης σεξιστικά) ηδονιστικά πρότυπα περί γυναίκας, τα οποία προβάλλονται κυρίως μέσω εμπορικώνδιαφημίσεων, ωθούν σε αυτό που η χημικός Betty Lou Raskin, χαρακτήρισε με τα εξής λόγια:«Έχουν κάνει το παλτό μινκ, όχι το εργαστηριακό παλτό, το σύμβολο της επιτυχίας μας. Έχουν εκθειάσει την ομορφιά, όχι το μυαλό. Έχουν δώσει έμφαση στον ελεύθερο χρόνο, όχι στη σκληρή δουλειά και την πρωτοτυπία. Ως αποτέλεσμα, η σημερινή μαθήτρια πιστεύει ότι είναι πολύ πιο συναρπαστικό να σερβίρει τσάι σε ένα αεροπλάνο από το να πειραματίζεται με ένα νέο ελαφρύ πλαστικό στο εργαστήριο»(Onion, 13/07/2014).Η κατάσταση φυσικά δεν καλυτερεύει στην δευτεροβάθμια ήτριτοβάθμια εκπαίδευση (Guthrie, 2019; ScientificAmerican, 27/7/2022; UNESCO, 2020: 20-21). Έτσι, ως φυσική απόρροια μιας περιθωριοποίησης των γυναικών από τις φυσικές επιστήμες, καταλήγει μόνο ένα 28% αυτών να απασχολείται ως εργατικό δυναμικό στις επιστήμες, την τεχνολογία, τη μηχανική, την πληροφορική και τα μαθηματικά (AAUW, 2022; ScientificAmerican, 27/7/2022). Την περίοδο του ΒΠΠ’ πράγματι υπήρχε μία άνοδος στο γυναικείο εργατικό δυναμικό στο πεδίο των STEM, απλούστατα γιατί οι κοινωνίες φοβήθηκαν πως με τον αρσενικό πληθυσμό απασχολημένο στο μέτωπο, τα οικονομικά και τεχνολογικά συστήματα θα κατέρρεαν (Onion, 13/07/2014). Με τοτέλος του ΒΠΠ όμως, και το πέρασμα στον Ψυχρό Πόλεμο, οι γυναίκες άρχισαν και πάλι να παρουσιάζονται αρνητικά από τα media ως «sexy επιστήμονες, άριστες στο νοικοκυριό και έτοιμες για οικογένεια», και η απήχηση αυτής της αρνητικής διαφήμισής, και του όλου zeitgeist από πίσω της, επηρέασε και πάλι τις ποσοστώσεις του γυναικείου πληθυσμού στο πεδίο των STEΜ (Onion, 13/07/2014; Sismondo, 2016).
Σήμερα οι γυναίκες έχουν μια καλή εκπροσώπηση στις βιοεπιστήμες, την ψυχολογία και την ιατρική, ειδικά στην πρωτοβάθμια περίθαλψη, στη παιδιατρική, και ψυχιατρική – ομολογουμένως,όμως, ως πιο χαμηλόμισθες και με περισσότερη first-lineάμεση επαφή με ασθενείς, εν συγκρίσει με άλλες ιατρικές ειδικότητες(AAUW, 2022; National Geographic, 14/02/2019; Sismondo, 2016). Μα όχι στην πληροφορική και στην μηχανολογία (Branson, 2018; National Geographic, 14/02/201;Pritchard&Grant, 2015; Thomas&Drake, 2019). Ένα γενικότερο παράδειγμα θα μπορούσε να αποτελέσει το ίδιο το internet, με την ανδρική κουλτούρα που το χαρακτηρίζει: από τις αδικαιολόγητα πορνογραφικές απεικονίσεις των γυναικείων χαρακτήρων στα βιντεοπαιχνίδια (Branson, 2018), έως και την ανδρική κουλτούρα του προγραμματισμού (bro-coding) (NationalGeographic, 14/02/2019). Ένα πιο απτό παράδειγμα, αποτελεί, η ποσόστωσητων CEOs σε τεχνολογικούς γίγαντες όπως η Apple και η Google: ένα ανεπαίσθητο 5%(Branson, 2018) ! Για να μην εξαιρέσουμε την κουλτούρα σε Αμερική και Ιαπωνία, να διεξάγονται σεξουαλικά πάρτυ εντός των skyscrapersκαιτων zaibatsu (αντίστοιχα), με το πέρας των ωρών λειτουργείαςπολλών εταιρειών, με τις γυναίκες εργαζόμενες να κοιτούν αποσβολωμένες τα έκτροπα που λαμβάνουν χώρα εκεί, και να αντιλαμβάνονται πως μία ενδεχόμενη αύξηση ή προαγωγή.. ίσως να μην βασίζεται αμιγώς στα εργασιακά τους προσόντα (Forbes, 13/07/2019; Guthrie, 2019). Ή, και το ότι όσες γυναίκες κατάφεραν να φτάσουν σε ηγετικές θέσεις, αναγκάστηκαν να ντυθούν με κουστούμια, να προτιμούν άντρες συνεργάτες και να αποδεικνύονται εξίσου σκληρές με τους άντρες στην μεταχείριση των γυναικών-υπαλλήλων (Forbes, 13/07/2019; Guthrie, 2019; Sismondo, 2016). Τέλος, ας μην ξεχάσουμε τον «παραδοσιακό» καφέ που είναι υποχρεωμένη, συνήθως, να φτιάχνει η γραμματέας στον διευθυντή, ό,τι πτυχίο και αν έχει η ίδια, σε όποια χώρα και αν βρίσκονται, μα κυρίως στην «πατροπαράδοτη» μας Ελλάδα… (Forbes, 13/07/2019; Guthrie, 2019).
