Ο πόλεμος της Αφρικής, ποιοι θα πολεμήσουν και ποιους θα «εξυπηρετήσουν»-Δ.Δρόσος

Δυτική Αφρική και Sahel

Του

Δημητρίου Δρόσου*

Σε συνέχεια πρωθύστερης ανάλυσης για τη Δυτική Αφρική, τα εν εξελίξει πραξικοπήματα των τελευταίων ετών και την ανάλυση για τη γεωγραφική έκταση όπως είναι γνωστή ως ζώνη του Sahel  θα εστιάσουμε σε δύο χώρες, οι οποίες αυτή τη στιγμή αποτελούν νέο καυτό σημείο αντιπαράθεσης διαφορετικών δρώντων στο ευρύτερο γεωστρατηγικό περιβάλλον: Νίγηρα και Γκαμπόν. Στους παρακάτω δύο χάρτες βλέπουμε στον 1^ο τη ζώνη του Sahel (δεν περιλαμβάνεται η Γκαμπόν) και στον 2^ο τη Δυτική Αφρική, όπου περιλαμβάνονται και η Γκαμπόν, ενώ και στους δύο χάρτες υπάρχει ο Νίγηρας.

Ξεκινώντας από το πρόσφατο πραξικόπημα στο Νίγηρα έδειξε ότι διαμορφώνονται δύο μπλοκ δυνάμεων: ένα με ισχυρές ενδείξεις φιλορωσικού προσανατολισμού (Μάλι, Burkina Faso, Γουϊνέα, Νίγηρας) και με τη συμμετοχή της ισχυρής στρατιωτικά Αλγερίας (εφόσον γίνει εισβολή στο Νίγηρα), και ένα δεύτερο μπλοκ με καθαρά φιλογαλλικό πρόσημο, όπου οι κυβερνήσεις του ECOWAS (Benin, Ακτή Ελεφαντοστού, Γκάμπια, Γκάνα, Λιβερία,Νιγηρία, Σενεγάλη, Σιέρρα Λεόνε, Τόγκο και Guinea-Bissau), ακολουθούν φιλογαλλική πολιτική. Από τις αναφερόμενες χώρες η Αλγερία και η Νιγηρία θεωρούνται ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις. Άλλοι δρώντες ωστόσο στην αντιπαράθεση θα μπορούσε να θεωρηθούν οι εξής: Wagner, Αλγερία, Λιβυκές πολιτοφυλακές υποστηριζόμενες από την Τουρκία, ευρεία λαϊκή υποστήριξη των πραξικοπηματιών συνδυαζόμενη με αντιγαλλική διάθεση ένεκα της αποικιοκρατίας από την πλευρά των χωρών που συσπειρώνονται γύρω από το Νίγηρα και βεβαίως και άλλες χώρες της Αφρικής οι οποίες έχουν εκδηλώσει την αντίθεσή τους σε ενδεχόμενη εισβολή στο Νίγηρα. Να μην ξεχνάμε και την Κινεζική επιρροή στην Αφρική (π.χ. Μοζαμβίκη), όπου αυτή θα είναι ξεκάθαρα αντιδυτική. Από την πλευρά του φιλογαλλικού συνασπισμού του ECOWAS ως επιπρόσθετοι δρώντες θα είναι οι σταθμεύουσες στην Δυτική Αφρική Γαλλικές δυνάμεις με πιθανή υποστήριξη σε logistics, επιμελητεία και ηλεκτρονικό πόλεμο και των εκεί Αμερικανικών δυνάμεων. Άγνωστη προς το παρόν παραμένει η στάση του Σουδάν (και εκεί έχει συντελεσθεί πραξικόπημα με φιλορωσικό άρωμα αλλά και συγχρόνως αντιτουρκικό). Επίσης άγνωστη παραμένει και η στάση της Αιγύπτου (πολύ ισχυρή στρατιωτική δύναμη), στην οποία υπάρχει έντονη γαλλική επιρροή ταυτόχρονα όμως με ισχυρές σχέσεις με το ρωσικό παράγοντα. Το πιθανότερο είναι η Αίγυπτος να μείνει ουδέτερη. Επίσης η Νιγηρία είναι βέβαιο ότι θα υπονομευθεί εκ των έσω, καθώς διεξάγεται ανταρτοπόλεμος με τζιχαντιστικές οργανώσεις στο Βορρά με κύρια δύναμη τη Boko Haram, όπου οι Νιγηριανές ΕΔ έχουν δείξει αδυναμία να νικήσουν τους εξτρεμιστές. Οι εντάσεις σε αυτή τη βαθειά διαιρεμένη χώρα είναι πιθανόν ότι θα αυξηθούν σε περίπτωση εμπλοκής της σε πόλεμο, καθώς ενώ σε Βόρειες πολιτείες της Νιγηρίας κυριαρχεί η Σαρία με διακίνηση λαθρεμπορίου όπλων και μεταναστών, ενώ στο Νότο κυριαρχούν οι Χριστιανοί. Επίσης υφίστανται στη Νιγηρία και μεγάλες οικονομικές αντιθέσεις καθώς το 90% των Νιγηριανών επιβιώνει με 2 USD την ημέρα, ενώ το 3% νέμεται σχεδόν όλο τον πλούτο. Εάν η φιλογαλλική κυβέρνηση εμπλακεί σε πόλεμο με αντιγαλλικές δυνάμεις, πολλές από αυτές τις υποβόσκουσες αντιθέσεις θα έρθουν στην επιφάνεια.

