“Η Ελλάδα στην πρώτη γραμμή της αντιπαράθεσης της Δύσης με Ρωσία-Ιράν”

Γράφει ο Γιάννης Χουβαρδάς
Διεθνολόγος-Πολιτικός Επιστήμονας

Στο παρόν άρθρο αξιολογούμε την πολιτική της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, να καταστήσει τη χώρα βασικό προωθητή των Δυτικών συμφερόντων στην περιοχή, προκειμένου να επιτευχθεί ο διαχρονικός στόχος του Ελληνικού καπιταλισμού – η ανάδειξη του σε ηγετική δύναμη του χώρου Βαλκάνια-Αν. Μεσόγειος-. Για να είναι επιτυχείς η προσπάθεια μας, αρχικά παραθέτουμε το σύγχρονο διεθνές πλαίσιο. Ακολούθως παρουσιάζουμε τα αποτελέσματα που παράγει η νέα πολιτική. Τέλος διατυπώνουμε συμπεράσματά, εξετάζοντας τα αποτελέσματα της νέας πολιτικής στο φόντο του σύγχρονου διεθνούς πλαισίου,

Παρακάτω παραθέτουμε τα βασικά χαρακτηριστικά του σύγχρονου κόσμου:

1.Ο κόσμος εξελίσσεται σε πολύ-πολικός. Η περιφρούρηση της πλανητικής σταθερότητας, παύει να μονοπωλείται από μία υπέρ-δύναμη-ηγεμόνα (μονό-πολικός κόσμος μετά το 1991), αλλά διαχέεται σε νέες παγκόσμιες & περιφερειακές δυνάμεις.

2.Ισχυρότερος πόλος παραμένει η Δύση. Ωστόσο η ισχύς της υποχωρεί, καθώς αναδύονται νέοι πόλοι. Προσεχώς η Κίνα θα είναι η μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη και η περιοχή Ασίας-Ειρηνικού το νέο οικονομικό του κέντρο.

3.Η πορεία της κεφαλαιοκρατικής παγκοσμιοποίησης ενισχύει αυτή την τάση, ενώ το πιθανό ενδεχόμενο μιας νέας παγκόσμιας κρίσης θα επιταχύνει τις εξελίξεις.

4.Ο κόσμος γίνεται όλο και πιο συγκρουσιακός. Η Δύση αποσύρεται από περιοχές που θεωρεί χαμένες (Συρία) ή δευτερεύουσας σημασίας (Αφγανιστάν), αλλά αυξάνει την επιθετικότητα της εκεί που θεωρεί ότι κρίνεται η πρωτοκαθεδρίας της (Αν. Μεσόγειος-Ουκρανία-Λατινική Αμερική), γενικότερα απέναντι σε Κίνα-Ρωσία. Από την άλλη μεριά Κίνα & Ρωσία διεκδικούν την αναδιανομή των σφαιρών επιρροής στη βάση του νέου πλανητικού συσχετισμού ισχύος, ενώ ένα νέο ράλι εξοπλισμών έχει ήδη αρχίσει.

5.Στο εσωτερικό της Δύσης εκφράζονται διαφωνίες (ΗΠΑ-ΕΕ) και φυγόκεντρες τάσεις (Τουρκία). ΗΠΑ, Γαλλογερμανικός άξονας & Τουρκία συμφωνούν στην ανάγκη ενίσχυσης του ΝΑΤΟ, ως προϋπόθεση για την ασφάλεια τους. Ωστόσο διαφωνούν στο ζήτημα της περεταίρω αυτοτελούς δράσης της Τουρκίας και της ΕΕ, αλλά και στη συνεργασία που αυτές αναπτύσσουν με ανταγωνιστικές προς τη Δύση δυνάμεις.

