Το μυστικό του υποβρυχίου στο βυθό της Κρήτης, οι ήρωες και η απόρρητη συσκευή Enigma

Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος

Εδώ και 79 χρόνια βρίσκεται βυθισμένο λίγο μακριά από τις νότιες ακτές της Κρήτης, το γερμανικό υποβρύχιο U.559, που έκρυβε στα σπλάχνα του ίσως το μεγαλύτερο μυστικό του Β Παγκοσμίου Πολέμου!

Έχει γύρει στο βυθό σε βάθος 250-290 μέτρα και η ανέλκυση του είναι εξαιρετικά δύσκολη έως αδύνατη.

Το ακριβές στίγμα του ναυαγίου είναι  35°18’35″N 23°11’28″.

Στις 30 Οκτωβρίου του 1942 που βυθίστηκε, στήθηκε μια ολόκληρη επιχείρηση από το βρετανικό Ναυτικό, για να περάσει στα χέρια των συμμάχων η κρυπτογραφική συσκευή «Enigma» και οι απόρρητοι κώδικες των ναζί που χρησιμοποιούσαν στις επικοινωνίες στις πολεμικές επιχειρήσεις τους.

Ήταν η πρώτη συσκευή που αναλύθηκε στα εργαστήρια και μέσω αυτής αποκαλύφθηκαν όλα τα μυστικά των Γερμανών στον θαλάσσιο πόλεμο.

Στην προσπάθεια να ανασυρθεί από το υποβρύχιο που βυθιζόταν τα έγγραφα και  η συσκευή, παρασύρθηκαν στον υγρό του τάφο ένας Άγγλος υποπλοίαρχος και ένας ναύτης, του U.559.

Μετά θάνατον οι δυο ήρωες τιμήθηκαν, και η υπόθεση αν και κρατήθηκε μυστική, έγινε δημοφιλές… εικονογραφημένο κόμικ!

Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

30 Οκτωβρίου 1942 και η Βρετανία βρίσκεται σε πόλεμο.

 Στα ύδατα της Μεσογείου στα ανοιχτά των αιγυπτιακών ακτών, και πολύ κοντά στην Κρήτη, τέσσερα αντιτορπιλικά του Βασιλικού Ναυτικού επιτίθενται σε εχθρικό υποβρύχιο, το U-559. 

Μετά από μια μακρά επίθεση βάθους, τα πλοία πετυχαίνουν να αναγκάσουν το U-boat στην επιφάνεια, το πλήρωμα που εγκαταλείπει το πλοίο σε απόγνωση.

Οι αξιωματικοί του Ναυτικού γνώριζαν τη σημασία της διάσωσης εγγράφων και εξοπλισμού από εχθρικά σκάφη.

 Διάσωση που θα μπορούσε να περιέχει ζωτικά μυστικά. 

Οποιαδήποτε μυστικά που κρατούσε το U-559 θα χάνονταν σύντομα εάν δεν λαμβάνονταν άμεσα μέτρα.

Ο πρώτος υποπλοίαρχος Tony Fasson, ένας Σκωτσέζος που γεννήθηκε και μεγάλωσε κοντά στο Jedburgh στα Σύνορα, ήταν ο πρώτος που προσφέρθηκε εθελοντικά.

 Μαζί με τον Able Seaman Colin Grazier, από το Tamworth στο Staffordshire, βούτηξε από το πλοίο του, HMS Petard , και κολύμπησε προς το βυθιζόμενο υποβρύχιο. 

Πίσω του, σε μια από τις βάρκες του πλοίου, ήρθε ο 16χρονος βοηθός καντίνας Τόμι Μπράουν, ο οποίος είχε πει ψέματα για την ηλικία του όταν εντάχθηκε στον βρετανικό Στόλο στα 15 του χρόνια!

Οι δύο άνδρες επιβιβάστηκαν στο υποβρύχιο, όπου ανακάλυψαν κάποια έγγραφα στην καμπίνα του καπετάνιου. Τα παρέδωσαν στον Μπράουν, ο οποίος κατάφερε να τα κρατήσει στεγνά παρά την άνοδο των νερών – ζωτικής σημασίας καθώς τυπώθηκαν με υδατοδιαλυτό μελάνι – και μετά επέστρεψε για να προσπαθήσει να αποσπάσει κάποιο εξοπλισμό από το δωμάτιο ελέγχου.

Όπως αποκαλύφθηκε ήταν οι κώδικες για τη συσκευή Enigma που αποκάλυψαν όλες τις μυστικές επικοινωνίες των Γερμανών. 

Η ανακάλυψη ήταν εξαιρετικά σημαντική δεδομένου πως ο πόλεμος του Ατλαντικού συνεχιζόταν και 800.000 τόνοι συμμαχικών πλοίων χάνονταν από τη δράση των U-Boots κάθε μήνα.

