Χρειάζονται ευρωπαϊκές διπλωματικές πρωτοβουλίες για την Ουκρανία

Του Γιώργου Μπαλάφα*

Σε λίγες ημέρες  συμπληρώνεται ένας χρόνος από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και την έναρξη ενός πολέμου που βύθισε τον κόσμο όχι μόνο σε μια μεγάλη ενεργειακή κρίση – από τις σημαντικότερες κρίσεις έπειτα από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, αλλά κυρίως σε μια ανθρωπιστική κρίση στην Ουκρανία. Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ  δήλωσε πως ο πόλεμος στην Ουκρανία μπαίνει σε νέα φάση καθώς όλα δείχνουν πως ξεκινάει μια νέα ρωσική επίθεση, ενώ πριν λίγες ημέρες οι Ευρωπαίοι ηγέτες υποδέχτηκαν τον Ζελένσκι κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής.

Η ουκρανική ηγεσία επιμένει στην ενίσχυση της στρατιωτικής βοήθειας από τους Ευρωπαίους, ζητώντας κυρίως μαχητικά αεροσκάφη. Από τη διάσκεψη για την ασφάλεια που πραγματοποιείται στο Μόναχο ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σόλτς ζήτησε από τους συμμάχους να σταλούν άρματα μάχης στην Ουκρανία ενώ ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δήλωσε πως πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για μια παρατεταμένη σύγκρουση.

Ο πόλεμος προκάλεσε μία μεγάλη ανθρωπιστική κρίση και οδήγησε εκατομμύρια ανθρώπους στην προσφυγιά, διαμορφώνοντας το μεγαλύτερο κύμα προσφύγων εντός της Ευρώπης από το τέλος του Β’Παγκοσμίου Πολέμου. Χιλιάδες άμαχοι έχουν χάσει τη ζωή τους, χωρίς να γνωρίζουμε βέβαια τον ακριβή αριθμό. Την ίδια στιγμή  η ΕΕ επέβαλε οικονομικές κυρώσεις στη Ρωσία και έδωσε στην Ουκρανία όπλα και το καθεστώς της υποψήφιας προς ένταξη χώρας στην Ένωση. Οι κυρώσεις αυτές σκλήρυναν με τον πάροδο των μηνών, ωστόσο δεν κατάφεραν να αλλάξουν την πολιτική της Ρωσίας, ούτε να οδηγήσουν το Κρεμλίνο σε υποχώρηση ή συνθηκολόγηση.

Η Ρωσία εξαπολύει πλέον εκατοντάδες πλήγματα εναντίον των ουκρανικών ενεργειακών δικτύων, βυθίζοντας εκατομμύρια Ουκρανούς στο σκοτάδι, με την Ευρώπη να βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα τεράστιο πληθωριστικό «κύμα». Οι εξαγωγές ρωσικού αερίου, κυρίως μέσω των πολύ εξαρτώμενων Γερμανίας και Ιταλίας, είναι σε ελεύθερη πτώση, με την ΕΕ να αδυνατεί να βρει μία συλλογική και παράλληλα βιώσιμη λύση. Γιατί; Γιατί πολλά και διαφορετικά, συγκρουόμενα συμφέροντα εντός της ΕΕ αποτρέπουν την υιοθέτηση μίας «κοινής γραμμής» που θα ικανοποιεί τα συμφέροντα των ευρωπαϊκών κοινωνιών.

Όσα βλέπουν το φως της δημοσιότητας, οι κινήσεις όλων των πλευρών, διαμορφώνουν μία κατάσταση από την οποία δεν θα είναι εύκολο να τερματιστεί σύντομα ο πόλεμος, με τους δύο λαούς, Ουκρανούς και Ρώσους, να βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε μία κορυφαία γεωπολιτική σύγκρουση. Η Ρωσία φαίνεται ότι δεν θα παραιτηθεί εύκολα από το πεδίο των μαχών, με το Κρεμλίνο, την Ουάσινγκτον αλλά και πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες να μπαίνουν σε ένα πόλεμο αντοχής με πιθανό ενδεχόμενο την επ’αόριστον παράταση της σύρραξης.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία να μαίνεται και τα ερωτήματα που τέθηκαν αυτό τον χρόνο  παραμένουν αναπάντητα. Κανείς δεν γνωρίζει πότε θα τερματιστεί η ενεργειακή κρίση, κανείς δεν γνωρίζει για πόσο ακόμα θα αντέξουν οι ευρωπαϊκές κοινωνίες να έχουν στις πλάτες τους τις συνέπειες των εγκληματικών πολιτικών όσων ποντάρουν στη συνέχιση του πολέμου κι όχι στην αναζήτηση της ειρήνης.

Την ίδια στιγμή, τόσο οι τοπικές κοινωνίες, όσο και η παγκόσμια οικονομία στενάζει, με τις συνέπειες του πολέμου να μην υποχωρούν, εξέλιξη που μπορεί να βάλει βαθιά την ΕΕ σε μία ύφεση μακράς διαρκείας. Όσο η ένοπλη σύγκρουση συνεχίζεται οι υποδομές της Ουκρανίας καταστρέφονται, άμαχοι χάνουν τη ζωή τους, το προσφυγικό κύμα μεγαλώνει. Όσο η ένοπλη σύγκρουση συνεχίζεται τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση δείχνει να απέχει πολύ ακόμα από το να αποκτήσει ενιαία, ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική και ακολουθεί πιστά την πολιτική του ΝΑΤΟ.

Ο πόλεμος προκάλεσε μία εξαιρετικά επώδυνη για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες ενεργειακή κρίση, ενώ η απειλή μιας παγκόσμιας επισιτιστικής κρίσης συνεχίζει να πλανάται. Η πληγή για τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά είναι μεγάλη και αιμορραγεί συνεχώς.

Αν κάτι είναι παραπάνω από απαραίτητο για τη συνέχεια, με βάση και τα διδάγματα του πρόσφατου παρελθόντος, από τις ευρωπαϊκές ηγεσίες είναι να ληφθούν πρωτοβουλίες για διπλωματικές λύσεις και τερματισμό της σύγκρουσης. Ένας μακροχρόνιος πόλεμος στην Ουκρανία θα είναι καταστροφικός για τους λαούς της Ουκρανίας, της Ρωσίας αλλά και συνολικά της Ευρώπης. Η  Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να παίξει τον κρίσιμο ρόλο, τον ιστορικό της ρόλο για την ειρήνευση στην περιοχή.

*Ο Γιώργος Μπαλάφας είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και περιφερειακός σύμβουλος Βόρειου Τομέα Αθηνών