Δύο άγνωστοι ήρωες του Έπους του 40
Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος
Το έπος του 40 ήταν ένας ανεπανάληπτος θρίαμβος στην στρατιωτική (και πολιτική) ιστορία της Ελλάδας.
Η επιμονή των ιστορικών, οι αφηγήσεις των επιζώντων, τα έγγραφα και οι μνήμες, ανέδειξαν τους ήρωες στα πεδία των μαχών, εκείνους που αγωνίστηκαν υπέρ βωμών και εστιών για να κρατήσουν την πατρίδα ελεύθερη!
Παρέλειψαν κάποιους όμως.
Όχι ηθελημένα…
Ωστόσο υπήρξαν ένστολοι που έμειναν στο περιθώριο των δαφνών που τους αναλογούν και η προσφορά τους δεν μνημονεύεται.
Στο παρόν σημείωμα παρουσιάζονται δυο…
ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΥΡΟΓΙΑΝΝΗΣ
Ο συνταγματάρχης Μαυρογιάννης διοικητής του πυροβολικού της VIII Mεραρχίας, ένας αληθινός σκαπανέας της Ηπείρου, ο οποίος ανέπτυξε μια ακαταπόνητη δραστηριότητα σε όλη την περιοχή τοποθετώντας τα πυροβόλα του ακόμη και σε ορεινές σπηλιές, καμουφλάροντας όλα τα σημεία έναντι του φόβου της υπεροπλίας της Ιταλικής αεροπορίας.
Μέσα σε λίγους μήνες όλος ο τομέας είχε σκαφτεί και διαμορφωθεί κατάλληλα για άμυνα, με αντιαρματικές τάφρους, συρματοπλέγματα, ναρκοπέδια και πολυβολεία.
Όλος ο νομός της Ηπείρου βρισκόταν σε ένα πολεμικό οργασμό πολλούς μήνες πριν την ιταλική εισβολή.
Ανέλαβε την κατασκευή των οχυρωματικών έργων και κατήλθε στην Αθήνα για να λάβει λεπτομερέστερες οδηγίες και για να εξασφαλίσει αναγκαία κονδύλια.
Όπως προκύπτει από τις επιτόπιες ενέργειές του στην Ήπειρο, ως Πρόεδρος της Επιτροπής Οχυρώσεων, συνάντησε τεράστιες δυσχέρειες για την χρηματοδότηση των εργασιών.
Για τον λόγο αυτό και κατέφευγε στα χωριά της περιοχής, ζητούσε από τον παπά και τον Πρόεδρο της Κοινότητας να χτυπήσουν την καμπάνα και να συγκεντρωθούν οι χωρικοί για να τους εξηγήσει την σημασία των οχυρώσεων και την ανάγκη να προσέλθουν και να συντρέξουν το έργο!
Ο Συνταγματάρχης Μαυρογιάννης Β. Παναγιώτης γεννήθηκε στο Κιάτο Κορινθίας το 1894 και απεβίωσε το 1952.
Ήταν Σκηνίτης – Σαρακατσάνος και προερχόταν από την Ήπειρο.
Οι πρόγονοί του, σύμφωνα με προφορικές παραδόσεις και έγγραφα κατήλθαν στη Β. Πελοπόννησο στο τέλος του 17ου αι. – αρχές του 18ου, μετά την νίκη των Ενετών επί της Τουρκίας και την ερήμωση των περιοχών της.
Απόφοιτος Γυμνασίου με ειδίκευση στην τοπογραφία, κατατάχθηκε ως εθελοντής στο στρατό και το 1914 έγινε ανθυπολοχαγός.
Συμμετείχε στους Βαλκανικούς Πολέμους, στον Α΄ και Β΄ Παγκόσμιο και συμμετείχε στη Μικρασιατική Εκστρατεία ως αρχηγός Πυροβολικού.
Είχε εκδιωχθεί από το στράτευμα (1923-1927) λόγω συμμετοχής του στο «Κίνημα του 1922».
Είχε σχέσεις με τα ανταρτικά σώματα του Ναπ. Ζέρβα και τιμήθηκε με επαίνους επ’ ανδραγαθεία στο Β. Π. Πόλεμο. Προτάθηκε και έγινε υποστράτηγος.
«ΕΣΩΣΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ»
Στη πολυσέλιδη δακτυλογραφημένη Έκθεσή του για τις Οχυρώσεις της Ηπείρου, ο Συντ/ρχης Παν. Μαυρόγιαννης καταθέτει λεπτομερώς τα εκτελεσθέντα έργα κατά την περίοδο 1939-40, κατά περιοχή, είδος εργασιών, κόστος, κ.ά.
Την Έκθεση αυτή την προσυπογράφει ο Υποστράτηγος Χαρ. Κατσιμήτρος.
Διοικητής της VIII Μεραρχίας, εξαίροντας το έργο του Π.Μ., το οποίο «έσωσε την κατάστασιν».