Όμως είναι τυχαίο που και στο επίπεδο της πολιτικής, και στο επίπεδο της (θετικής) επιστήμης, οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται,παρασάγγας, εν σχέσει με τους άνδρες; Θα λέγαμε πως όχι, και στην κοσμοθέαση μας αυτή, θα χρησιμοποιούσαμε μία θεωρία, η οποία στηρίζει την οικοδόμηση του σημερινού μας πολιτικού ρεύματος σε 3 πυλώνες: την επιστήμη, την πολιτική και την θεολογία (Δανέζης, 24/09/2021). Η επιστήμη απαντά στον υπαρξιακό φόβο του ανθρώπου για τις (ισχυρότερες από αυτόν) δυνάμεις της φύσης – ένα μονάχα κομμάτι της μετατρέπεται σε τεχνολογία. Η πολιτική απαντά στον υπαρξιακό φόβο του ανθρώπου να μην πέσει θύμα άλλων ισχυρότερων ανθρώπων – ένα κομμάτι της πολιτικής μετατρέπεται σε Δικαιοσύνη και Πρόνοια. Και η θεολογία στον υπαρξιακό φόβο του θανάτου του βιολογικού σώματος – ένα κομμάτι της μετατρέπεται σε θρησκεία (Δανέζης, 24/09/2021). Τώρα, στο κομμάτι της θρησκείας γνωρίζουμε πως οι γυναίκες απαγορεύεται να συμμετέχουν στην θρησκευτική ζωή ως ιερείς – παρεκτός σε κάποιες προτεσταντικές, λουθηρανικές και αγγλικανικές εξαιρέσεις (και πάλι όμως σε χαμηλότερα αξιώματα, τόσο ιεραρχικά όσο και μισθολογικά) (BBC, 22/11/2012;TheGuardian, 23/07/20). Έτσι, με την ελάχιστη εκπροσώπηση της γυναίκας στους 2 υπόλοιπους πυλώνες, και στην κατ’ επίφασίν συμμετοχή της στον πολιτικό βίο και στο πεδίο των θετικών επιστημών και τεχνολογίας, βλέπουμε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία να οικοδομείται πλήρως εις βάρος της γυναίκας. «Thisisaman’sworld», όπωςτραγουδούσεκαιο James Brown..
