Tα πολιτισμικά και θρησκευτικά εμπόδια που αντιμετωπίζει η Κίνα κατά την δημιουργία του Νέου Δρόμου του Μεταξιού

Γράφει ο Άγγελος Χωριανόπουλος

Η επιτυχής εφαρμογή της στρατηγικής BRI της Κίνας θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητά της να ξεπεράσει τα σημαντικά πολιτικά, οικονομικά, θρησκευτικά, πολιτιστικά προβλήματα της Μέσης Ανατολής, συμπεριλαμβανομένων αυτών που προκύπτουν από την έντονη αστάθεια σε θέματα ασφάλειας.

Η Μέση Ανατολή βρίσκεται στο επίκεντρο της πρωτοβουλίας belt and road του Πεκίνου (BRI). Η πρωτοβουλία αυτή, η οποία αναφέρεται επίσης ως ο Νέος Δρόμος του Μεταξιού, είναι ένα από τα πιο φιλόδοξα έργα υποδομής στη σύγχρονη ιστορία και έχει τη δυνατότητα να αναδιαμορφώσει πλήρως τις παγκόσμιες εμπορικές οδούς.

Η BRI έχει ως στόχο να εμβαθύνει και να επεκτείνει τους δεσμούς μεταξύ της Ασίας, της Μέσης Ανατολής, της Ευρώπης και της Αφρικής μέσω της αναδημιουργίας των αρχαίων εμπορικών οδών του Δρόμου του Μεταξιού τόσο διά της ξηράς όσο και διά της θαλάσσης. Η Μέση Ανατολή κατέχει στρατηγική θέση στη διασταύρωση της Οικονομικής Ζώνης του Δρόμου του Μεταξιού (SREB) και της Πρωτοβουλίας για τον Θαλάσσιο Δρόμο του Μεταξιού (MSRI) του 21ου αιώνα. Περιλαμβάνει τους γεωγραφικούς συνδετικούς κρίκους της Ασίας, της Αφρικής και της Ευρώπης. Διαθέτει ζωτικής σημασίας σημεία θαλάσσιας συμφόρησης (Στενό του Ορφούζ, Στενό του Μπαμπ αλ Μαντάμπ και Διώρυγα του Σουέζ) που είναι κρίσιμα για το παγκόσμιο σύστημα ενεργειακών μεταφορών. Η Μέση Ανατολή είναι επομένως το κλειδί για την επιτυχία της νέας στρατηγικής για τον Δρόμο του Μεταξιού— ιδίως για το MSRI, καθώς πολλά από τα σχετικά στενά, θαλάσσιες διαδρομές, κόμβοι και παρακλάδια διέρχονται από την περιοχή.

Αν και η Μέση Ανατολή δεν θεωρείται η κύρια γεωπολιτική σφαίρα επιρροής της Κίνας (μια διάκριση που προορίζεται για τις θάλασσες της Ανατολικής και Νότιας Κίνας), η περιοχή έχει την μεγαλύτερη γεωστρατηγική σημασία για το Πεκίνο όσο ποτέ άλλοτε. Η Κίνα πλέον θεωρεί τη Μέση Ανατολή ως προέκταση της περιφέρειάς της. Επιδιώκει να αναπτύξει σχέσεις με τα κράτη της Μέσης Ανατολής για να εξασφαλίσει τις εισαγωγές ενέργειας, να εξασφαλίσει εξαγωγές μέσω εμπορικών δικτύων που διέρχονται από την περιοχή και μακροπρόθεσμα να αυξήσει την περιφερειακή επιρροή της, με σκοπό να εκτοπίσει τις ΗΠΑ από την Μέση Ανατολή.