6.Αντίθετα Κίνα & Ρωσία διευρύνουν τη συνεργασία τους. Μάλιστα προωθούν κοινές πρωτοβουλίες για την περιφερειακή ολοκλήρωση της Ευρασίας (Κίνα-One Belt One Road, Ρωσία-Ευρύτερη Ευρασιατική Εταιρική Σχέση). Ωστόσο αρνούνται τη σύναψη συμμαχίας, καθώς διατηρούν ισχυρά αντιτιθέμενα συμφέροντα σε μια σειρά τομείς.

7.Οι φιλελεύθεροι διεθνείς θεσμοί απαξιώνονται, ως απόρροια της αποσταθεροποίησης του Δυτικού συνασπισμού, αλλά και ως αποτέλεσμα της ενίσχυσης του οικονομικού προστατευτισμού και του πολιτικού απομονωτισμού σε ΗΠΑ-ΕΕ.

8.Ταυτόχρονα Κίνα & Ρωσία, ακόμη αδυνατούν να συγκροτήσουν αντίστοιχους θεσμούς. Οι κοινές τους πρωτοβουλίες προωθούνται στη βάση διακυβερνητικών αποφάσεων και όχι στη βάση συγκρότησης υπέρ-κρατικών θεσμικών οργάνων.

9.Η παγκοσμιοποίηση οπισθοχωρεί και η αναρχία στον πλανήτη μεγαλώνει. Η Δύση υποχωρεί, αλλά οι νέες παγκόσμιες δυνάμεις αδυνατούν να καλύψουν το κενό.

10.Ο ρόλος των περιφερειακών παραγόντων αναβαθμίζεται. Οι νέες συνθήκες ευνοούν τα “όνειρα” τους να εξελιχθούν σε τοπικοί ηγεμόνες (Τουρκία). Ωστόσο κάτι τέτοιο είναι ακόμη αδύνατο, δίχως τη στήριξη παγκόσμιων δυνάμεων.

Την ίδια στιγμή η νέα πολιτική παράγει τα εξής αποτελέσματα για τη χώρα:
1.Τη μετατρέπει σε ορμητήριο της Δύσης προς την Ουκρανία και την Αν. Μεσόγειο.

2.Την εντάσσει στη πολιτική καρότο & μαστίγιο, με την οποία η Δύση προσπαθεί να συνετίσει την Τουρκία.

3.Την καθιστά πρωτοπόρο παράγοντα στις διεργασίες επίλυσης όλων των ζητημάτων που εμποδίζουν την πλήρη ενσωμάτωση της περιοχής στις Δυτικές δομές

4.Τη στοιχίζει στο πλευρό των ΗΠΑ στη διαμάχη τους με τη Γερμανία.

Αν λοιπόν εξετάσουμε τα παραπάνω αποτελέσματα στο φόντο του σύγχρονου διεθνούς πλαισίου, τότε προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα:

Η Ελλάδα είναι στην πρώτη γραμμή της αντιπαράθεσης της Δύσης με Ρωσία-Ιράν, ενώ η Δυτική ισχύς υποχωρεί και οι διακρατικοί ανταγωνισμοί κλιμακώνονται.

Στο καλό-πιθανό σενάριο, όπου οι αντιπαραθέσεις μείνουν ειρηνικές, η χώρα θα υποφέρει τις οικονομικές, πολιτικές και ενδεχόμενα στρατιωτικές συνέπειες των μικρό-επεισοδίων που θα τις συνοδεύουν. Παράλληλα θα μετέχει στο διεθνές εξοπλιστικό ράλι, ενώ το πολιτικό της σύστημα θα γίνει αυταρχικότερο. Άλλωστε δημοκρατικές ελευθερίες και πολεμική προετοιμασία δε συμβάδισαν ποτέ. Αντίστοιχα στο κακό σενάριο, όπου οι αντιπαραθέσεις εξελιχθούν ένοπλα, η Ελλάδα θα βρεθεί εξαρχής στο στόχαστρο των αντιπάλων της Δύσης. Τέλος υπάρχει και το σενάριο, περεταίρω υποχώρησης της Δύσης (ενίσχυση φυγόκεντρων δυνάμεων στην ΕΕ, περεταίρω απομονωτισμός από τις ΗΠΑ, αντιπαράθεση ΗΠΑ-ΕΕ), η οποία θα αφήσει έκθετη τη χώρα μας, θέτοντας σε αβεβαιότητα τη σταθερότητα, τη δημοκρατική ομαλότητα και την εδαφική της ακεραιότητα.

