Το «γεωπολιτικό πόκερ» της ΝΑ Μεσογείου

Γράφει ο Γιώργος Γκορέζης*

e-mail :  [email protected]

web   :  ggore.wordpress.com

Η Τουρκία ασκεί πολυεπίπεδη, πολύπλευρη και δυναμική εξωτερική πολιτική για να υποστηρίξει τα γεωπολιτικά της συμφέροντα , με αποτέλεσμα να έχει εμπλακεί σε πολλές περιφερειακές προκλήσεις. Παρά ταύτα, λόγω γεωγραφικής θέσεως απολαμβάνει ειδικής μεταχείρισης από μεγάλες δυνάμεις, όπως Αμερική, Ρωσία, Γερμανία. Ο πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan ξεκαθάρισε δημόσια ότι «η ασφάλεια της Τουρκίας είναι πέραν των συνόρων της», και η δήλωση αυτή συμπυκνώνει το δόγμα ασφαλείας της χώρας. Η Τουρκία με βάση το δόγμα της αυτό θα εμπλέκεται σε περιφερειακές προκλήσεις, αναφλέξεις και συμμαχίες στη περιοχή της ΝΑ Μεσογείου, όπου τελευταία καταφθάνουν πλοία διαφόρων εθνοτήτων που δυναμιτίζουν τη περιοχή ( βλέπε εικόνα ) .

Η τουρκική εμπλοκή σε Συρία, Λιβύη, Κύπρο ερμηνεύεται μέσα από το δόγμα ασφαλείας της. Η χώρα συνδυάζει αμφότερα, τα διπλωματικά μέσα και την στυγνή δύναμη ισχύος ( πολιτική των κανονιοφόρων ) για να πετύχει τους στόχους της. Πέτυχε μέχρι τώρα να εγκαταστήσει μια ζώνη ασφαλείας εντός της Συρίας για να απομονώσει την απειλή των Κούρδων. Διεξάγει για μακρόν χρόνο στρατιωτικές επιχειρήσεις στη ΝΑ Τουρκία και στο Ανατολικό Ιράκ εναντίον του ΠΚΚ. Κάνει έρευνες υδρογονανθράκων στην Μεσόγειο εντός της Κυπριακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης και προβάλλει την αεροναυτική της ισχύ εναντίον της Ελλάδος και της Κύπρου , αμφισβητώντας τα κυριαρχικά τους δικαιώματα. Δεν παραλείπει να στείλει στρατεύματα στη Λιβύη, για να έχει λόγο στις εξελίξεις στη Βόρεια Αφρική. Όλα δείχνουν ότι έχει υπερβεί αυτό που έχει καθιερωθεί να λέγεται μέχρι σήμερα, ότι δηλαδή διεξάγει ταυτόχρονα δυόμιση πολέμους.

Η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ, αλλά απολαμβάνει ειδική σχέση με τη Ρωσία. Χωρίς αμφιβολία η Τουρκία έχει τα χαρακτηριστικά περιφερειακής δύναμης, ή προσπαθεί να ενεργεί σαν τέτοια δύναμη. Εκτιμάται ότι η σχέση της με τις ΗΠΑ ποτέ δεν θα φθάσει-αγγίξει το «μηδενικό σημείο», αφού η Τουρκία αποτελεί ζωτικό και αναπόσπαστο κομμάτι στην αρχιτεκτονική ασφάλειας της δυτικής συμμαχίας. 

Υπ’ αυτές τις συνθήκες μια ένοπλη σύρραξη ή ένα θερμό επεισόδιο δεν θα πρέπει να αποκλείεται στο Αιγαίο, τα Κυπριακά χωρικά ύδατα ή Νότια της Κρήτης. Η Τουρκία δεν θα δεχθεί τετελεσμένα και αναμένεται να αντιδράσει βιαίως σε περίπτωση που αμφισβητηθεί η ισορροπία δυνάμεων στη περιοχή.   Έχει οργιστεί από τη συνεργασία Κύπρου, Αιγύπτου, Ελλάδος και Ισραήλ στο τομέα των ενεργειακών και της ασφάλειας. Δηλώνει ότι κάθε «είδους project στην Ανατολική Μεσόγειο θα πρέπει να περιλαμβάνει τη Τουρκία, διαφορετικά δεν θα λειτουργήσει». Η Τουρκολιβυκή συμφωνία για τις θαλάσσιες ζώνες ήταν ένα μεγάλο βήμα που δίνει στη Τουρκία κεντρικό ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο, κόβοντας τις Ελληνική, Κυπριακή και Αιγυπτιακή Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες στο μέσον.

