ΜΟΕ «Παπούλια – Γιλμάζ» και «Μπακογιάννη – Γκιουλ»: Τουρκικό φέσι στο Αιγαίο με … ελληνική φούντα

Της Χριστίνας Σ. Φλάσκου ⃰

Κατά τη διάρκεια της συνάντησης του υπουργού Εθνικής Άμυνας, Ευάγγελου Αποστολάκη με τον Τούρκο ομόλογό του, Χουλουσί Ακάρ, στο περιθώριο της «Συνόδου Υπουργών Άμυνας» του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες (13/2), ο Έλληνας ΥΠΑΜ δήλωσε την εφαρμογή του MOU (Memorandum of Understanding) Παπούλια – Γιλμάζ, δίνοντας την εντύπωση ότι από το 1988, όπου και υπεγράφη, δεν έχει γίνει από ελληνικής πλευράς αναγνώριση και κατανόηση του κειμένου του MOU, δεδομένου ότι το MOU είναι ετεροβαρές 100% υπέρ της Τουρκίας και καταστροφικό για τη χώρα.

Συγκεκριμένα, στις 27 Μαΐου 1988 ο τότε υπουργός Εξωτερικών και μετέπειτα Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κάρολος Παπούλιας, υπέγραψε μαζί με τον Γιλμάζ MOU για τη μείωση της έντασης Ελλάδας – Τουρκίας και κυρίως για την περιοχή του Αιγαίου, χωρίς όμως να οριοθετείται ποια είναι αυτή η περιοχή του Αιγαίου, προς τέρψη της Άγκυρας. Η καταγραφή μερικών τουλάχιστον στοιχείων του MOU καταδεικνύει ότι ουσιαστικά μόνο η Τουρκία καρπώθηκε οφέλη, καθώς μέσα στις 1⅓ σελίδες που αποτελείται υπάρχουν τουλάχιστον 20 περιπτώσεις που εξυπηρετούν ξεκάθαρα τα συμφέροντα της Άγκυρας στην ευαίσθητη περιοχή του Αιγαίου εντός του FIR Αθηνών σε βάρος της Ελλάδας.

Θα καταγραφούν μόνο τα άρθρα 1 και 3 του MOU, τα οποία και ορίζουν: «ΤΑ ΔΥΟ ΜΕΡΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΣΕΒΑΣΜΟΥ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΔΑΦΙΚΗΣ ΑΚΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΑΜΦΟΤΕΡΩΝ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΧΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΝΟΙΚΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΝΑΕΡΙΟΥ ΧΩΡΟΥ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ». «ΤΑ ΔΥΟ ΜΕΡΗ ΣΥΜΦΩΝΗΣΑΝ ΟΤΙ, Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ  ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΟΙΧΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΗ ΕΝΑΕΡΙΟ ΧΩΡΟ, ΠΟΥ ΑΠΑΙΤΟΥΝ ΤΗΝ  ΕΚΔΟΣΗ NOTAM … ΘΑ ΔΙΕΞΑΓΟΝΤΑΙ ΚΑΤΑ ΤΕΤΟΙΟ ΤΡΟΠΟ ΩΣΤΕ ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΓΟΝΤΑΙ ΕΠΙΣΗΣ ΣΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΔΥΝΑΤΟ ΒΑΘΜΟ ΤΑ ΑΚΟΛΟΥΘΑ:

Α. Η ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ ΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ

Β. Η ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΓΙΑ ΜΕΓΑΛΕΣ ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥΣ

Γ. Η ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΑΙΧΜΗΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ (ΙΟΥΛΙΟΣ, ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ) ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ ΕΟΡΤΩΝ. ΕΞΥΠΑΚΟΥΕΤΑΙ ΟΤΙ Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ, ΘΑ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟΥΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΚΑΝΟΝΕΣ, ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ».