Κατ’ αρχάς ο Π.Μ. αναφέρει ποιες ήσαν οι λιγοστές οχυρώσεις που έχουν γίνει πριν το 1939.
Εν συνεχεία υπενθυμίζει ότι η Μεραρχία μετεκάλεσε από την Θεσσαλονίκη και συμβουλεύθηκε το Συν/ρχη Γ. Σαλβάνο, και κατάρτισε την Επιτροπή Οχυρώσεως από τους Π. Μαυρογιάννη, Πρόεδρο, και με μέλη του Επιτελάρχη της Μεραρχίας Αντ/ρχην Χαρ. Δρίβαν, τον Ταγ/ρχην Πετρουτσόπουλον και τον Λοχαγόν Μιχ. Σάλην.
Παραθέτουμε πολύ περιληπτικά το είδος και την έκταση των έργων.
α) Καρροποίητοι οδοί νεωστί ανοιγείσαι περιοχών Καλπακίου – Ζίτσας, Ιωαννίνων, Κανίτας: 62,1/2 χιλ.
β) Κατασκευασθείσαι ημιονικοί οδοί Καλπακίου, Ζίτσας, Σουκουλίου και Ζεφυρίου, 186 χιλ.
γ) Επισκευαί οδών – σκυρομάτων και νέας επιστρώσεως, 84 χιλ.
δ) Κατασκευασθέντα τεχνικά έργα:
1) Ξύλινες γέφυρες επί κτιστών βάθρων στον ποταμό Καλαμάς: 6, 6, 30, 5
και 12 μέτρων.
2) Επί του ποταμού Γόρμου, 16 και 6 μέτρων.
3) Επί παραποτάμων Καλαμά, 6, 6, 8, 4 και 16 μ.
Σύνολο γεφυρών 11
ε) Άλλα τεχνικά έργα: Χαρακώματα, πολυβολεία, θέσεις πυροβολικού, (16), με υπόγεια καταφύγια 10-16 μ. και υπόγεια καταφύγια πεζικού.
στ) Μακρύς κατάλογος αντιαρματικών έργων:
μήκος αντιαρματικών τάφρων, 4.800 μ.
αντιαρματικά φράγματα, 26
υπόνομοι, 20
παγίδες – βλήματα, 2.500 τεμ.
κέντρα διαβιβάσεως 5.
Κόστος των έργων: 1.670.000
Όπως είναι γνωστό και αποδεκτό, οι οχυρώσεις της περιοχής του Καλαμά αλλά και της Ηπείρου, αφ’ ενός συνέβαλαν αποφασιστικά στην ανάσχεση της Ιταλικής επίθεσης της 28 Οκτωβρίου και των επομένων ημερών και αφ’ ετέρου απετέλεσαν ορμητήριο της νικηφόρας αντεπίθεσης του Νοεμβρίου 1940.
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΒΕΡΣΗΣ
Ο Κωνσταντίνος Βερσής (1901-1941) υπήρξε αξιωματικός πυροβολικού του Ελληνικού Στρατού και ήρωας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1901 και εντάχθηκε στο στράτευμα ως ανθυπολοχαγός του πυροβολικού κατά το τελευταίο έτος της Μικρασιατικής Εκστρατείας (1922).
Σύμφωνα με αναφορές των ανωτέρων του, διακρίθηκε αρκετές φορές στο πεδίο της μάχης.
Στις 28 Οκτωβρίου 1940, όταν η Ελλάδα εισήλθε ενεργά στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, λόγω της απρόκλητης ιταλικής επίθεσης, υπηρετούσε στην Ήπειρο, ως διοικητής Μοίρας του Ε’ συντάγματος πυροβολικού, που ανήκε στην 8η Μεραρχία Πεζικού.
Κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου, έλαβε μέρος στη Μάχη Ελαίας-Καλαμά, κατά την οποία απωθήθηκαν οι επιτιθέμενες εχθρικές δυνάμεις.
Μάλιστα, η Μοίρα του Βερσή κατάφερε ισχυρά πλήγματα κατά του εχθρού, που εκδιώχθηκε από το ελληνικό έδαφος.
Στο διάστημα των επομένων μηνών συμμετείχε στις επιχειρήσεις που είχαν ως αποτέλεσμα την περαιτέρω υποχώρηση των ιταλικών δυνάμεων και την διείσδυση του Ελληνικού Στρατού στη Βόρεια Ήπειρο (δηλ. εντός της υπό ιταλικής κατοχής νότιας Αλβανίας).
ΠΑΡΕΔΩΣΕ ΤΑ ΟΠΛΑ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΤΟΝΗΣΕ
Τον Απρίλιο του 1941, μετά την εισβολή της Γερμανίας, προς υποστήριξη της Ιταλίας, ο αντιστράτηγος Τσολάκογλου στασίασε, απομάκρυνε τον διοικητή του και, παρά τίς αντίθετες διαταγές του Αρχιστρατήγου, υπέγραψε συνθηκολόγηση.
