“Τι δεν έχουμε καταλάβει για το ΒΕΛΟΣ”! Ο τέως Διευθυντής Υπηρεσίας Ιστορίας Ναυτικού γράφει

Του Λεωνίδα Τσιαντούλα, Αρχιπλοιάρχου ΠΝ (ε.α.)
Πρώην Διευθυντή Πλωτών Ναυτικών Μουσείων
Θ/Κ ΑΒΕΡΩΦ και Α/Τ ΒΕΛΟΣ
και τέως Διευθυντή Υπηρεσίας Ιστορίας Ναυτικού

Τον Σεπτέμβριο του 2017 (πριν ενάμιση χρόνο) το Α/Τ ΒΕΛΟΣ ρυμουλκήθηκε από τον Φλοίσβο του Π. Φαλήρου στον Ναύσταθμο Σαλαμίνας για εργασίες συντήρησης, οι οποίες σύμφωνα με την τότε εκδοθείσα ανακοίνωση τύπου του ΓΕΝ θα διαρκούσαν 2 μήνες. Το μεγαλύτερο κόστος των εργασιών κατέβαλε η εταιρεία Danaos Shipping Ltd (με ευγενή πρωτοβουλία του αντιπροέδρου της, ο οποίος ήταν Σημαιοφόρος του Βέλους στη διάρκεια του Κινήματος του Ναυτικού). Ενώ λοιπόν οι εργασίες έχουν ολοκληρωθεί εδώ και καιρό, διαφαίνεται μια δυστοκία από πλευράς ΠΝ στο θέμα της επιστροφής του στο Φλοίσβο. Παράλληλα, κατά καιρούς εξετάζονται διάφορες προτάσεις τοπικών φορέων για τη μεταφορά του σε άλλα μέρη της Ελλάδος (πχ Κύμη, Πόρος κλπ).

Η συμπεριφορά αυτή σε συνδυασμό με φήμες περί πιέσεων παραγόντων εκτός ΠΝ για απομάκρυνση του πλοίου από το χώρο όπου μέχρι πρότινος λειτουργούσε ως Μουσείο Αντιδικτατορικού Αγώνα, έχουν ως αποτέλεσμα να ξεσπάσει διαδικτυακά μια (τι παράξενο!) διαμάχη: Από τη μια πλευρά είναι όσοι υποστηρίζουν ότι επιδιώκεται μια υποβάθμιση έως και εξαφάνιση του ρόλου του Βέλους και του Ναυάρχου Παππά στην υπόθεση του Κινήματος του Ναυτικού. Από την άλλη πλευρά υπάρχουν αυτοί που θεωρούν ότι η συμμετοχή του πλοίου στο Κίνημα του Ναυτικού είναι ένα γεγονός όχι ιστορικά σημαντικό (κάποιοι λένε ότι ήταν και προδοσία!) και σε κάθε περίπτωση πιστεύουν ότι η διατήρηση του πλοίου ως μουσείο δίπλα στο θρυλικό Θ/Κ ΑΒΕΡΩΦ είναι υπερβολική.

Στη διάρκεια της σταδιοδρομίας μου στο Πολεμικό Ναυτικό είχα την τιμή να διατελέσω Διευθυντής των Πλωτών Ναυτικών Μουσείων ΑΒΕΡΩΦ και ΒΕΛΟΣ, αλλά και Διευθυντής της Υπηρεσίας Ιστορίας Ναυτικού. Πιστεύω ότι έχω την δυνατότητα, αλλά και την υποχρέωση με αυτή την δημόσια παρέμβασή μου να προσφέρω έναν κοινό τόπο, μία διέξοδο, ώστε να πάψει αυτή η άνευ αντικειμένου διαμάχη και το πλοίο να υπηρετήσει τον σκοπό του. Και εξηγούμαι:

Την περίοδο 1942 – 1944 ναυπηγήθηκαν στις ΗΠΑ 175 Α/Τ τύπου Fletcher. Προορίζονταν για πόλεμο σε ανοικτή θάλασσα (Ειρηνικός) υπό πολλαπλή απειλή. Υπήρξε ένας πολύ επιτυχημένος τύπος πολεμικού πλοίου. Μετά τον πόλεμο τα Fletcher αποσύρθηκαν και την δεκαετία του ’50 προσφέρθηκαν σε άλλες χώρες ως αμυντική βοήθεια. Η Ελλάδα έλαβε 6. Σήμερα σώζονται μόνο 4 πλοία αυτού του τύπου σε όλο τον κόσμο, 3 στις ΗΠΑ και 1 στην Ελλάδα.

Στην Ελλάδα, δυστυχώς, το Α/Τ Βέλος συνδέθηκε με την ιστορική μνήμη μόνο εξαιτίας του Κινήματος του Ναυτικού. Αυτό βέβαια είχε ως ευτυχές αποτέλεσμα τη διάσωσή του και την μετατροπή του σε Μουσείο Αντιδικτατορικού Αγώνα, αντί για “πλοίο στόχος” ή scrap. Όμως πρέπει να συνειδητοποιηθεί ότι δεν είναι αυτός ό μόνος λόγος για τον οποίο το πλοίο αυτό είναι σημαντικό:

Πρόκειται για το μοναδικό διασωζόμενο Α/Τ τύπου Fletcher σε όλο τον κόσμο εκτός ΗΠΑ
Το πλοίο (ως USS CHARRETTE) συμμετείχε σε σημαντικές μάχες στον Ειρηνικό (νησιά Μάρσαλ, Μαριάνες, Γκουάμ, Λέϋτε κλπ) λαμβάνοντας 13 αστέρες μάχης (battle star awards).