Ας δούμε μόνο ελάχιστα σημεία από τα πλείστα εξόχως επικίνδυνα σε βάρος της Ελλάδας που περιλαμβάνουν οι δύο αυτές διατάξεις του MOU:

ΠΡΩΤΟΝ: «ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΔΑΦΙΚΗΣ ΑΚΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΑΜΦΟΤΕΡΩΝ». Τα τουρκικά πολεμικά πλοία, αλλά κυρίως τα τουρκικά F-16, σε σχεδόν καθημερινή βάση περνάνε «κοκορέτσι» δεκάδες ελληνικά νησιά, νησίδες και βραχονησίδες παραβιάζοντας την ελληνική κυριαρχία και ταυτόχρονα το MOU. Οι τουρκικές παραβιάσεις εκτελούνται κατά μήκος Λήμνου, Άη Στράτη, βραχονησίδες Καλόγηροι, Άνδρο, Αγαθονήσι, Φαρμακονήσι, Κάρπαθο, κάνοντας εφαρμογή του τουρκικού Νόμου 24611 (12 Δεκεμβρίου 2001) διχοτόμησης του Αιγαίου. Αυτό ισχύει από το 1988 που υπεγράφη το MOU μέχρι σήμερα.

Η πρόβλεψη στο MOU «ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΔΑΦΙΚΗΣ ΑΚΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΑΜΦΟΤΕΡΩΝ» είναι ελλιπής και δεν καλύπτει τα ελληνικά συμφέροντα. Ενδεικτικό είναι ότι από το 1989, με έξαρση το 1995 και το 2006, η Άγκυρα ξεκίνησε συγκεκριμένη πολιτική πετυχαίνοντας στο πλαίσιο του NATO και του ICAO να απαγορεύουν στα ελληνικά στρατιωτικά αεροπλάνα να πετάνε πάνω από 19 νησιά του Ανατ. Αιγαίου, χωρίς καμία σοβαρή μέχρι σήμερα ελληνική αντίδραση, γεγονός που δηλώνει ότι NATO και ICAO και όχι μόνο αποδέχονται ότι τα νησιά αυτά είναι αδέσποτα και ξένο κράτος, όχι ελληνικά.

Αυτό, άλλωστε, προκύπτει και από τις συνεχείς τουρκικές παραβιάσεις της ελληνικής κυριαρχίας, οι οποίες από τις 27 Μαΐου 1988 που υπεγράφη το MOU ΠΑΠΟΥΛΙΑ – ΓΙΛΜΑΖ, και προέβλεπε σεβασμό της κυριαρχίας αμφοτέρων, μέχρι σήμερα ανέρχονται σε 83.000.

Η ελληνική πλευρά, με σκοπό να διασφαλίσει τουλάχιστον στο ελάχιστο τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα, όφειλε να απαιτήσει να τεθεί η ακόλουθη πρόβλεψη, «ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΔΑΦΙΚΗΣ ΑΚΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΑΜΦΟΤΕΡΩΝ, ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ΑΡΘΡΑ 12 ΚΑΙ 13 ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΤΗΣ ΛΩΖΑΝΗΣ, ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΤΟΥ ΣΙΚΑΓΟ ΤΟΥ ICAO ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΙΚΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΤΟΥ ICAO ΣΤΗΝ ΚΩΝ/ΛΗ ΤΟ 1950, ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΣΥΜΦΩΝΗΣΕΙ ΚΑΙ ΠΡΟΣΥΠΟΓΡΑΨΕΙ ΟΙ ΔΥΟ ΧΩΡΕΣ».

ΔΕΥΤΕΡΟΝ: Στο MOU συμφωνήθηκε ότι: «οι περιορισμοί των στρατιωτικών δραστηριοτήτων θα ισχύουν για τη διεθνή θάλασσα και το διεθνή εναέριο χώρο του ΑΙΓΑΙΟΥ».