Σήμερα, λοιπόν, όσο ποτέ, παρατηρείται η ανάγκη αύξησης της εκπροσώπησης των γυναικών στις σφαίρες της πολιτικής και των (θετικών) επιστημών. Βάσει της Ατζέντας 2030 του Ο.Η.Ε., η περισσότερη συμμετοχικότητα των γυναικώναφορά, άμεσα ή έμμεσα, παραπάνω από έναν στόχους: «Στόχος 4 – Ποιοτική Εκπαίδευση», «Στόχος 5 – Ισότητα Των Φύλων», «Στόχος 8 – Αξιοπρεπής Εργασία Και Οικονομική Ανάπτυξη», «Στόχος 10 – Λιγότερες Ανισότητες», «Στόχος 16 – Ειρήνη, Δικαιοσύνη Και Ισχυροί Θεσμοί» (Ηνωμένα Έθνη, 2023; UNESCO, 2020: 20-21). Στον τομέα της πολιτικής χρειαζόμαστε περισσότερες γυναίκες σε ηγετικές θέσεις για λόγους συμπεριληπτικότερης και συμμετοχικότερης δημοκρατίας, για λόγους παγκόσμιας ειρήνης και δικαιοσύνης, για λόγους ενίσχυσης κοινωνικά ευάλωτων ομάδων (AmericanCongress.org, 15/01/2021; King’sCollegeLondon; 4/05/2020; UN, 2020). Στον τομέα των STEM χρειαζόμαστε επίσης περισσότερες γυναίκες, και σε επίπεδο στελέχωσης, και σε επίπεδο ηγεσίας, γιατί πολύ απλά ο κόσμος δεν μπορεί να σχεδιαστεί επιστημονικά δίχως την αρωγή των γυναικών. Για αρχή, σε επίπεδο δημόσιας υγείας και ιατρικής, δεν έχει συμπεριληφθεί ορθά στην κλινική έρευνα η μεταβλητή του φύλου, με αποτέλεσμα να παρατηρούνται αδικαιολόγητοι θάνατοι γυναικών-ασθενών, επειδή εφαρμόστηκαν στις θανούσες, θεραπείες ευνοϊκότερες προς τo αρσενικόβιολογικό σύστημα, παρά στοθηλυκό, ή απλά επειδή βρέθηκαν εκτός διαγνωστικού πρωτοκόλλου (ScientificAmerican, 1/4/2019; National Geographic, 14/02/2019). Στον τομέα του ψηφιακού μετασχηματισμού, περισσότερες γυναίκες πρέπει να στελεχώσουν θέσεις προγραμματισμού, τόσο για να καλύψουν καλύτερα τις καταναλωτικές τους ανάγκες (π.χ. σχεδιασμός προϊόντων), όσο και τις ψυχαγωγικές (π.χ. video-games, socialnetworksκτλ.). Για παράδειγμα, γνωρίζουμε για το «έξυπνο σπίτι» (smart-house), το οποίο αποτελεί μάλλον μία αρσενική εμμονή που μας αναγάγει στο αρχέτυπο του άνδρα-βασιλιά και του απόλυτου ελέγχου του «κάστρου» του, αλλά δεν έχει συμπεριληφθεί ακόμα στον σχεδιασμό το «αυτο-καθαριζόμενο» σπίτι (self-cleaninghouse), που απασχολεί περισσότερο τη γυναίκα, προσφέροντας περισσότερο έλεγχο στην οικιακή υγιεινή αλλά και εξοικονομώντας της περισσότερο πολύτιμο προσωπικό χρόνο (National Geographic, 14/02/2019). Τέλος, ειδικές μελέτες καταδεικνύουν πως γυναίκες-επιστήμονες θα χρειαστούν ιδιαίτερα στην γεωπονία, στην προαγωγή της ασφάλειας τροφίμων, στην διαχείριση υδάτινων πόρων, την δημόσια υγιεινή, την ενέργεια, τον σχεδιασμό (ανθεκτικών) πόλεων, την διαχείριση των ωκεάνιων και επίγειων οικοσυστημάτων, την κλιματική αλλαγή και τηναεροδιαστημική(AAUW, 2022;NewScientist, 24/07/2019; ScientificAmerican, 1/4/2019; 1/4/2022; UNESCO, 2015: 1; Wyer et al, 2014: xx-xxi) – πρακτικά δηλαδή, παντού. Είναι αδύνατο λοιπόν, αν θέλουμε το μέλλον μας να είναι βιώσιμο, να μην αλλάξει η υφιστάμενη κατάσταση. Είναι ζωτικό, για το καλό όλων μας, να συμπεριλάβουμε ουσιωδώς, τις γυναίκες στον ευρύτερο παγκόσμιο στρατηγικό σχεδιασμό.