Ωστόσο, οι προοπτικές επιτυχίας της BRI στη Μέση Ανατολή πρέπει να αξιολογηθούν στο πλαίσιο των ιδιαίτερων θρησκευτικών και πολιτιστικών χαρακτηριστικών, ζητημάτων και προκλήσεων της περιοχής. Τα προβλήματα περιλαμβάνουν την ισλαμική θρησκεία και το πολιτιστικό σύστημα αξίας, τα κοινωνικά χάσματα,  τα εθνικά και θρησκευτικά προβλήματα. Όλα αυτά γιγαντώνονται μπροστά στην κινεζική έλλειψη γνώσης για τους τοπικούς κανονισμούς καθώς επίσης και τις εργασιακές και εμπορικές διαφορές. Τα περισσότερα από τα καυτά ζητήματα συγκρούσεων του κόσμου συγκεντρώνονται στη Μέση Ανατολή.

Το Ισλάμ κυριαρχεί στην περιοχή. Ως θρησκεία και κοινωνικοπολιτιστικό σύστημα αξίας, έχει βαθιά επιρροή στις τοπικές κοινωνίες και οικονομίες. Με την επέκταση του Νέου Δρόμου του Μεταξιού, θα υπάρξουν αναπόφευκτες αλληλεπιδράσεις μεταξύ του ισλαμικού και του κινεζικού πολιτισμού. Οι πολιτιστικές, γνωστικές, θρησκευτικές και γλωσσικές διαφορές είναι βέβαιο ότι θα επηρεάσουν τις διπλωματικές σχέσεις των κρατών. Το Πεκίνο θα πρέπει επίσης να εξετάσει ότι το Ισλάμ θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το νέο δρόμο μεταξιού για να διεισδύσει περαιτέρω προς τα ανατολικά και να ενισχύσει τη θρησκευτική συνείδηση του τοπικού μουσουλμανικού πληθυσμού στα βορειοδυτικά της Κίνας.

Το πρωταρχικό κλειδί για την επιτυχία της BRI είναι η σταθερότητα στη Μέση Ανατολή, ένας στόχος που φαίνεται να είναι πολύ πέρα από τη γεωπολιτική ικανότητα της Κίνας. Τα περισσότερα κράτη της περιοχής είναι αναπτυσσόμενες χώρες που επηρεάζονται από πολύπλοκους παράγοντες, όπως οι κοινωνικά ταξικές διαφορές και οι εθνοτικές-θρησκευτικές συγκρούσεις. Όσο περισσότερο το Πεκίνο δραστηριοποιείται οικονομικά στην περιοχή, τόσο περισσότερο εκτίθεται στις συνέπειες της περιφερειακής και τοπικής αστάθειας. Για να εγγυηθεί την επιτυχία της BRI, η Κίνα θα πρέπει να συμβάλει στη διευθέτηση των συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή.

Το Πεκίνο πράγματι έχει γίνει περισσότερο ανήσυχο για τη σταθερότητα των καθεστώτων της Μέσης Ανατολής. Τα αυξανόμενα περιφερειακά της συμφέροντα σε συνδυασμό με τις φιλοδοξίες της για τον bri υπογραμμίζουν ότι η σταθερότητα στη Μέση Ανατολή, ιδίως στον Περσικό Κόλπο, αποτελεί πλέον θέμα στρατηγικής ανησυχίας για την Κίνα. Το Πεκίνο αποφεύγει παραδοσιακά τις βαθιές εμπλοκές στις υποθέσεις της Μέσης Ανατολής, υιοθετώντας μια ουδέτερη θέση. Τώρα που θέλει να προωθήσει την περιφερειακή οικονομική ευημερία στο πλαίσιο της BRI, υποστηρίζει την πολιτική διευθέτηση των συγκρούσεων της περιοχής. Ως στόχο έχει να ενισχύσει τη σταθερότητα και να εδραιώσει την επιρροή της Κίνας ως μια νεοεμφανισθήσα υπερδύναμη.

Ωστόσο, όσο περισσότερο η Κίνα εμπλέκεται σε διαφορές στη Μέση Ανατολή, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος να απορροφηθεί από αυτές. Η BRI δεν θα εφαρμοστεί ομαλά χωρίς την κατάλληλη διευθέτηση των συγκρούσεων στην περιοχή. Εάν συμβεί αυτό, το Πεκίνο θα πρέπει να υιοθετήσει μια πιο προορατική στάση απέναντι στα περιφερειακά προβλήματα.

