Τι βρίσκεται τελικά πίσω από την εξαφάνιση των δεινοσαύρων;

Το ερώτημα του τι σκότωσε τους δεινόσαυρους πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια στο τέλος της Κρητιδικής Περιόδου ήταν εδώ και πολύ καιρό θέμα συζήτησης, καθώς οι επιστήμονες άρχισαν να προσδιορίζουν το τι προκάλεσε τα πέντε γεγονότα μαζικής εξαφάνισης που αναμόρφωσαν τη ζωή στον πλανήτη Γη σε μια γεωλογική στιγμή. Μερικοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι οι κομήτες ή οι αστεροειδείς που έπεσαν στη Γη ήταν οι πιο πιθανοί παράγοντες μαζικής καταστροφής, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι οι μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις ήταν η αιτία. Μια νέα μελέτη υπό την ηγεσία του Ντάρτμουθ που δημοσιεύτηκε στο “Proceedings of the National Academy of Sciences” (PNAS) αναφέρει ότι η ηφαιστειακή δραστηριότητα φαίνεται να ήταν ο βασικός μοχλός μαζικών εξαφανίσεων.

Τα ευρήματα παρέχουν τα πιο συναρπαστικά ποσοτικά στοιχεία μέχρι στιγμής ότι η σχέση μεταξύ μεγάλων ηφαιστειακών εκρήξεων και μαζικής εξαφάνισης ειδών δεν είναι απλώς θέμα τύχης.

Τέσσερις από τις πέντε μαζικές εξαφανίσεις είναι ταυτόχρονες με έναν τύπο ηφαιστειακής εκροής που ονομάζεται βασάλτης πλημμύρας, λένε οι ερευνητές. Αυτές οι εκρήξεις πλημμυρίζουν τεράστιες περιοχές — ακόμη και μια ολόκληρη ήπειρο — με λάβα εν ριπή γεωλογικού οφθαλμού, μόλις ένα εκατομμύριο χρόνια. Αφήνουν πίσω τους γιγάντια δακτυλικά αποτυπώματα ως αποδεικτικά στοιχεία — εκτεταμένες περιοχές πυριγενών πετρωμάτων που μοιάζουν με σκαλοπάτια (στερεοποιημένα από τη λάβα που εξερράγη) που οι γεωλόγοι αποκαλούν «μεγάλες πυριγενείς επαρχίες».

Για να μετρηθεί ως «μεγάλη», μια μεγάλη πυριγενής επαρχία πρέπει να περιέχει τουλάχιστον 100.000 κυβικά χιλιόμετρα μάγματος. Για να καταλάβουμε καλύτερα, η έκρηξη του 1980 του όρους Αγία Ελένη περιελάμβανε λιγότερο από ένα κυβικό χιλιόμετρο μάγματος. Οι ερευνητές λένε ότι τα περισσότερα από τα ηφαίστεια που ερευνήθηκαν στη μελέτη απελευθέρωσαν κατά την έκρηξή τους, περίπου ένα εκατομμύριο φορές περισσότερη λάβα από αυτό.

Η ομάδα βασίστηκε σε τρία καλά καθιερωμένα σύνολα δεδομένων σε γεωλογική χρονική κλίμακα, παλαιοβιολογία και μεγάλες πυριγενείς επαρχίες για να εξετάσει τη χρονική σύνδεση μεταξύ της μαζικής εξαφάνισης και των μεγάλων πύρινων επαρχιών.

«Οι μεγάλες περιοχές πυριγενών πετρωμάτων που μοιάζουν με σκαλοπάτια από αυτές τις μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις φαίνεται να ευθυγραμμίζονται εγκαίρως με μαζικές εξαφανίσεις και άλλα σημαντικά κλιματικά και περιβαλλοντικά γεγονότα», λέει ο επικεφαλής ερευνητής Θίοντορ Γκρίν, ο οποίος διεξήγαγε αυτήν την έρευνα ως μέρος του προγράμματος υποτροφιών στο Ντάρτμουθ.

Στην πραγματικότητα, μια σειρά εκρήξεων στη σημερινή Σιβηρία πυροδότησε την πιο καταστροφική από τις μαζικές εξαφανίσεις πριν από περίπου 252 εκατομμύρια χρόνια, απελευθερώνοντας έναν τεράστιο παλμό διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα και σχεδόν πνίγοντας όλη τη ζωή. Μαρτυρίες είναι οι Παγίδες της Σιβηρίας, μια μεγάλη περιοχή με ηφαιστειακά πετρώματα περίπου στο μέγεθος της Αυστραλίας.

Ηφαιστειακές εκρήξεις συγκλόνισαν επίσης την ινδική υποήπειρο κατά την εποχή εξαφάνισης του λεγόμενου “Μεγάλου δεινοσαύρου”, δημιουργώντας αυτό που είναι γνωστό σήμερα ως οροπέδιο του Ντέκαν. Αυτό, όπως το χτύπημα του αστεροειδούς, θα είχε εκτεταμένες παγκόσμιες επιπτώσεις, καλύπτοντας την ατμόσφαιρα με σκόνη και τοξικές αναθυμιάσεις, ασφυκτικές για τους δεινόσαυρους και τις υπόλοιπες μορφές ζωής.

Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με τους ερευνητές, οι θεωρίες υπέρ της εξαφάνισης από την πρόσκρουση αστεροειδών στηρίζονται στον αστεροειδή Chicxulub, έναν διαστημικό βράχο που προσέκρουσε στη χερσόνησο Γιουκατάν του Μεξικού την ίδια στιγμή που εξαφανίστηκαν οι δεινόσαυροι.

«Όλες οι άλλες θεωρίες που προσπάθησαν να εξηγήσουν τι σκότωσε τους δεινόσαυρους, συμπεριλαμβανομένου του ηφαιστείου, κυκλοφόρησαν όταν ανακαλύφθηκε ο κρατήρας πρόσκρουσης Chicxulub», λέει ο Μπρένχιν Κέλερ, επίκουρος καθηγητής επιστημών της γης στο Ντάρτμουθ. Αλλά υπάρχουν πολύ λίγα στοιχεία για παρόμοια γεγονότα πρόσκρουσης που συμπίπτουν με τις άλλες μαζικές εξαφανίσεις παρά τις δεκαετίες εξερεύνησης, επισημαίνει.

Στο Ντάρτμουθ, ο Γκριν ξεκίνησε να βρει έναν τρόπο να ποσοτικοποιήσει τη σχέση μεταξύ εκρήξεων και εξαφανίσεων και να ελέγξει εάν η σύμπτωση ήταν απλώς τυχαία ή αν υπήρχαν στοιχεία αιτιώδους σχέσης μεταξύ των δύο. Συνεργαζόμενος με τον Κέλερ και τον Πολ Ρεν, καθηγητή επιστήμης της γης και των πλανητών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϋ και διευθυντή του Κέντρου Γεωχρονολογίας του Μπέρκλεϋ, ο Γκριν στρατολόγησε τους υπερυπολογιστές στο ερευνητικού κέντρου του Ντάρμουθ για να συμπυκνώσει τους αριθμούς.