Ρήγμα στη στρατηγική συμμαχία Erdoğan – Bahçeli ενόψει των κρίσιμων τοπικών εκλογών του Μαρτίου

Της Χριστίνας Σ. Φλάσκου ⃰

Το παρόν κείμενο δημοσιεύτηκε στο Κέντρο Ανατολικών Σπουδών για τον Πολιτισμό και την Επικοινωνία του Παντείου Πανεπιστημίου

Το πολιτικό «θερμόμετρο» άρχισε να ανεβαίνει στη γειτονική Τουρκία λόγω των επερχόμενων κρίσιμων τοπικών εκλογών της 31ης Μαρτίου 2019, με υπό εξέλιξη διεργασίες για πιθανές κομματικές συμμαχίες, καθώς και για την ανάδειξη των υποψηφίων. Παρά, όμως, την αρχικά διαφαινόμενη επέκταση της συμμαχίας του κυβερνώντος κόμματος «Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης» (AKP) με το Κόμμα Εθνικιστικού Κινήματος (MHP) και για τις προσεχείς τοπικές εκλογές, επήλθε ρήξη, με τον πρόεδρο του MHP να δηλώνει ότι το κόμμα του δεν θα προχωρήσει σε συνεργασία με το AKP και θα χαράξει τη δική του ανεξάρτητη πορεία στις εκλογές.

Λίγες ώρες πριν από την κατ’ ιδίαν συνάντηση των ηγετών των δύο κομμάτων, Recep Tayyip Erdoğan και Devlet Bahçeli, στις 16 Οκτωβρίου, ο τελευταίος είχε εκφράσει την επιθυμία του για συνεργασία στη βάση της «Λαϊκής Συμμαχίας», την οποία και θεωρούσε αναπόφευκτη, προκειμένου να μην υπάρξει ο κίνδυνος επανέναρξης των συζητήσεων σχετικά με το σύστημα προεδρικής διακυβέρνησης. Παρ’ όλα αυτά δεν ξεπεράστηκαν τα βασικά σημεία τριβής που είναι το νομοσχέδιο για Αμνηστία και η επαναφορά του Όρκου στα σχολεία.

Ως εκ τούτου, ο Bahçeli ανακοίνωσε (23/10) στην κοινοβουλευτική του ομάδα ότι δεν θα υπάρξει συνεργασία με το AKP, δηλώνοντας «θα καταρτίσουμε το δικό μας σχέδιο για τις τοπικές εκλογές. Αποχωρούμε από το αίτημά μας για συμμαχία… Καμία συμμαχία δεν μπορεί να επιβιώσει αν ένα κόμμα εξαναγκάζεται να οπισθοχωρήσει (σ.σ. από τις πολιτικές του)». Ο Erdoğan, από την πλευρά του, ξεκαθάρισε ότι στο πλαίσιο του υφιστάμενου προεδρικού συστήματος, η σύναψη συμμαχιών δεν σημαίνει απαραίτητα και συμφωνία σε όλα τα θέματα. «Το AKP και το MHP είναι διαφορετικά κόμματα», υπονοώντας ότι μπορούν να έχουν τις δικές τους διαφορετικές απόψεις.

Η αναγκαιότητα των συμμαχιών στο πολιτικό σκηνικό της Τουρκίας φαίνεται όχι μόνο από τις δηλώσεις Erdoğan και Bahçeli ότι η «Λαϊκή Συμμαχία» λειτούργησε προς όφελος της χώρας, αλλά και στο ότι ο τελευταίος διευκρίνισε ότι η συμμαχία αυτή θα εξακολουθήσει να υπάρχει παρά το γεγονός ότι δεν θα συνεργαστούν τα δύο κόμματα στις τοπικές εκλογές.

Σημειώνεται ότι η «Λαϊκή Συμμαχία» σχηματίστηκε ενόψει των κοινοβουλευτικών και προεδρικών εκλογών της 24ης Ιουνίου, όπου το MHP υποστήριξε την προεδρική υποψηφιότητα Erdoğan, ενώ παράλληλα τα δύο κόμματα είχαν συνεργαστεί και στο δημοψήφισμα του Απριλίου 2017 για την αναθεώρηση του Συντάγματος. Με τη «Λαϊκή Συμμαχία» ενισχύθηκε η κρατική ισχύς και εμποδίστηκε η πολιτική πόλωση με βάση τον αντι-Ερντογανισμό, ενώ ταυτόχρονα «υποχρεώθηκαν» τα κόμματα της αντιπολίτευσης να σχηματίσουν την «Εθνική Συμμαχία». Κατά συνέπεια, από τις εκλογές της 24ης Ιουνίου προέκυψαν δύο μεγάλες ομάδες και το HDP (Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών -Αριστερό πολιτικό κόμμα που συγκροτήθηκε κυρίως από Κούρδους).