Εν κατακλείδι, το 1532 ο κυβερνητικός αξιωματούχος και πολιτικός φιλόσοφος NicolloMachiavelli, έγραφε στον «Ηγεμόνα»: «Η τύχη είναι γυναίκα και, σα γυναίκα που είναι αν θες να την εξουσιάζεις πρέπει να την χτυπάς και να τη σπρώχνεις»(2012: 50).Ίσως οι ιδέες του Machiavelliνα μην άργησαν να μεταφερθούν από την γενέτειρα του, Φλωρεντία, στη Ρώμη, κάπου το 1603, όταν ιδρύθηκε ηΑκαδημία των Λυγκέων από τον Federico Cesi, όπου και διέσπειρε πιο θεσμικά και οργανωμένα τις μισογυνικές φιλοσοφικές απόψεις στην Αναγεννησιακή Ευρώπη (Sismondo, 2016: 136). Λίγα χρόνια μετέπειτα, το 1620, το «Novum Organum» εκδίδεται από τον SirFrancis Bacon, στο οποίο ο Άγγλος πολυμαθής και φιλόσοφος, γράφει:«Έχω έρθει με μεγάλη αλήθεια, που οδηγεί σε σένα τη Φύση με όλα της τα παιδιά, να τη δέσεις στην υπηρεσία σου και να την κάνειςσκλάβα σου»(Wyer et al, 2014: xx). Τέτοια γλώσσα λοιπόν, ως εκφραστικό μέσο, είναι χαρακτηριστική και για το statusπου απολάμβανε η γυναίκα εκείνη την περίοδο, όσο και τη σχέση της, φυσικά, με την επιστήμη – αλλά και την παρεπόμενη κληρονομιά των προηγούμενων δύο. Παρόλες τις διακρίσεις γυναικών στον τομέα της επιστήμης, από τον 19οαι. και μετέπειτα, ο ανδροκρατούμενος πολιτισμός κράτησε τις γυναίκες -μέσω στερεοτυπικής κοινωνικής εκπαίδευσης και «φτωχών» μαθησιακών ικανοτήτων – είτε μακριά από, είτε χαμηλά στην, επιστήμη (BBC, 10/11/2014; Onion, 13/07/2014; Schmidt, 08/03/2020;The White House: President Barack Obama; 2017).Ειρήσθω εν παρόδω, και ενδεικτικά μιλώντας, εδώ και 10 χρόνια, περίπου, έχει ξεσπάσει ένα σκάνδαλο με τον Einstein, ως προϊόν τεκμηριωμένου ιστορικού αναθεωρητισμού: το Βραβείο Nobelπου κέρδισε το 1921 στην Θεωρητική Φυσική,φημολογείται πως οφειλόταν βαρέως στην επιστημονική αρωγή της φυσικομαθηματικού Σέρβας (τότε)γυναίκας του, Mileva Marić – γεγονός που αδίκως και ανεντίμως παρασιωπήθηκε(Forbes, 01/08/2016; MITTechnologyReview, 18/04/2012; Robitzski, 01/01/2023). Επιπροσθέτως, μία πρόσφατη έκθεση των Η.Ε. κατέληξε πως θα χρειαστεί ακόμα 300 χρόνια για την πλήρη ισότητα των φύλων (Το Βήμα,07/09/2022). Ίσως αυτή η χρονική απόσταση να είναι δικαιολογημένη εφόσον επιστρέφουμε στα στοιχειώδη, διανύονταςτην περίοδο του κινήματος “metoo” και των κατά συρροή γυναικοκτονιών, που πολλαπλασιάστηκαν εκθετικά μετά το ξέσπασμα της πανδημίας του COVID-19 (Διοτίμα, 2022; Καθημερινή, 08.02.2021; Forbes, 27/10/22; Μetoogreece, 2022; MeToo. Org, 2023; SyntagmaWatch.gr, 08/04/2021; 22/4/2021).
Bibliography
Αριστοτέλης (2020) Πολιτικά (Αθήνα: Άμμων Εκδοτική)
Μούρτος, Γ. (2020) Η Γεωπολιτική Της Ελληνικής Γλώσσας (Αθήνα: Αρμός)
Πλάτων (2020) Πολιτεία 9 (Α’ Τόμος) (Αθήνα: Αίμων Εκδοτική)
ΟΕΔΒ (2019) “Αριστοτέλης: Προτρεπτικός πρὸς Θεμίσωνα, αποσπάσματα 8-9″, στο ” Αρχαία Ελληνικά Γ’ Λυκείου – Φάκελος Υλικού (Αθήνα: Διόφαντος)
—
Bates, S., Jenkins, L. and Pflaeger, Z. (2012) ‘Women in the Profession: The Composition of UK Political Science Departments by Sex’, Politics, 32(3): 139–152.