Στη διάρκεια της 32χρονης Υπηρεσίας του σε ελληνικά χέρια γνώρισε 34 Κυβερνήτες και διήνυσε 250.000 νμ (10 φορές ο περίπλους της γης ή μια μετάβαση από τη γη στη σελήνη)
Μέσα από την ιστορία του Βέλους την περίοδο 1959 – 1991 μπορεί κάποιος να παρουσιάσει μουσειακά την ιστορία ολόκληρου του μεταπολεμικού ΠΝ το δεύτερο μισό του 20 αιώνα.
Το Βέλος σήμερα είναι 75 ετών. Έχει σχεδόν την ίδια ηλικία που είχε το Αβέρωφ όταν το ΠΝ αποφάσισε την αναπαλαίωσή του το 1984.

Είναι γεγονός ότι η λειτουργία του εμβληματικού ΠΝΜ Θ/Κ ΑΒΕΡΩΦ παράλληλα με το ΠΝΜ Α/Τ ΒΕΛΟΣ επισκίασε, όπως ήταν φυσικό, το δεύτερο. Από τη μια μεριά είχαμε το πλοίο που πολέμησε σε όλους τους μεγάλους πολέμους, ενώ από την άλλη πλευρά ένα πλοίο με μονάχα ένα μικρό εκθεσιακό χώρο, ο οποίος έχει σχέση αποκλειστικά και μόνο με το Κίνημα του Ναυτικού (τίποτα για την υπόλοιπη ιστορία του πλοίου). Το Αβέρωφ με λαμπερούς και όμορφους εσωτερικούς χώρους, προσβάσιμους για το κοινό, ενώ στο Βέλος οι εσωτερικοί χώροι είναι σε κακή κατάσταση, μη επισκέψιμοι, η δε συντήρηση του πλοίου περιοριζόταν εξωτερικά, στο επίπεδο του κυρίου καταστρώματος, με γνώμονα κυρίως την καλή εμφάνιση του πλοίου κατά την ετήσια εκδήλωση μνήμης για το Κίνημα του Ναυτικού (δεξίωση κάθε Μάιο).

Βλέπουμε δηλαδή σήμερα ότι αυτό που κάποτε έσωσε το Βέλος (σε αντίθεση με τα υπόλοιπα Ελληνικά Fletcher), δηλαδή η συμμετοχή του στο Κίνημα του Ναυτικού, είναι αυτό που το κρατάει υποβαθμισμένο ως Πλωτό Ναυτικό Μουσείο. Η πρότασή μου, λοιπόν, είναι:

Θεσμική αναβάθμιση του Α/Τ ΒΕΛΟΣ από απλώς Μουσείο Αντιδικτατορικού Αγώνα σε Πλωτό Ναυτικό Μουσείο που θα περιγράφει την συνολική 50χρονη ζωή του πλοίου σε ελληνικά (αλλά και σε αμερικανικά) χέρια.
Διαμόρφωση νέου μουσειακού χώρου (στα πρυμναία υποφράγματα), πέρα από τον ήδη υφιστάμενο μουσειακό χώρο για το Κίνημα του Ναυτικού, όπου να παρουσιάζεται η συνολική ιστορία του πλοίου:
-Υπό αμερικανική σημαία 1943 – 1947 (σε συνεργασία με US NAVY)
-Υπό ελληνική σημαία 1959 – 1991
Σταδιακή συντήρηση εσωτερικών χώρων στα πρότυπα των αδελφών πλοίων – μουσείων που ευρίσκονται στις ΗΠΑ, ώστε να γίνουν επισκέψιμοι για το κοινό.
Διεθνής προβολή του πλοίου ως το μοναδικό πλοίο – μουσείο Fletcher εκτός ΗΠΑ, ώστε να καταστεί ελκυστικός μουσειακός προορισμός.
Ενεργοποίηση του εθελοντισμού για πολλές από τις εργασίες, κατά το πρότυπο του πλοίου – μουσείου USS SLATER (πρώην Α/Τ ΑΕΤΟΣ)

Καλώ όλους να σκεφτούμε την συνολική εικόνα: Το Αβέρωφ ως Πλωτό Ναυτικό Μουσείο να αφηγείται την ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού στο 1ο μισό του 20ού αιώνα ενώ το Βέλος θα αφηγείται την ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού στο 2ο μισό του 20ου αιώνα. Ένας αιώνα ιστορίας του ΠΝ μέσα από 2 σημαντικά πλοία! Μετά από αυτό είναι κανείς που πραγματικά πιστεύει ότι το Βέλος δεν πρέπει και δεν μπορεί να στέκεται ως Πλωτό Ναυτικό Μουσείο διπλα στο Αβέρωφ;