Ο Erdoğan, λοιπόν, πρέπει να αντιμετωπίσει και ξεπεράσει το σκόπελο της κρισιμότητας των επικείμενων τοπικών εκλογών, θέτοντας επιπρόσθετα ως στόχους τη «στεγανοποίηση» του νέου τρόπου διακυβέρνησης και την επανάκαμψη της δημοτικότητάς του, η οποία βασιζόταν και στην ευημερία της Τουρκίας που το τελευταίο χρονικό διάστημα επλήγη από την οικονομική κρίση.

Σύμφωνα με τον Atilla Yeşilada η αντιπολίτευση θα προσπαθήσει να εκμεταλλευθεί την οικονομική κρίση, που αποτελεί την «Αχίλλειο Πτέρνα» του Erdoğan. Ακόμη και αν η ίδια δεν τα καταφέρει, η «τιμωρία» Erdoğan θα έρθει από τους ίδιους τους ψηφοφόρους που τον υποστήριξαν στις εκλογές του Ιουνίου, εφόσον συνεχιστεί η οικονομική κρίση.
Το διακύβευμα των τοπικών εκλογών καταδεικνύεται και από προηγούμενες δηλώσεις Bahçeli, σύμφωνα με τον οποίο το αποτέλεσμά τους θα πρέπει να εδραιώσει το νέο σύστημα διακυβέρνησης και να εγγυηθεί το μέλλον της Τουρκίας, αποτρέποντας όσους εποφθαλμιούν μια νέα πολιτική κρίση.

Επομένως, αν και οι προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές της 24ης Ιουνίου εξασφάλισαν πολιτική σταθερότητα για τα επόμενα πέντε χρόνια (2023), το ποιο πολιτικό κόμμα θα υπερισχύσει σε Κων/πολη, Άγκυρα, Σμύρνη και σε άλλες μεγάλες πόλεις είναι πολύ σημαντικό, δεδομένου ότι το αποτέλεσμα των εκλογών θα μπορούσε να προκαλέσει νέες τάσεις, γι ‘ αυτό και όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης είναι βέβαιο ότι θα επιχειρήσουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να κερδίσουν. Μέρος των προσπαθειών αυτών είναι ο σχηματισμός συμμαχιών και η αναζήτηση δημοφιλών στο λαό υποψηφίων.
O στόχος είναι σαφής, να διασφαλιστεί το νέο σύστημα διακυβέρνησης από προβλήματα που θα προκληθούν από μια απροσδόκητη απώλεια στις μητροπολιτικές περιοχές, καθώς και να εμποδιστεί η επικράτηση του HDP σε περιοχές που επί του παρόντος έχουν επικρατήσει ανεξάρτητοι.

Υπενθυμίζεται ότι στις προηγούμενες τοπικές εκλογές (2014), το AKP είχε επικρατήσει στους δήμους των 48 από τις 81 επαρχίες, ενώ σύμφωνα με τον Mehmet Özhaseki (σ.σ. αναπληρωτής πρόεδρος του AKP) στόχος του κόμματος για τις επερχόμενες εκλογές είναι η επικράτησή του σε τουλάχιστον 20 ακόμη επαρχίες.

Έχοντας κατά νου όλα τα ανωτέρω και μιλώντας σε εκδήλωση των γυναικών μελών του AKP στην Άγκυρα (22/10), ο Erdoğan επιχείρησε να τις συσπειρώσει λέγοντας ότι οκτώ μόνο γυναίκες δήμαρχοι του AKP στη χώρα δεν είναι ένας ικανοποιητικός αριθμός. «Η επιθυμία μας είναι να αντικατοπτρίσουμε μια αναλογική εικόνα… Μια πολιτική που αγνοεί, περιθωριοποιεί ή σπαταλά τις δυνατότητες και τη δύναμη των γυναικών δεν έχει καμία πιθανότητα στην Τουρκία».

Ταυτόχρονα, και λαμβάνοντας υπόψη τη δυσφορία που επικρατεί στο εσωτερικό της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης (CHP – Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό κόμμα) έναντι του αρχηγού της, εξαπέλυσε σκληρή επίθεση κατά του Kemal Kılıçdaroğlu λέγοντας ότι αυτός αποτελεί πρόβλημα όχι μόνο για το έθνος, αλλά και για το ίδιο το CHP. Παράλληλα, προέβλεψε ότι οι τοπικές εκλογές του Μαρτίου 2019 μπορεί να αποβούν μοιραίες για το CHP, εφόσον συνεχίσει να ηγείται αυτού ο Kılıçdaroğlu.

