Η Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας Ελλάδας-ΗΠΑ και το εμπάργκο όπλων στην Κύπρο

Γράφει ο

Θάνος Κάλλης

Δικηγόρος-Ιστορικός

Με ανάρτηση του σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης, ο υπουργός Εξωτερικών της μαρτυρικής Μεγαλονήσου Νίκος Χριστοδουλίδης, γνωστοποιεί την πρόθεση των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής για ανανέωση της μερικής άρσης του εμπάργκο όπλων προς την Κυπριακή Δημοκρατία για άλλο ένα χρόνο. 

Συγκεκριμένα, αναφέρει ότι: «Η σημερινή απόφαση των ΗΠΑ για ανανέωση της μερικής απαλλαγής από τους εν λόγω περιορισμούς έναντι της Κύπρου για ένα ακόμη οικονομικό έτος συνιστά ένα βήμα προς την ορθή κατεύθυνση και την πλήρη άρση των περιορισμών, αντανακλώντας την συνεχώς αυξανόμενη σημασία των Ηνωμένων Πολιτειών και Κύπρου». 

Στις αρχές Σεπτεμβρίου του 2020,μετά από τηλεφωνική συνομιλία που είχε με τον Κύπριο Πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη, ανακοίνωσε ο τότε Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο την απόφαση των ΗΠΑ να άρουν προσωρινά και μερικώς το λεγόμενο εμπάργκο όπλων στην Κύπρο (ITAR).H μερική άρση θα ισχύει για ένα χρόνο -με δυνατότητα ανανέωσης- και θα αφορά «μη φονικά» (non lethal) συστήματα.

H συγκεκριμένη απόφαση είχε παρθεί σε μια περίοδο, που η τουρκική επιθετικότητα και προκλητικότητα είχε «χτυπήσει» κόκκινο, με συνεχείς παραβιάσεις της κυπριακής ΑΟΖ και απειλές για άνοιγμα της περίκλειστης πόλης της Αμμοχώστου, κατά παράβαση των ψηφισμάτων του Σ.Α. του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών. Ήταν ένα έμμεσο μήνυμα της Ουάσινγκτον προς τον Ερντογάν, ότι οι κινήσεις του στην ανατολική Μεσόγειο αποτελούν κίνδυνο για την ειρήνη και τη σταθερότητα στην περιοχή και ότι πρέπει να γίνουν σεβαστά τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κύπρου και της Ελλάδας.

Αναμφίβολα, ήταν μια ιστορική απόφαση των Αμερικανών για μερική άρση του εμπάργκο των όπλων, αλλά πρόκειται για μισό βήμα. Αφορά τα λεγόμενα «μη φονικά» όπλα και έχει περιορισμένη χρονική διάρκεια. Να σημειωθεί ότι είχε επιβληθεί άδικα από το 1987,εξισώνοντας το θύμα με τον βάρβαρο Τούρκο εισβολέα (θύτη).

Σε ερώτηση των ΜΜΕ για το ποια ήταν τα φονικά και «μη φονικά» όπλα που γινόταν μνεία στην σχετική απόφαση, κρατικοί αξιωματούχοι των ΗΠΑ είχαν απαντήσει ότι οι κανονισμοί δεν δίνουν επίσημο ορισμό και ότι κάθε αίτημα της Κύπρου για προμήθεια αμερικάνικου στρατιωτικού εξοπλισμού θα εξετάζεται χωριστά. 

Στα «μη φονικά» όπλα δεν ανήκουν σίγουρα τα μαχητικά αεροσκάφη, τα άρματα και τα πυροβόλα όπλα. Πρόκειται κυρίως για κάμερες, ραντάρ, κράνη, αλεξίσφαιρα γιλέκα, ελικόπτερα έρευνας-διάσωσης κ.α., δηλαδή ελαφρύς εξοπλισμός που χρησιμοποιούν κυρίως αστυνομικές δυνάμεις. Την ίδια ώρα, στο κατεχόμενο  βόρειο τμήμα της μαρτυρικής Μεγαλονήσου, οι τουρκικές δυνάμεις έχουν βαρύ οπλισμό που αποτελείται από τεθωρακισμένα άρματα μάχης, οπλισμένα UAV,μαχητικά αεροσκάφη, πυραύλους, δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες έτοιμους να εισβάλλουν στα ελεύθερα εδάφη! Είναι το λιγότερο υποκρισία των Αμερικανών να βάζουν εμπόδια στην πώληση όπλων στην κυπριακή πλευρά και να τηρούν στάση ουδετερότητας και ίσων αποστάσεων μεταξύ των δυο πλευρών.