Με τη διατύπωση ΑΙΓΑΙΟ, η Τουρκία πέτυχε να δημιουργηθεί μείζον θέμα για το αξιόμαχο των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων (ΕΔ). Το MOU απαγορεύει στις ΕΔ να ασκούνται στο ΑΙΓΑΙΟ πέντε μήνες ετησίως, Ιούλιο – Αύγουστο, συν ένας μήνας με τη χρονική επέκτασή του από 15 Ιουνίου – 15 Σεπτεμβρίου με τη Συμφωνία Μπακογιάννη – Γκιουλ, συν το Ραμαζάνι και τις τουρκικές εθνικές εορτές. Συγκεκριμένα, το MOU ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΙ για πέντε μήνες ετησίως να κάνουν ασκήσεις οι ΕΔ στη διεθνή θάλασσα και εναέριο χώρο του Αιγαίου στο σύνολό του, όπου όμως πέραν των άλλων, Αιγαίο είναι και:

(α) ο Θερμαϊκός Κόλπος

(β) ο Μεσσηνιακός Κόλπος

(γ) ο Αργοσαρωνικός, Αίγινα – Ύδρα

(δ) ο Λακωνικός Κόλπος και η θάλασσα Κυθήρων

(ε) το Καβοντόρο και ο Καβομαλέας και

(στ) μεταξύ Άνδρου – Αθηνών, Χανίων – Κυθήρων, Βόλου – Αγ. Όρους, Κύμης – Σκύρου, Σκύρου – Λήμνου, Λήμνου – Λέσβου και οπουδήποτε η Τουρκία θεωρεί Αιγαίο.

Η απαγόρευση στρατιωτικών δραστηριοτήτων των ΕΔ για πέντε μήνες ετησίως στη «ΔΙΕΘΝΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΚΑΙ ΕΝΑΕΡΙΟ ΧΩΡΟ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ», σημαίνει πρακτικά απαγόρευση στο Πολεμικό Ναυτικό και την Πολεμική Αεροπορία να ασκούνται πάνω από την κυριαρχία των νήσων (Σαμοθράκη, Θάσο, Λήμνο, Χίο, Ψαρά, Άη Στράτη, Σκύρο, Άνδρο, Μύκονο, Τήνο, Ικαρία, Σάμο, Κάλυμνο, Λέρο, Θήρα, Κω, Κάσο, Κάρπαθο, Ρόδο, Μεγίστη, Κύθηρα κλπ), διότι η έκταση των νήσων αυτών είναι πολύ μικρή και είναι αδύνατο να σχεδιαστεί περιοχή άσκησης στην οποία να μπορούν να ελιχθούν και να ασκηθούν τα αεροσκάφη, χωρίς η περιοχή αυτή να καταλαμβάνει, πέραν του εθνικού και διεθνή εναέριο χώρο και θάλασσα, τα οποία όμως απαγορεύει το MOU. Με άλλα λόγια, είναι σαν να προσπαθεί κάποιος να στεγάσει σε ένα δωμάτιο 20 τ.μ. 200 ανθρώπους.

ΤΡΙΤΟΝ: Από τον Αύγουστο 2000 η Τουρκία εκτελεί αεροναυτικές ασκήσεις νότια του DALAMAN, της Ρόδου και της Μεγίστης και ανατολικά της Καρπάθου κατακαλόκαιρο εντός του FIR Αθηνών, όπου κατά το ΥΠΕΞ η Άγκυρα παραβιάζει το MOU Παπούλια – Γιλμάζ. Σε διαμαρτυρίες του ΥΠΕΞ έρχεται η απανταχούσα από την Άγκυρα: «Η Τουρκία δεν παραβίασε το MOU ΠΑΠΟΥΛΙΑ – ΓΙΛΜΑΖ διότι οι περιοχές της τουρκικής άσκησης βρίσκονται στη Μεσόγειο, ενώ οι περιορισμοί του MOU αφορούν στρατιωτικές ασκήσεις ΜΟΝΟ για το Αιγαίο».

Με το MOU, επομένως, δόθηκε το πλεονέκτημα στην Άγκυρα να αποφασίζει που είναι και που δεν είναι Αιγαίο. Έτσι, η Τουρκία αποφάσισε ότι Νοτιοανατολικά της γραμμής DALAMAN – ΡΟΔΟΣ – ΚΑΡΠΑΘΟΣ – ΚΡΗΤΗ είναι Μεσόγειος και Βορειοδυτικά, Αιγαίο.