Branson, D. M. (2018). The Future of Tech Is Female: How to Achieve Gender Diversity (New York; NYU Press)
Capo V (2013) Mafia Manager (Αθήνα: Πατάκης)
Guthrie, J. (2019). Alpha Girls : The Women Upstarts Who Took On Silicon Valley’s Male Culture and Made the Deals of a Lifetime (London; Currency)
Kenny, M.& Mackay, F. (2018) “Feminist and Gendered Approaches,” in Lowndes, V., Marsh, D. & Stoker, G. Theory And Methods In Political Science (;London; Macmillan-Palgrave)
Lovenduski, J. (1981) ‘Toward the Emasculation of Political Science: The Impact of Feminism’, in Spender, D. (ed.) Men’s Studies Modified (Oxford: Pergamon): 83–98.
Machiavelli, N. (2012) OΗγεμόνας (Αθήνα: Πατάκης)
Orwell, G. (1979) Η Φάρμα των Ζώων (Αθήνα: Κάκτος)
Pritchard, P. & Grant, C. (2015) Success Strategies From Women in STEM: A Portable Mentor (Cambridge, MA; Academic Press)
Randall, V. and Waylen, G. (eds.) (1998) Gender, Politics and the State (London: Routledge)
Sapiro, V. (1998) ‘Feminist Studies and Political Science – and Vice Versa’, in Phillips, A. (ed.) Feminism and Politics (Oxford: Oxford University Press): 67–91
Sismondo, S. (2016) ΕισαγωγήΣτιςΣπουδέςΕπιστήμηςΤηςΤεχνολογίας (Aθήνα; LiberalBooks)
Thomas, U., & Drake, J. (Eds.) (2019) Women’s Influence on Inclusion, Equity, and Diversity in STEM Fields (Hershey, Pennsylvania, USA.: IGI Global)
Wyer, M. et al (2014) Women, Science, and Technology: A Reader in Feminist Science Studies (3rd Ed.) (London; Routledge)
InternetResources
Αποστολάκη, Μ. (22/4/2021) Γυναικοκτονία: Αρκεί μόνο η νομική αναγνώριση του φαινομένου; (Αθήνα; SyntagmaWatch.gr)
Γκόνη- Καραμπότσου, Α, (08/04/2021) Γυναικοκτονία: η έμφυλη διάσταση του αδικήματος της ανθρωποκτονίας (Αθήνα; SyntagmaWatch.gr)
Δανέζης, Μ. (24/09/2021)Ανατροπή γνώσεων και κοινωνία (Αθήνα: Πεμπτουσία)
https://www.pemptousia.gr/2021/09/19819/
Διοτίμα (2022) Μetοο και ορατότητα των φεμινιστικών αγώνων | 2 χρόνια μετά
https://diotima.org.gr/metoo-kai-i-oratotita-ton-feministikon-agonon-2-chronia-meta/
Η Αυγή (20.10.15) Ελληνίδες επιστήμονες της αρχαιότητας
Ηνωμένα Έθνη (2023) Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης
Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας (Κ.Ε.Θ.Ι.) (2006) Η Συμμετοχή των Γυναικών στα Κέντρα Λήψης Πολιτικών Αποφάσεων στην Ελλάδα (Αθήνα: Κ.Ε.Θ.Ι.)σελ. 1-272
https://www.kethi.gr/sites/default/files/wp-content/uploads/2009/01/126_GYNAIKES_SYMMETOXH_KLPA.pdf
Μάγρα, Η. (08.02.2021) Το #MeToo έφτασε και στην Ελλάδα (Αθήνα: Καθημερινή)
https://www.kathimerini.gr/society/561255481/to-metoo-eftase-kai-stin-ellada/
ΟΠΑΝΔΑ (02/10/2020) Γνώριζες ότι……στην Ακαδημία του Πλάτωνα φοιτούσαν και γυναίκες;
Ρετσινά, Δ. (2008) Η Πολιτική Φιλοσοφία Του Πλάτωνα Και Του Αριστοτέλη (Θεσσαλονίκη: ΑΠΘ), σελ 1-70
http://ikee.lib.auth.gr/record/110139/files/gri-2009-2032.pdf
Στεργίου, B. (9.3.2019) Γυναίκες: Η νομοθεσία για την ισότητα είναι μόνο η αρχή – Χρειάζεται περισσότερη δουλειά, πέρα από τον νόμο, για να υπάρξει ισότητα (Αθήνα; Lifo),
https://www.lifo.gr/stiles/i-nomothesia-gia-tin-isotita-einai-mono-i-arhi
Το Βήμα (07/09/2022) ΟΗΕ: Θα χρειαστούν σχεδόν 300 χρόνια για να επιτευχθεί η ισότητα των δύο φύλων (Αθήνα: To Βήμα)
—
AAUW (2022) The STEM Gap: Women and Girls in Science, Technology, Engineering and Mathematics (Washington; AAUW)
American Congress.org (15/01/2021) The State of Women’s Leadership—And How To Continue Changing the Face of U.S. Politics (Washington; CAP)
BBC (22/11/2012) Women bishops vote: Church of England ‘resembles sect’ (London; BBC),
https://www.bbc.com/news/uk-politics-20443718
Beal, A. (24/07/2019) After years of sexism in space we urgently need more female astronauts (London; New Scientist)