Οι κινεζικές εταιρείες που συμμετέχουν στην κατασκευή της υποδομής BRI στη Μέση Ανατολή θα χρειαστούν όλο και περισσότερους ειδικευμένους τοπικούς εργαζόμενους. Ωστόσο, η κινεζική άγνοια των τοπικών κανονισμών και των ελλείψεων σε επιχειρησιακό επίπεδο έχουν οδηγήσει σε αύξηση των εργατικών και εμπορικών διαφορών.

Η αστάθεια της περιοχής αναγκάζει την Κίνα να αντιμετωπίσει σοβαρές προκλήσεις καθώς προσπαθεί να εφαρμόσει την BRI. Η ικανότητά της να επιτύχει τους στόχους της στην περιοχή εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ασφάλεια και την οικονομική κατάσταση του γεωγραφικού συμπλόκου, αλλά και από τη γνώση που έχει συσσωρεύσει η Κίνα για την ιστορική εμπειρία της στη Μέση Ανατολή.

Άξιο αναφοράς είναι πως ακρογωνιαίος λίθος της επιτυχίας του σχεδίου της Κίνας είναι να ξεφύγει από τις φιλοαμερικανικές ‘’γεωπολιτικές σκιές’’ που την θέτουν ως περιφερειακή δύναμη. Η μία είναι η μακροχρόνια διαφιλονικούμενη λύση του Σινο-Ινδικού συνοριακού προβλήματος -κυρίως στην περιοχή του Galwan River- αλλά και η τελική διευθέτηση των εμπορικών-ενεργειακών δικτύων που συνδέουν τις δύο χώρες. Η δεύτερη ‘’γεωπολιτική σκιά’’ είναι το θαλάσσιο εμπόριο μέσω των Στενών του Μάλακα (80% του Κινεζικού εμπορίου παγκοσμίως) του οποίου η ροή εξαρτάται σε αρκετά μεγάλο βαθμό από τις ΗΠΑ (κυρίως πολιτικές Κογκρέσου). Η Τρίτη ‘’σκιά’’ είναι αυτή της Ιαπωνίας η οποία συνεχίζει να κατέχει έναν σημαντικό ρόλο στο παγκόσμιο εμπόριο, υποκαθιστώντας αυτόν της Κίνα, καθώς εν πολλοίς στηρίζεται σε αντιγραφές κινεζικών τεχνολογικών πλατφορμών που στηρίζονται σε τεχνητή νοημοσύνη. Επιπλέον η Ιαπωνία αρκετά συχνά κλείνει τα ναυτικά εμπορικά περάσματα της Κίνας στην μεταξύ τους θάλασσα ή επιβάλλει σκληρούς δασμούς στις κινεζικές εμπορικές ροές.

Κατά την γνώμη του γράφοντος η Κίνα για να ξεφύγει από αυτόν τον κλοιό και να διεισδύσει σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό εντός του Παγκόσμιου Θαλάσσιου εμπορίου οφείλει να βρει ασφαλή και μακροχρόνια σταθερή πρόσβαση στα λιμάνια και την θάλασσα του Βιετνάμ. Αναφορές σε Αμυντικές Αναλύσεις Κινεζικής προελεύσεως κάνουν λόγο για σενάρια εκπαιδεύσεως του Κινεζικού Στρατού σε ενδεχόμενη επιχείρηση κατάληψης παράκτιων περιοχών εντός του Βιετνάμ, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στο πυροβολικού μακράς υποστήριξης και στις ταχυκίνητες Κινεζικές Ειδικές Δυνάμεις οι οποίες θα δρουν υπό την ‘’ομπρέλα’’ των τεχνολογιών άρνησης και αντιπρόσβασης περιοχής.

Με πληροφορίες από: besacenter.org, www.thestrategybridge.com, jamestown.org, sohu.com