Ένας από τους όρους της προέβλεπε την παράδοση του οπλισμού στους Γερμανούς, μέχρι τις 26 Απριλίου. Ο Βερσής μη αποδεχόμενος τους ταπεινωτικούς όρους, και θεωρώντας την παράδοση των όπλων ως τον έσχατο εξευτελισμό για τον μαχητή, ως ύστατη πράξη ηρωισμού, διέταξε στις 23 Απριλίου τους άνδρες του να συγκεντρώσουν τα πυροβόλα της Μοίρας και να τραγουδήσουν τον Εθνικό Ύμνο στραμμένοι προς νότο, προς την υπόλοιπη Ελλάδα.
Αφού χαιρέτισε στρατιωτικά τα πυροβόλα, διέταξε να τα καταστρέψουν, ενώ κατά τη διάρκεια των εκρήξεων αυτοκτόνησε.
Το ιστορικό.
Στις 23 Απριλίου 1941 υπογραφόταν στην Θεσσαλονίκη, από τον αντιστράτηγο Τσολάκογλου, τον Γερμανό στρατάρχη Γιόλντ και τον Ιταλό στρατηγό Φερέρο το 3ο πρωτόκολλο ανακωχής, υπό τον τίτλο Σύμβασις Συνθηκολογήσεως.
Το άρθρο 4 προέβλεπε τα ακόλουθα:
“Τα όπλα, άπαν το πολεμικόν υλικόν και τα αποθέματα της στρατιάς ταύτης, συμπεριλαμβανομένου και του αεροπορικού υλικού, ως και αι επίγειοι εγκαταστάσεις της αεροπορίας είναι λεία πολέμου”.
Στο δε άρθρο 5 διαβάζουμε μεταξύ άλλων:
“Η Ανωτάτη Διοίκησις των ελληνικών στρατευμάτων θα φροντίση, με παν μέσον, όπως παύση πάσα καταστροφή ή εκμηδένισις πολεμικού υλικού και προμηθειών…”. “
Την ίδια μοιραία ημέρα ο ταγματάρχης του πυροβολικού Κωνσταντίνος Βέρσης τίναζε τα μυαλά του στον αέρα, για να μην παραδώσει τα πυροβόλα του στον Γερμανό εισβολέα.
Η φήμη για το συνταρακτικό αυτό γεγονός κυκλοφόρησε με ταχύτητα αστραπής ανάμεσα στον διαλυόμενο ελληνικό στρατό και γέννησε ιερό δέος στιες ψυχές των χθεσινών νικητών.
Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ
το τελετουργικό της θυσίας, όπως το περιγράφει ο υποστράτηγος Ι. Α. Βερνάρδος:
«Το V Σύνταγμα Πυροβολικού παρέδωσε τα πυροβόλα και τον οπλισμό του εις το χωρίον Σταυράκι.
Η ταχύπτερος φήμη έφερε μέχρις ημών την νύκτα της επομένης, ότι ο ταγματάρχης πυροβολικού Βερσής Κωνσταντίνος, διοικητής μοίρας πυροβολικού, ετίμησε, κατά τρόπον μεγαλειώδη, το υπερήφανον όπλον του.
Όταν, δηλαδή, έλαβε την διαταγή να παραδώση τα πυροβόλα του, συνεκέντρωσεν τους άνδρας της μοίρας του με μέτωπον προς νότον, προς την αιώνιαν Ελλάδα.
Διέταξε και πάντες έψαλαν τον Εθνικό μας Ύμνον, και κατόπιν, αφού ησπάσθη τα πυροβόλα του, έδωσε διαταγήν και τα συνέτριψαν με δυναμίτιδα.
Κι ενώ ακόμη το έδαφος εσείετο από τας εκρήξεις, ο Βερσής, στηρίξας το περίστροφόν του εις τον δεξιόν του κρόταφον, ηυτοκτόνησε». (Ι.Α. Βερνάρδου “Τρεμπεσίνα”, σελ. 176. Εκδόσεις Ν. Αλικιώτης και Υιοί).
Η περιγραφή αυτή του Βερνάρδου θεωρείται έγκυρη γιατί στηρίζεται στην επίσημη ιστορία του στρατού (Δ.Ι.Σ. Φ.641).
Η τάξη αποφοίτων 2010 της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων ονομάζεται τάξη «Ταγματάρχη Πυροβολικού Κωνσταντίνου Βερσή», τιμής ένεκεν. Επίσης, το στρατόπεδο της Άρτας, ονομάζεται «Στρατόπεδο Βερσή» πρός τιμήν του ταγματάρχη Κωνσταντίνου Βερσή.
Πληροφορίες
epilekta.com
«Διεύθυνση Πυροβολικού». Γενικό Επιτελείο Στρατού.
Τχης (ΠΒ) Κωνσταντίνος Βερσης
ΗΡΩΑΣ ΤΑΞΕΩΣ 2010
Η Ηχώ της Άρτας