Καθώς το νερό συνέχιζε να χύνεται στο πληγωμένο σκάφος, ο Μπράουν φώναξε μια προειδοποίηση, αλλά πριν ο Φάσον και ο Γκρέζιερ καταφέρουν να διαφύγουν, το U-559 βυθίστηκε στα βάθη, παίρνοντας τους δύο άντρες μαζί της.

 Ο Fasson ήταν 29 ετών και ο Grazier μόλις 22.

Ωστόσο, οι ζωές αυτών των δύο γενναίων ανδρών δεν είχαν χαθεί μάταια.

Πίσω στη Βρετανία, οι επιστήμονες στο άκρως απόρρητο κέντρο διάσπασης κωδικών στο Bletchley Park προσπαθούσαν να σπάσουν νέες αλλαγές στο σύστημα κωδικών Enigma που χρησιμοποιούσε ο γερμανικός στρατός για την επικοινωνία πληροφοριών.

 Οι κρυπταναλυτές στο Bletchley, συμπεριλαμβανομένου του Alan Turing, είχαν σπάσει τον διάσημο πλέον κώδικα το 1940. 

Αλλά μέχρι το 1942, το Γερμανικό Ναυτικό είχε αναβαθμίσει τις μηχανές του, βυθίζοντας τους κωδικοποιητές στο σκοτάδι για δέκα μήνες.

 Καθώς οι Σύμμαχοι δεν ήταν πλέον σε θέση να παρακολουθήσουν τις τοποθεσίες των γερμανικών U-boat, οι νηοπομπές που μετέφεραν ζωτικές προμήθειες πέρα από τον Ατλαντικό έμειναν ευάλωτες σε επιθέσεις και καταστροφές.

ΑΛΛΑΞΑΝ ΟΙ ΝΗΟΠΟΜΠΕΣ

Ωστόσο, οι ζωές αυτών των δύο γενναίων ανδρών δεν είχαν χαθεί μάταια.

Τα έγγραφα που είχαν διασώσει ο Fasson και ο Grazier, ένα Short Weather Cipher ( Wetterkurzschlussel ) και Short Signal Book ( Kurzsignalsheft ), στάλθηκαν στο Bletchley Park, φτάνοντας εκεί στις 24 Νοεμβρίου 1942. 

Αυτά τα βιβλία παρείχαν τη ζωτική ένδειξη που απαιτείται για να σπάσουν οι νέοι κωδικοί. 

Σχεδόν αμέσως μετά από αυτή την σημαντική ανακάλυψη, το Πολεμικό Ναυτικό μπόρεσε να επαναδρομολογήσει τις νηοπομπές για να αποφύγει την αναμονή U-boat και να σχεδιάσει τις επιθέσεις τους.

Λόγω της έντονης μυστικότητας που περιέβαλλε τον Bletchley, οι ενέργειες των Fasson, Grazier και Brown δεν μπορούσαν να αποκαλυφθούν για πολλά χρόνια. 

Ωστόσο, η συνεισφορά τους βοήθησε να αλλάξει η πορεία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, εξοικονομώντας περίπου 1.250.000 τόνους ναυτιλίας σε μόλις δύο μήνες και ανοίγοντας το δρόμο για την D-Day το 1944 και την τελική νίκη των Συμμάχων ένα χρόνο αργότερα.

Οι Fassion και Grazier βραβεύτηκαν και οι δύο με το George Cross, με μια ανακοίνωση που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα London Gazette στις 14 Σεπτεμβρίου 1943.

Ο Μπράουν τιμήθηκε με το μετάλλιο George. 

Επέζησε του πολέμου, αλλά πέθανε τραγικά προσπαθώντας να σώσει την αδερφή του από πυρκαγιά στο σπίτι το 1945 – ήρωας μέχρι τέλους.

ΤΟ ΚΑΤΟΡΘΩΜΑ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ… ΚΟΜΙΚ

Προστατευόμενη από τον νόμο περί επίσημων μυστικών, η παράνομη εργασία που πραγματοποιήθηκε στο Bletchley Park – «το καλύτερα κρυμμένο μυστικό της Βρετανίας» – αποκαλύφθηκε μόνο το 1974, 29 χρόνια μετά το τέλος του πολέμου. 

Ωστόσο, το 1969, το τεύχος 304 του κόμικ των αγοριών του DC Thomson, The Hornet, αφηγήθηκε μια ιστορία για το dering-do σχεδόν πανομοιότυπο με αυτό των Fasson και Grazier – ακόμη και με τα ονόματά τους. (Ο ρόλος του Poor Brown παραλείφθηκε!) 

Σαφώς, κάποιος είχε παραβιάσει τον νόμο περί επίσημων μυστικών για να πει την ιστορία των ηρώων του U-559. 

Αλλά ποιος ήταν αυτός μπορεί να μην μάθουμε ποτέ…

Πληροφορίες

National Museums Scotland