Η ένταση θα κορυφωθεί αν η Τουρκία προσπαθήσει να ασκήσει τα δικαιώματα της στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, που έχει ανακηρύξει με το σύμφωνο της Λιβύης. Πλέον τούτου η Τουρκία εκτιμάται ότι εργάζεται εντατικά να ματαιώσει την τετραπλή συνεργασία Κύπρου, Αιγύπτου, Ελλάδος και Ισραήλ, με ανακήρυξη χωριστής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου, ή μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ, σαν δεύτερη σκέψη. Η δε συριακή επίθεση στο Idlib δοκιμάζει όχι μόνο την τουρκική ανοχή αλλά και τις σχέσεις της με τη Ρωσία. Η Τουρκία δεν θα εγκαταλείψει το Idlib και γι’ αυτό ενισχύει τις εκεί δυνάμεις της. Συνεχίζει να προκαλεί την Κύπρο παραβιάζοντας τα κυριαρχικά της δικαιώματα με πλοία εντός της Αποκλειστικής της Οικονομικής Ζώνης, και το ερευνητικό  “Oruc Reis” εισήλθε και πάλι στα Κυπριακά ύδατα για να συντηρήσει την ένταση στη περιοχή.

Η Κύπρος προσπαθεί να αναχαιτίσει της τουρκική δραστηριότητα με διπλωματικά μέσα, αλλά μέχρι τώρα ούτε οι αμερικανικές παρεμβάσεις ούτε οι ευρωπαϊκές κυρώσεις είναι αποτελεσματικές. Μόνο η Γαλλία προσπαθεί να αναλάβει ένα πιο ενεργητικό ρόλο, στέλνοντας το αεροπλανοφόρο “Charles de Gaulle” , αλλά είναι μάλλον απίθανο να δούμε το Γαλλικό Ναυτικό να μπλοκάρει τις τουρκικές έρευνες στα κυπριακά ύδατα. Η Ελλάδα δεν δείχνει διάθεση σε πολιτικό επίπεδο να στείλει ναυτικές δυνάμεις στη Κύπρο, για να αποφύγει την κλιμάκωση της έντασης με τη Τουρκία στο Αιγαίο ή Νότια της Κρήτης. Η Κύπρος έχει να υπερασπιστεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα από μόνη της, αλλά γεγονός είναι ότι στερείται των αεροναυτικών δυνάμεων για να το πετύχει. Η συνεργασία μεταξύ Κύπρου, Ελλάδος, Ισραήλ, και μεταξύ Κύπρου, Ελλάδος, Αιγύπτου ήταν αποτελεσματική σε σχέδια και συμφωνίες, αλλά η εφαρμογή τους είναι μάλλον αμφίβολη από την έλλειψη ασφάλειας σε ορισμένα επίπεδα. Υπ’ αυτές τις συνθήκες είναι αμφίβολο αν η Eastmed τελικά θα εφαρμοστεί. Επιπλέον, η τουρκική πρόθεση είναι να απομονώσει την Ελλάδα και την Κύπρο, εξαναγκάζοντας την Αίγυπτο και το Ισραήλ να επιλέξουν την Τουρκία σαν την trasnsit χώρα για τη μεταφορά του αερίου στην Ευρωπαϊκή αγορά. Η Τουρκία είναι αποφασισμένη να διαιωνίσει τη παρουσία της στη περιοχή και ειδικά στην Κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, με πρόφαση τα δικαιώματα της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Διατηρεί στο Νησί σημαντική στρατιωτική δύναμη μεγέθους Σώματος Στρατού, που την ενισχύει με σύγχρονα συστήματα όπως τα UAVs.

