Το τραπεζικό απόρρητο στην Ελβετία και η ποινικοποίηση των δημοσιογραφικών αποκαλύψεων

Ελβετοί πολιτικοί θα συζητήσουν το μέλλον του αμφιλεγόμενου νόμου περί τραπεζικού απορρήτου της χώρας αυτή την εβδομάδα, καθώς η χώρα δέχεται πιέσεις από αξιωματούχους του ΟΗΕ να καταργήσει κανόνες βάσει των οποίων οι καταγγέλλοντες και οι δημοσιογράφοι που αναφέρουν πιθανές αδικοπραγίες μπορούν να διωχθούν.

Μια επιτροπή στο κοινοβούλιο της Ελβετίας θα υποβάλει προτάσεις μέχρι την Παρασκευή για τροποποίηση του νόμου περί τραπεζικού απορρήτου – γνωστό ως άρθρο 47 – που καθιστά ποινικό αδίκημα την αποκάλυψη πληροφοριών για τους πελάτες μιας τράπεζας, ακόμη και αν είναι προς το δημόσιο συμφέρον.

Η αλλαγή στάσης έρχεται εν μέσω αυξανόμενων διεθνών πιέσεων για την κατάργηση του νόμου, συμπεριλαμβανομένης της ειδικής εισηγήτριας των Ηνωμένων Εθνών για την ελευθερία της γνώμης και της έκφρασης, Irene Khan, η οποία είπε ότι το άρθρο 47 παραβιάζει το διεθνές δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα. «Αυτό είναι συνήθως ένα πρόβλημα σε αυταρχικά κράτη», όπως είπε.

Η Καν, η οποία έχει αναφέρει το θέμα στην ελβετική κυβέρνηση, σχεδιάζει να κλιμακώσει τις αντιδράσεις σχετικά με το άρθρο 47 στο συμβούλιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ τον επόμενο μήνα.

Πιέσεις μετά τις αποκαλύψεις

Η παρέμβασή της έγινε μετά από έρευνα κοινοπραξίας διεθνών μέσων ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένου του Guardian, στη δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα της Ελβετίας, την Credit Suisse. Η διαρροή, η οποία περιελάμβανε δεδομένα για 30.000 πελάτες, αποκάλυψε ότι η τράπεζα διατηρούσε λογαριασμούς ατόμων που εμπλέκονται σε βασανιστήρια, διακίνηση ναρκωτικών, ξέπλυμα χρήματος, διαφθορά και άλλα σοβαρά εγκλήματα, επί δεκαετίες.

Ωστόσο, οι νόμοι περί τραπεζικού απορρήτου της Ελβετίας σήμαιναν ότι οι δημοσιογράφοι που συμμετείχαν στην έρευνα, γνωστή ως Suisse Secrets project, κινδύνευαν με πρόστιμα ή ακόμα και φυλάκιση. Ως αποτέλεσμα, τα ελβετικά μέσα ενημέρωσης δεν μπόρεσαν να συμμετάσχουν στην έρευνα.

Αυτό ώθησε την Khan να έρθει σε επαφή με την ελβετική κυβέρνηση, απαιτώντας εξηγήσεις αν οι νόμοι ακολουθούν τη δέσμευση της χώρας για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

«Η γενική προστασία του τραπεζικού απορρήτου στην Ελβετία παραβιάζει το διεθνές δίκαιο», είπε η Χαν σε δημοσιογράφους από το Tamedia και το Der Spiegel, που συμμετείχαν στην έρευνα. Είπε ότι οι ελβετικοί νόμοι περί τραπεζικού απορρήτου δεν συμβιβάζονται με δύο διεθνείς συμβάσεις – το άρθρο 19 του διεθνούς συμφώνου για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα και το άρθρο 10 της ευρωπαϊκής σύμβασης για τα ανθρώπινα δικαιώματα – που εγγυώνται από κοινού την ελευθερία της έκφρασης και του Τύπου.

«Η Ελβετία έχει υπογράψει και τα δύο και είναι υποχρεωμένη να τα τηρήσει», τόνισε.