Εφόσον στην επικείμενη εισβολή στο Νίγηρα, ηττηθούν οι δυνάμεις του ECOWAS και πρωτίστως της Νιγηρίας, αυτό θα έχει τεράστιο αντίκτυπο και στην Ε.Ε. Έτσι και αλλιώς η απώλεια του Νίγηρα ήταν μία ήττα για τη γαλλική διπλωματία, ένεκα των σπανίων γαιών και φυσικών πόρων που έχει στο υπέδαφός του. Ήδη οι εξαγωγές ουρανίου και χρυσού προς τη Γαλλία, σταμάτησαν. Στο Νίγηρα δραστηριοποιούνται οι εταιρείες πετρελαιοειδών: Shell και Mobil πέριξ της κοιλάδας του ποταμού Νίγηρα, ενώ υπάρχουν και πλούσια υποθαλάσσια κοιτάσματα.

Λόγω των κυρώσεων της Ε.Ε. προς τη Ρωσία, η Ε.Ε. έχει αυξήσει τις εισαγωγές πετρελαίου, φυσικού αερίου και LNG από τη Νιγηρία. Ο σχεδιαζόμενος αγωγός Trans-Sahara Gas Pipeline (TSGP) θα έχει πλέον θέμα βιωσιμότητας καθώς θα περνά από τις περιοχές της Νιγηρίας με έντονο το τζιχαντιστικό αντάρτικο κίνημα, ενώ τώρα προστίθεται στη διέλευσή του και ο αφιλόξενος για τη Δύση, Νίγηρας. Ο TSGP έχει και άλλο μειονέκτημα καθώς θα πρέπει να μεταφερθεί στα λιμάνια της Αλγερίας για προωθηθεί προς τη Δύση.

Ο παρακαμπτήριος αγωγός που θα ένωνε τη Νιγηρία με το Μαρόκο, ώστε να αποφύγει εχθρικά εδάφη διέλευσης είναι πολύ δαπανηρός. Ακόμη και τώρα εάν άρχιζε η κατασκευή του θα απαιτούσε ένα χρονικό διάστημα κάποιων ετών ολοκλήρωσης, το οποίο η Δύση δεν έχει την πολυτέλεια να περιμένει καθώς καιγεται για υδρογονάνθρακες.    

Μέσα σε όλα αυτά, προστίθεται και το πρόσφατο πραξικόπημα στη Γκαμπόν, όπου επίσης μία φιλογαλλική κυβέρνηση ανατρέπεται, με ηγέτη τον Ali Bongo Ondimba, ο οποίος κυβερνούσε από το 2009. Πριν κυβερνούσε από το 1967 ο πατέρας του Omar Bongo. Η ομάδα των αξιωματικών που ανέλαβε τη διακυβέρνηση, επικαλέσθηκε την επιδείνωση της κοινωνικής συνοχής, τη διαφθορά, ενώ επικαλείται ότι είναι μεταβατική, όπως άλλωστε τη μεταβατικότητα επικαλούνται και οι αξιωματικοί που ανέλαβαν την εξουσία στις άλλες χώρες του Sahel. Το πραξικόπημα συντελέσθηκε λίγο αφότου έκλεισαν οι κάλπες στη Γκαμπόν και η αντιπολίτευση κατήγγειλε νοθεία. Η Ε.Ε. καταδίκασε το πραξικόπημα, θεωρώντας ότι θα προκαλέσει αστάθεια. Ο γαλλικός όμιλος Eramet, που εξόρρυσε μαγγάνιο στη Γκαμπόν, ανέστειλε τις δραστηριότητές του με επακόλουθο πτώση των μετοχών του κατά 18%. Η Γκαμπόν παρά το μικρό της πληθυσμό (2,3 εκ. κατοίκους) επίσης έχει μεγάλα κοιτάσματα πετρελαίου, φυσικών πόρων (μαγγάνιο, σανταλόξυλο κ.α.). Είχε γίνει επίσης απόπειρα πραξικοπήματος το 2019, το οποίο απέτυχε. Με δεδομένο το λίαν πρόσφατο του πραξικοπήματος, οφείλουμε να περιμένουμε λίγο να δούμε προς ποια κατεύθυνση θα κινηθούν οι Αξιωματικοί της Γκαμπόν. Ωστόσο βάσει των δηλώσεων του Μπορέλ, των ανησυχιών της Ε.Ε. και τα αρκετά όμοια χαρακτηριστικά με τα άλλα πραξικοπήματα, σε συνάφεια με το κλείσιμο των συνόρων και την αναστολή γαλλικών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων υποθέτουμε που θα κλείνει γεωπολιτικά η νέα κυβέρνηση της Γκαμπόν.

Όπως σημειώναμε στο προηγούμενο άρθρο προφητικά, βάσει των ενδείξεων που υπήρχαν και της γεωστρατηγικής ανάλυσης της Αφρικής: «Χωρίς μία ολιστική προσέγγιση στο τι συμβαίνει στην Αφρική, οι δημοκρατικές κυβερνήσεις θα συνεχίσουν να ανατρέπονται».   Η Δύση και η Γαλλία ειδικότερα, οφείλουν να δούνε τη μεγάλη εικόνα της Αφρικής και ειδικά το σύστημα διακυβέρνησης που έχουν επιβάλλει στις χώρες επιρροής τους. Εάν συνεχίσει αυτό του αποικιοκρατικού τύπου, διεφθαρμένο, αυταρχικό, σύστημα διακυβέρνησης, όπου ο πλούτος θα διανέμεται στους λίγους, η Δύση θα βρίσκεται προ δυσάρεστων εκπλήξεων για τα γεωπολιτικά συμφέροντα.

*Υποπτέραρχος ε.α.–Αναλυτής (MBA, ΜΗSΑ, MPH, MSc in Finance, LLB, BSc)