Σε αυτό το πλαίσιο, αποκτά ιδιαίτερη αξία για τον Ελληνισμό οι συζητήσεις που γίνονται για την ανανέωση της διμερής αμυντικής συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας και Αμερικής. Η Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (Μutual Defence Cooperation Agreement-MDCA) μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ υπεγράφη το 1990.Προέβλεπε δεκαετή ισχύ και δυνατότητα ετήσιας ανανέωσης της με ανταλλαγή ρηματικών διακοινώσεων έξι μήνες προ της λήξης της. Σύμφωνα με τις προβλέψεις αυτές, η MDCA ανανεώνεται έκτοτε κάθε χρόνο.

Αυτή τη φορά, σύμφωνα με πληροφορίες, θα είναι πενταετής και όχι μονοετής και θα είναι πολύ πιο διευρυμένη, με σαφώς ενισχυμένο το αμερικανικό στρατιωτικό «αποτύπωμα» στη χώρα μας. Τα τελευταία χρόνια, οι ΗΠΑ και η εδώ πρεσβεία τους ζητούσαν επίμονα η αμυντική συνεργασία να έχει μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Στο παρελθόν και ειδικά το 2019,στην ανανέωση της συμφωνίας για αμυντική συνεργασία μεταξύ των δυο πλευρών, οι Αμερικανοί πήραν την μερίδα του λέοντος, δίνοντας ελάχιστα ανταλλάγματα και κάποιες «χλιαρές» δηλώσεις στήριξης της Ελλάδας απέναντι στην τουρκική επιθετικότητα. Ήταν πάντα αρνητικοί σε ελληνικά αιτήματα, να αναλάβουν επίσημα έγγραφη δέσμευση που θα εγγυώνται με όλα τα διαθέσιμα μέσα τους την εδαφική ακεραιότητα της χώρας μας. Δεν είναι διατεθειμένοι να συγκρουστούν με την Τουρκία και τους συμφέρει μάλλον η κατάσταση που επικρατεί στο Αιγαίο, ώστε να πουλάει στρατιωτικό εξοπλισμό στις δυο πλευρές και να παρεμβαίνει στα εσωτερικά τους.

Δίνεται ιστορική ευκαιρία, στις τωρινές συζητήσεις που γίνονται για επέκταση της MDCA μεταξύ Ελλάδας-ΗΠΑ για πενταετή διάρκεια ή παραπάνω, η χώρα μας να διαπραγματευτεί σκληρά, ώστε να λάβει ουσιαστικά ανταλλάγματα. Μεταξύ άλλων δωρεάν οπλισμό, χρηματοδότηση στα πρότυπα Ισραήλ και Αιγύπτου για αναδιοργάνωση των ενόπλων δυνάμεων μας και στήριξη στα ελληνοτουρκικά. Βασικό αίτημα μας πρέπει να είναι και η ολοκληρωτική άρση του εμπάργκο όπλων στην Κύπρο. Οι πολιτικοί μας πρέπει να αντιληφθούν ότι αν πέσει η Κύπρος, το επόμενο θύμα θα είμαστε εμείς. Σε περίπτωση που αρνηθούν να ικανοποιήσουν τα περισσότερα αιτήματα μας οι Αμερικανοί, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών να αναβάλλει την προγραμματισμένη επίσκεψη του που είναι στα μέσα Οκτωβρίου για υπογραφή της Συμφωνίας.

Θάνος Κάλλης

Δικηγόρος-Ιστορικός