Η Khan πρόσθεσε ότι η ελβετική κυβέρνηση ήταν «σε δύσκολη θέση να εξηγήσει γιατί η δημοσίευση πληροφοριών που θα μπορούσαν να αποκαλύψουν οικονομικά εγκλήματα θα πρέπει να τιμωρείται με φυλάκιση έως και τριών ετών. Ειδικά όταν δημοσιογράφοι και πληροφοριοδότες επισημαίνουν πραγματικά προβλήματα σε μια τράπεζα. Ο νόμος δεν πρέπει να το ποινικοποιεί αυτό».

Στο στόχαστρο οι δημοσιογράφοι

Το άρθρο 47 υπήρχε από τις αρχές του 20ου αιώνα, αλλά επεκτάθηκε το 2015 για να συμπεριλάβει τρίτα μέρη, όπως δημοσιογράφους και καταγγέλλοντες, μετά από ορισμένες περιπτώσεις όπου τα δεδομένα πελατών κοινοποιήθηκαν σε ξένες φορολογικές αρχές. Αυτό περιελάμβανε ένα CD με δεδομένα από την HSBC Private Bank Suisse στο οποίο στη συνέχεια είχαν πρόσβαση δημοσιογράφοι.

Οι υποστηρικτές του νόμου έχουν προηγουμένως επικαλεστεί τα δικαιώματα των πελατών στην ιδιωτική ζωή. Ωστόσο, η Καν είπε: «Οι καταδικασμένοι εγκληματίες και τα πολιτικά εκτεθειμένα άτομα έχουν δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή, αλλά όχι όταν υπάρχει καλός λόγος να πιστεύουμε ότι μπορεί να εμπλέκονται σε οικονομικές αδικοπραγίες».

Η Credit Suisse δήλωσε τον Φεβρουάριο ότι δεν μπορούσε να σχολιάσει συγκεκριμένους πελάτες λόγω των νόμων περί τραπεζικού απορρήτου, αλλά «απορρίπτει κατηγορηματικά τους ισχυρισμούς και τα συμπεράσματα σχετικά με τις υποτιθέμενες επιχειρηματικές πρακτικές της τράπεζας».

Η ειδική εισηγήτρια είπε ότι η ελβετική κυβέρνηση απάντησε στην επιστολή της, η οποία εστάλη για πρώτη φορά τον Μάρτιο, υποστηρίζοντας ότι είναι πλήρως προσηλωμένη στην ελευθερία της έκφρασης και ότι κανένας δημοσιογράφος δεν είχε διωχθεί ποτέ βάσει του νόμου, ο οποίος, όπως είπαν, είναι υπό εξέταση.

Εκπρόσωπος της ελβετικής κυβέρνησης είπε ότι αναμένουν την πλήρη απάντηση να δημοσιευθεί την επόμενη εβδομάδα.

Η παραβίαση της ελευθερίας του Τύπου

Εν τω μεταξύ, η ελβετική κοινοβουλευτική υποεπιτροπή για την οικονομία και τους φόρους πρόκειται να επανεξετάσει το άρθρο 47 και τα πορίσματα από την έρευνα από τις 5 Μαΐου. Η υποεπιτροπή έχει δικαίωμα να υποβάλει πρόταση που θα μπορούσε να τροποποιήσει τον νόμο από την Παρασκευή.

Όμως, εκτός μιας σημαντικής νομικής αναθεώρησης, η Khan θα κλιμακώσει το θέμα στο συμβούλιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ στις 24 Ιουνίου. Σκοπεύει να παρουσιάσει στους αξιωματούχους μια νέα έκθεση σχετικά με τις ελευθερίες του Τύπου που θα «εξετάζει κριτικά» το άρθρο 47 και την ποινικοποίηση της δημοσιογραφίας που, όπως λέει, παρατηρείται συνήθως σε αυταρχικά καθεστώτα.

«Η Ελβετία είναι υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ελευθερίας του Τύπου και συμμετέχει ενεργά στο συμβούλιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ. Έχει επανειλημμένα καταγγείλει τις ενέργειες άλλων χωρών κατά των δημοσιογράφων. Γι’ αυτό είναι σημαντικό η Ελβετία να αντιδράσει τώρα η ίδια και να αλλάξει έναν τόσο προβληματικό νόμο. Η Ελβετία δεν πρέπει μόνο να κηρύττει. Πρέπει επίσης να δράσει», όπως σημείωσε.