Τεχνητή νοημοσύνη: παράδεισος ή δυστοπία; Γιώργος Παπασωτηρίου

«Φοβάμαι ότι η τεχνητή νοημοσύνη ίσως αντικαταστήσει τους ανθρώπους εξολοκλήρου… Φοβάμαι ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να καταστρέψει την ανθρωπότητα…» δήλωνε ο Στήβεν Χόκινγκ (συνέντευξή στο περιοδικό «Wired»).

Γράφει ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ, στο artinews.

Στο ίδιο μήκος κύματος με τον σπουδαίο αστροφυσικό η φιλόσοφος Χάνα Άρεντ έλεγε πως «αν διαχωριστεί η γνώση από την κριτική σκέψη τότε ο άνθρωπος κινδυνεύει να γίνει δούλος των τεχνικών δημιουργημάτων του.».

Η ψηφιακή και ρομποτική επανάσταση τείνει να μεταβάλλει βαθιά την αντίληψη και την προσέγγιση του κόσμου γύρω μας. Η μαζική ψηφιοποίηση σε όλους τους τομείς της κοινωνίας και του κράτους σηματοδοτεί την είσοδό μας σε μια περίοδο μετάβασης, όπου το διακύβευμα είναι ο χαρακτήρας της ίδιας της κοινωνίας, η ύπαρξη της ίδιας της δημοκρατίας αλλά και του ίδιου του ανθρώπου, όπως τον γνωρίζουμε μέχρι σήμερα.

Ο κόσμος αλλάζει, αλλά δεν αλλάζει μονοσήμαντα, καθώς υπάρχει το ενδεχόμενο να αλλάξει προς όφελος του ανθρώπου συνολικά, όλων των ανθρώπων, αλλά μπορεί να αλλάξει και προς όφελος των ελίτ, των λίγων, αυτών που θα έχουν πρόσβαση στη γενική τεχνητή νοημοσύνη. Η τελευταία εκδοχή θα σημάνει την κόλαση για τους «από κάτω», και τον εκφυλισμό της δημοκρατίας, όχι απλά σε μία μεταδημοκρατία, αλλά σ’ έναν ολοκληρωτισμό που δεν έχει γνωρίσει ποτέ ξανά ο κόσμος.

Ουσιαστικά βρισκόμαστε στη φάση της μετάβασης, της αναμονής, όπου λαμβάνει χώρα ένας πόλεμος θέσεων. Δεν είναι τυχαίο ότι οι νεοφιλελεύθεροι («από πάνω») επιλέγουν την μετάβαση προς όφελος δικό τους, των λίγων, επιλέγοντας ως βασικό εργαλείο τον ιδιωτικό τομέα (πανεπιστήμια, νοσοκομεία κ.ά.) σε βάρος του δημόσιου.

Σ’ αυτή τη φάση τα κράτη αποφασίζουν για το σχήμα μιας κοινωνίας όπου η εργασία θα γίνει ιδιαίτερα περιορισμένη λόγω της ψηφιακής και ρομποτικής επανάστασης: όπου όλοι πρέπει να έχουν ένα ελάχιστο εισόδημα (επιδοματική πολιτική). Αυτές οι ιδέες μπορεί να φαίνονται υπερβολικές στην Ελλάδα της κρίσης ή της μετακρίσης, αλλά βρίσκονται στην καρδιά της σκέψης των οικονομολόγων που μελετούν τις συνέπειες της ψηφιακής και της ρομποτικής επανάστασης στα αμερικανικά πανεπιστήμια.

Βεβαίως, μπορεί κανείς να αυξήσει την ποιότητα της κατάρτισης και να εντοπίσει την απασχόληση υψηλής προστιθέμενης αξίας, αλλά μετά από λίγο θα πρέπει να επανεξετάσει ολόκληρη την οργάνωση των εταιρειών που προέρχονται από την «παλαιά βιομηχανική εποχή».

Όμως, όπως προείπαμε, για να οδηγήσει το κράτος την επανάσταση σε όφελος των πολλών πρέπει να έχει και τον ανάλογο πολιτικό χαρακτήρα (που θα επιλέξει το δημόσιο ως εργαλείο της μετάβασης). Είναι κρίσιμης σημασίας λοιπόν, ο συσχετισμός των πολιτικών δυνάμεων στο εσωτερικό του κράτους και της Δημόσιας Διοίκησης, αν θα είναι υπέρ εκείνων που εκφράζουν τους πολλούς και όχι υπέρ εκείνων που εκπροσωπούν τις νεοφιλελεύθερες οικονομικές ελίτ.

Στο τομέα της εργασίας, πολλές μεγα-επιχειρήσεις επιδιώκουν ήδη να εφαρμόσουν στους εργαζόμενους την τεχνολογία των μικροτσιπς. Είδαμε πρόσφατα την Amazon να επιχειρεί να επιβάλλει στους εργαζόμενους ένα «βραχιολάκι» με το οποίο θα τους ελέγχει αλλά και θα τους κατευθύνει ανά πάσα στιγμή. Αυτή η τάση θα μετατρέψει τους ανθρώπους σε cyborgs, οπότε δεν έχουμε να κάνουμε απλά με ένα μεγα-πρόβλημα, αλλά για μια δυστοπία στην οποία οδηγεί ο καπιταλισμός τους εργαζόμενους. Αναφέρομαι στη βιοπολιτική που θα μας μετατρέψει σε «Μεταανθρώπους», δηλαδή σ’ έναν άνθρωπο που θα είναι ολοκληρωτικά ελεγχόμενος.

Συνεπώς, η ψηφιακή επανάσταση ή θα είναι υπέρ των πολλών ή θα είναι μια δυστοπία, μία κόλαση για τους πολλούς και ο παράδεισος για τους λίγους, τις οικονομικές ελίτ. Γι’ αυτό οι τελευταίες, μαζί με τους νεοφιλελεύθερους πολιτικούς εκπροσώπους τους, θέλουν την εξαφάνιση του κοινωνικού κράτους και τον αποκλεισμό των πολλών από την ΠΡΟΣΒΑΣΗ στις τεχνολογίες της γενικής τεχνητής νοημοσύνης. Η ΠΡΟΣΒΑΣΗ αυτή θα είναι βασική προτεραιότητα και αίτημα που καλούνται “οι από κάτω” , το 99% των πολιτών να διεκδικήσουν αγωνιστικά…