Από την πλευρά του, ο Kılıçdaroğlu, εμφανίστηκε αισιόδοξος (12/10) ότι το κόμμα του θα επικρατήσει στις δύο κρίσιμες μητροπόλεις της Τουρκίας, την Κων/πολη και την Άγκυρα, δηλώνοντας κατά τη διάρκεια ομιλίας του σε δημάρχους του κόμματος ότι «έχουμε σημαντικούς στόχους για τις τοπικές εκλογές. Θα κερδίσουμε σε Balıkesir, Uşak, Denizli, Antalya, Mersin, Adana, Ankara και Istanbul». Αναφερόμενος δε σε πιθανές συμμαχίες, ο Kılıçdaroğlu ξεκαθάρισε ότι η μοναδική συμμαχία που θα έχει το CHP θα είναι «με τους πολίτες που τόσα χρόνια ψήφιζαν το AKP». Παρ’ όλα αυτά, είναι πιθανό τελικά να επιδιώξει το CHP συνεργασία με το IP (Καλό κόμμα) της Meral Akşener, ενώ αξιωματούχοι του κόμματος υπαινίχθηκαν μια ανεπίσημη συμμαχία με το HDP. Αν κάτι τέτοιο, βέβαια, συμβεί τότε θα υπάρξει ισχυρή αντίδραση τόσο από το IP, όσο και από το εσωτερικό του κόμματος.

Τι δείχνουν οι δημοσκοπήσεις
Μια πρόσφατη δημοσκόπηση του Objective Research Center που έλαβε χώρα στην Κων/πολη από 7 – 13 Οκτωβρίου σε ένα δείγμα 5.186 πολιτών, έδειξε ότι το AKP καταλαμβάνει την πρώτη θέση με 32,4%, ενώ ακολουθούν CHP 23,9%, MHP 15,7%, HDP 5,1%, IP 2,4%, ενώ το 20% ήταν αναποφάσιστοι.
Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Eurasia Public Opinion Research Centre (AKAM), Kemal Özkiraz, η «αιμορραγία» του AKP θα συνεχιστεί σε ψήφους και στις επερχόμενες τοπικές εκλογές και θα υποστεί μεγάλες απώλειες. Η διαρροή αυτή σε ψήφους θα διοχετευθεί σε MHP και CHP, καθώς το AKP έχει χάσει την επαφή του με την κοινωνία και έχει μετατραπεί σε ένα περισσότερο κρατικό και γραφειοκρατικό κόμμα. Παράλληλα, η διαφορά μεταξύ των δύο κομμάτων θα μειωθεί, με το AKP να συγκεντρώνει 38% και το CHP 33%. Με άλλα λόγια, δεν είναι το CHP που αποκτά μια νέα δυναμική, αλλά το AKP που χάνει τη δική του. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι ότι, ενώ πριν δέκα χρόνια το 70% των πολιτών δήλωναν ότι δεν επρόκειτο με τίποτα να ψηφίσουν CHP, στις μέρες μας το ποσοστό αυτό έχει μειωθεί σε 30 – 40%.

Ο δρόμος, βέβαια, μέχρι τις εκλογές είναι ακόμη αρκετός και οι παράγοντες που θα επιδράσουν στο αποτέλεσμα μεταβλητοί, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον θα έχουν οι επόμενες κινήσεις των αρχηγών κομμάτων και κυρίως του Erdoğan.
Ακολουθούν πίνακες με τα ποσοστά που συγκεντρώνουν τα κόμματα στα τρία βασικά μητροπολιτικά κέντρα, με βάση δημοσκόπηση (σ.σ. προσωπικές συνεντεύξεις) που έλαβε χώρα από 7 – 13 Σεπτεμβρίου σε ένα δείγμα 4.200 πολιτών.

⃰ Η Χριστίνα Σ. Φλάσκου είναι πτυχιούχος Πολιτικής Επιστήμης & Ιστορίας, κάτοχος Μεταπτυχιακού Τίτλου Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών με ειδίκευση στις Διεθνείς Σχέσεις & Στρατηγικές Σπουδές, επικεφαλής της έρευνας «Τουρκία και Συριακή κρίση» στο Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων, Αρθρογράφος έντυπου και διαδικτυακού Τύπου