Το θέμα αυτό της οριοθέτησης του Αιγαίου από την Τουρκία, είναι εξόχως σοβαρό και επικίνδυνο για τα ελληνικά συμφέροντα και για την ασφάλεια της Ρόδου, της Στρογγύλης και του Καστελλόριζου, διότι υπάρχει και η αθέατη τουρκική διεκδίκηση, που χαρακτηρίζει τη σοβαρά σχεδιασμένη πολιτική της Τουρκίας σε βάρος της Ελλάδας και αποτελεί τουρκικό προγεφύρωμα για την ΑΟΖ, υφαλοκρηπίδα και ζώνη αλιείας.

Δεν είναι τυχαίο ότι το 2010, ο Τούρκος ΥΠΕΞ και μετέπειτα Πρωθυπουργός, Αχμέτ Νταβούτογλου, κατά την επίσκεψη του στην Αθήνα δήλωσε ότι: «η υφαλοκρηπίδα στην περιοχή του Καστελλόριζου αποτελεί ειδικό καθεστώς και η οριοθέτησή της είναι καθαρά πολιτικό και όχι νομικό θέμα και δεν εντάσσεται στο ίδιο πλαίσιο με αυτή του Αιγαίου», χωρίς να υπάρξει ελληνική απάντηση.

ΤΕΤΑΡΤΟΝ: Η Ελλάδα από το 1950 έχει δημιουργήσει πλείστα Πεδία Βολής στο Αιγαίο εντός του FIR Αθηνών, που καλύπτουν πέρα από εθνικό και Διεθνή Εναέριο Χώρο και Θάλασσα. Στα Πεδία Βολής ασκούνται οι ΕΔ με πραγματικά πυρά και σε συνθήκες μάχης και πέραν αυτού τα Πεδία Βολής Άνδρου, Ψαθούρας και Κρήτης σχεδιάστηκαν για να προστατεύουν την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και το Ηράκλειο αντίστοιχα για απ’ ανατολάς αέρος απειλές.

Για να ενεργοποιηθούν – λειτουργήσουν τα Πεδία Βολής απαιτείται η Αθήνα να εκδώσει σχετική Αγγελία διεθνούς διανομής (NOTAM), με αποτέλεσμα να εμπίπτουν στους περιορισμούς του MOU. To MOU αχρηστεύει όλα τα πεδία βολής για πέντε μήνες ετησίως, διότι αυτά καλύπτουν και Διεθνή Θάλασσα και Διεθνή Εναέριο Χώρο, όπου το MOU απαγορεύει τις ασκήσεις.

Προς άρση κάθε αμφιβολίας και αποφυγής παρερμηνείας, παρατίθενται ορισμένα από τα πλείστα διαθέσιμα αποδεικτικά στοιχεία. Τέσσερα πεδία βολής, βόρεια Κρήτης (LG – 101), Άνδρου (LGD – 68), Καράβια (LGD – 76), ανατολικά Λακωνίας, Αργολίδας και Ύδρας (LGD – 84), τα ενεργοποιεί η Αθήνα Ιούλιο – Αύγουστο και αργίες με έκδοση NOTAM για εκτέλεση ασκήσεων από τις ΕΔ.

Η Αθήνα ουσιαστικά, τυπικά και στην πράξη παραβιάζει το MOU το οποίο η ίδια συμφώνησε και υπέγραψε. Δηλαδή, βγάλαμε μόνοι μας τα μάτια μας και από πάνω προκαλούμε, με αποτέλεσμα να έλθει αυστηρή διαμαρτυρία από το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών που τίθεται ως τεκμήριο σχετικά με τα τέσσερα Πεδία Βολής που φαίνονται στον Χάρτη, και επισημαίνει εν ολίγοις στην Αθήνα τα ακόλουθα: «Η ενεργοποίηση των ανωτέρω περιοχών από την Ελλάδα για μεγάλα χρονικά διαστήματα και κατά τη διάρκεια εορτών και κατά την αιχμή τουριστικής περιόδου, είναι μια καθαρή παραβίαση, όχι μόνο του MOU μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδος που υπογράφηκε στην Αθήνα στις 27 Μαΐου 1988, αλλά και όλων των διεθνών κανόνων και κανονισμών στο πεδίο της αεροναυτιλίας». Στην πράξη το ΥΠΕΞ διαμόρφωσε και υπέγραψε το MOU για να απαγορεύει στις Ένοπλες Δυνάμεις της Ελλάδας να κάνουν ασκήσεις στην ΥΔΡΑ – ΑΙΓΙΝΑ, στο ΑΣΤΡΟΣ – ΛΕΩΝΙΔΙΟ κλπ.