Η ένταση με τη Τουρκία έφθασε στο κατακόρυφο τη τελευταία εβδομάδα, χάρις στην απόφαση της τελευταίας να στείλει το ερευνητικό πλοίο “Oruc Reis” πάνω από την ελληνική υφαλοκρηπίδα. Για περίπου 30 ώρες ελληνικές και τουρκικές ναυτικές δυνάμεις αναπτύχθηκαν περί το “Oruc Reis” έτοιμες για δράση. Η ελληνική φρεγάτα παρακολουθούσε το ερευνητικό πλοίο για τυχόν ερευνητική δραστηριότητα εκ μέρους του, έχοντας την εντολή να μπλοκάρει την έρευνα. Από την άλλη πλευρά δύο τουρκικές φρεγάτες ήσαν έτοιμες να προστατέψουν το ερευνητικό σκάφος από κάθε ελληνική αντίδραση. Με άλλα λόγια οι δύο χώρες ήταν σε κατάσταση έντασης που μπορούσε να κλιμακωθεί ανά πάσα στιγμή.

Η Ελλάδα εφαρμόζοντας το δόγμα της αποτροπής εμφανίστηκε αποφασισμένη να προστατεύσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα , ανέπτυξε ταχέως τις δυνάμεις της και απόκτησε μια σαφή εικόνα του πεδίου πιθανής μάχης με την καλή πληροφόρηση και επιτήρηση που εφάρμοσε. Στο διπλωματικό πεδίο η εβδομάδα αυτή ήταν πολύ ενεργή. Η ελληνοαμερικανική συμφωνία αμυντικής συνεργασίας επικυρώθηκε από τη Βουλή, ενδυνάμωσε την στρατηγική συνεργασία ΗΠΑ-Ελλάδας και αναβάθμισε την θέση της χώρας στο ΝΑΤΟ. Αποτελεί κοινό μυστικό ότι η Ελλάδα έγινε προωθημένο ισχυρό φρούριο της Αμερικής και του ΝΑΤΟ. Η Λάρισα, η Αλεξανδρούπολης, το Στεφανοβίκι και η Σούδα αναδείχθηκαν αεροναυτικές βάσεις για τις US ή NATOικές δυνάμεις. Η Ελλάδα προωθεί επίσης στρατηγική συμμαχία με τη Γαλλία, η οποία δείχνει να εμπλέκεται στην ΝΑ Μεσόγειο για την υποστήριξη και των συμφερόντων της. Επί του παρόντος η Γαλλία είναι ο πιο θερμός υποστηρικτής των ελληνικών και κυπριακών συμφερόντων στη περιοχή, αναζητώντας φυσικά να εξασφαλίσει και τα δικά της συμφέροντα σχετικά με τις μεταφορές, το εμπόριο, την ασφάλεια και την ενέργεια.

Τα τουρκικά μαχητικά συνεχίζουν να παραβιάζουν τον ελληνικό εναέριο χώρο στα νησιά και τις βραχονησίδες του Αιγαίου. Εκτιμάται ότι είναι πιο πιθανό ένα περιορισμένο επεισόδιο σε μια μικρή νήσο ή βραχονησίδα από τις χιλιάδες ελληνικές του Αιγαίου πελάγους, αντί της γενικευμένης συρράξεως. Εκτός αυτού η ένοπλη σύρραξη θα διαρκέσει περιορισμένο χρόνο ( όχι περισσότερο από 72 μέχρι 96 ώρες ) και θα εμπλέξει ένα μεγάλο αριθμό δυνάμεων ξηράς, θαλάσσης κι αέρος σε ένα μάλλον περιορισμένο επιχειρησιακό πεδίο. Εκτιμάται ότι η Τουρκία θα αποφύγει να εμπλέξει δυνάμεις σ’ ένα μεγάλο νησί για πολλούς και διάφορους πολιτικοστρατιωτικούς λόγους.

Λαμβάνοντας υπ’ όψη τις προκλήσεις στο Αιγαίο και την περιπεπλεγμένη κατάσταση στην Κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη και στην ΝΑ Μεσόγειο γενικότερα, η κατάσταση ασφαλείας είναι υψηλού κινδύνου, λόγω ενός τυχαίου ή προσχεδιασμένου θερμού επεισοδίου από τη Τουρκία. Σε κάθε περίπτωση η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να ενδυναμώσει και εκσυγχρονίσει την επιχειρησιακή ικανότητα των Ενόπλων Δυνάμεων της. Επί του παρόντος έχει επικεντρωθεί σε ναυτικές μονάδες, αναβάθμιση μαχητικών αεροσκαφών,  UAVs και συμφωνίες υποστήριξης των δυνάμεων της. –

*Ο Γιώργος Γκορέζης είναι υποστράτηγος ε.α.. συγγραφέας, αρθρογράφος και πολιτικός-στρατιωτικός αναλυτής.-