Bushwick, S. (1/4/2019) The Pitfalls of Data’s Gender Gap: Without female data, everything from safety gear to urban design to Siri is biased toward men. The effects range from inconvenient to deadly (N. York; Scientific American)
https://www.scientificamerican.com/article/the-pitfalls-of-datas-gender-gap/#
Cheryan, S. et al (27/7/2022) There Are Too Few Women in Computer Science and Engineering: It’s not that they aren’t interested; it’s the culture of these fields and how they exclude women and girls,
Corbett, H. (27/10/22) #MeToo Five Years Later: How The Movement Started And What Needs To Change (Washington; Forbes/Integrated Whale Media Investments)
CSUN (2022) Women in Science & Engineering (Northridge CA; California State University),
Didi, Z. (4/05/2020) Why we need more women in politics (London; King’s College London),
https://www.kcl.ac.uk/news/why-we-need-more-women-in-politics
Finkbeiner, A. (1/4/2022) Women Are Creating a New Culture for Astronomy: A new generation of scientists are challenging the biased, hierarchical status quo (N. York; Scientific American)
https://www.scientificamerican.com/article/women-are-creating-a-new-culture-for-astronomy/#
Forbes (13/07/2019) Alpha Girls: Women Upstarts Who Took On Silicon Valley’s Male Culture (Washington; Integrated Whale Media Investments)
— (01/08/2016) Did Albert Einstein Steal The Theory Of Relativity From His Wife?
ILO (2019) Women in Business and Management (Geneva; International Labour Organization), pp. 1-12
Μetoogreece, (2022)
MeToo. Org (2023)
Miller, J. (10/11/2014) Joan Clarke, woman who cracked Enigma cyphers with Alan Turing (London; BBC)
https://www.bbc.com/news/technology-29840653
MIT Technology Review (18/04/2012) Did Einstein’s First Wife Secretly Coauthor His 1905 Relativity Paper? Various historians have concluded that Einstein’s first wife, Mileva, may have secretly contributed to his work. Now a new analysis seeks to settle the matter.
National Geographic (14/02/2019) Why It’s Crucial to Get More Women Into Science (Washington; National Geographic),
Onion, R. (13/07/2014) “Unclaimed Treasures of Science”: Even during the Cold War, these women brought feminism to STEM (Texas; Slate Group)
Robitzski, D. (01/01/2023) Did Einstein Cheat His Wife out of a Nobel? (N. York; Inverse)
https://www.inverse.com/article/31669-genius-einstein-mileva-maric-nobel-prize
Schmidt, M. (08/03/2020) Meet 10 Women in Science Who Changed the World (N. York; Discover Magazine)
Scientific American (17/11/2022) The Feminist Test We Keep Failing: Lost Women of Science (N. York ; Scientific American) ,
Shattuck, S. and Cheney, I. (Directors) (2020). Picture a Scientist [film] [DiscussionGuide], pp. 1-33
https://jbpierce.org/wp-content/uploads/2021/01/PAS_DiscussionGuide_1Sep2020.pdf
Sherwood, H. (23/07/20) Church of Sweden’s female priests outnumber men – but are paid less (London; The Guardian)
The White House: President Barack Obama (2017) The Untold History of Women in Science and Technology,
https://obamawhitehouse.archives.gov/women-in-stem
UN (2020) Call to Action: Young Women’s Political Participation and Leadership,
https://www.un.org/youthenvoy/calltoaction/
UNESCO (2020) STEM education for girls and women: breaking barriers and exploring gender inequality in Asia, pp. 1-257,
https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000375106
— (2015) Science Report: towards 2030: Is the gender gap narrowing in science and engineering?,
https://en.unesco.org/sites/default/files/usr15_is_the_gender_gap_narrowing_in_science_and_engineering.pdf?fbclid=IwAR0Qkb0w31V14__ILEO4AOwoeYmxF3AI9L_qKQ_i2Ts3Kci8lmgEtxfvWUs