Τον Ιούνιο 2006 η υπουργός Εξωτερικών κ. Ντόρα Μπακογιάννη μετέβη για επίσημη επίσκεψη στην Κων/λη, όπου και υπεγράφη με τον Γκιουλ η χρονική επέκταση του MOU Παπούλια – Γιλμάζ κατά ένα μήνα, δηλαδή εφαρμογή του από 15 Ιουνίου – 15 Σεπτεμβρίου.

Το MOU του 1988 και του 2006 η Άγκυρα το έθεσε ως βάση για πλείστες διεκδικήσεις σε βάρος της Ελλάδας, στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, του ICAO, του IMO και του EUROCONTROL. Επιγραμματικά αναφέρονται ορισμένα:

α. Στις 21 Αυγ. 2006 το ΝΑΤΟ εξέδωσε διαταγή με την οποία απαγορεύει στα ελληνικά στρατιωτικά αεροπλάνα να πετάνε εγγύτερα από τα 6 νμ σε 19 νησιά του Ανατ. Αιγαίου, θέτοντας στα άχρηστα την ελληνική κυριαρχία των νήσων αυτών. Η διαταγή αυτή η οποία εφαρμόζεται απόλυτα από το ΝΑΤΟ παραμένει σήμερα σε ισχύ.

β. Από το 1996 ο ICAO απαγορεύει να εγκαθίσταται στη Λήμνο το ελικόπτερο Έρευνας – Διάσωσης της Πολεμικής Αεροπορίας, περίπτωση που ταυτίζεται με τη διαταγή του ΝΑΤΟ 21 Αυγ. 2006 περί απαγόρευσης πτήσης προς και από το νησί αυτό.

γ. Από το 2001 η Στρατιωτική Χαρτογραφική Υπηρεσία των ΗΠΑ (ΝΙΜΑ) αφαίρεσε από τους Αεροναυτικούς Χάρτες του ΝΑΤΟ το FIR Αθηνών, δηλαδή τη θαλάσσια οριογραμμή Ελλάδας – Τουρκίας.

Η Τουρκία, επομένως, προετοιμάζεται πολιτικά, νομικά και στρατιωτικά για να έχει τη διεθνή κοινότητα με το μέρος της. Το ΝΑΤΟ, ο ICAO, ο IMO, το EUROCONTROL ακόμη και η MICROSOFT έχουν πειστεί ότι η περιοχή ανατολικά της μέσης του Αιγαίου (25^ος μεσημβρινός) εμπίπτει στον έλεγχο της Άγκυρας.

Η προχειρότητα διαμόρφωσης και υπογραφής του MOU 1988 και 2006 από όλους τους εμπλεκόμενους προκύπτει αβίαστα και εκ του γεγονότος ότι ουδείς προέβλεψε να τεθεί στο τέλος του MOU μια διάταξη που θα επέβαλε τη χρονική ισχύ του, ή την ανά ένα, δύο ή τρία κλπ χρόνια αναθεώρησή του, ή τη μονομερή κατάργησή του και έτσι οι Τούρκοι μας φόρεσαν φέσι για πάντα.

⃰ Η Χριστίνα Σ. Φλάσκου είναι πτυχιούχος Πολιτικής Επιστήμης & Ιστορίας, κάτοχος Μεταπτυχιακού Τίτλου Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών με ειδίκευση στις Διεθνείς Σχέσεις & Στρατηγικές Σπουδές, επικεφαλής της έρευνας «Τουρκία και Συριακή κρίση» στο Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων, Αρθρογράφος έντυπου και διαδικτυακού Τύπου