Ο περιφερειακός ανταγωνισμός Ελλάδας-Τουρκίας εντάσσεται στο Δυτικό σχέδιο συνετισμού της Άγκυρας, τη στιγμή που αυτή: 1) Αναβαθμίζει τη θέση της στην περιοχή, ως απόρροια της υποχώρησης των ΗΠΑ από τη Μ. Ανατολή και της αδυναμίας της Ρωσίας να καλύψει πλήρως το κενό. 2) Διευρύνει τους δεσμούς της με ισχυρούς παγκόσμιους & περιφερειακούς παράγοντες (Ρωσία-Ιράν).

Ο Ελληνό-Τουρκικός ανταγωνισμός, από τη μια μεριά λειτουργεί ως μοχλός πίεσης προς την Άγκυρα. Π.χ Οι Δυτικοί ενεργειακοί σχεδιασμοί και σχεδιασμοί ασφαλείας στην Αν. Μεσόγειο, που προωθεί η Ελληνική κυβέρνηση δεν περιλαμβάνουν την ενεργειακά πεινασμένη και ανήσυχη για την ασφάλεια της Τουρκία. Από την άλλη μεριά, η ρύθμιση του εντάσσεται στην ευρύτερη διαπραγμάτευση Δύσης-Τουρκίας, με σκοπό η Άγκυρα να πειστεί να περιορίσει τη συνεργασία της με τις Ρωσία-Ιράν, δεχόμενη ανταλλάγματα. Με δεδομένη τη σημασία των Τουρκικών ενεργειών στη διαμόρφωση του συσχετισμού ισχύος ανάμεσα σε παγκόσμιες (ΗΠΑ-Ρωσία) & περιφερειακές (Ιράν-Σ. Αραβία) δυνάμεις, σε μια κρίσιμη περιοχή για την ασφάλεια όλων (από την Ουκρανία έως τη Β. Αφρική & από τα Δυτ. Βαλκάνια έως τις Συρία-Ιράκ), η συνέχιση του “ανατολίτικου παζαριού” αναμένεται ιδιαίτερα σκληρή. Έτσι ο κίνδυνος ενός θερμού Ελληνό-Τουρκικού επεισοδίου πολλαπλασιάζεται, ενώ τα Ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα υπονομεύονται.

Οι διαδικασίες επίλυσης των ανοικτών διακρατικών ζητημάτων σε Βαλκάνια-Αν. Μεσόγειο, με σκοπό την ενσωμάτωση της περιοχής στις Δυτικές δομές, επιταχύνονται, την ώρα που Ρωσία & Τουρκία έχουν ενισχύσει τις θέσεις τους.

Προτεραιότητα της Δύσης είναι η περιθωριοποίηση της Ρωσίας και η μη δυσαρέστηση, στα πλαίσια του εφικτού, της Τουρκίας. Συνεπώς κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων του ονόματος της Βόρειας Μακεδονίας, αρνήθηκε να πιέσει την κυβέρνηση της τότε FYROM να υπαναχωρήσει στο ζήτημα της “Μακεδονικής” της ταυτότητας, καθώς φοβόταν, ότι έτσι θα έσπρωχνε τη γειτονική χώρα στην αγκαλιά της Μόσχας. Αντίστοιχος είναι ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζει το Κυπριακό, προωθώντας την κατάργηση της Κυπριακής Δημοκρατίας και την αντικατάσταση της από έναν εύθραυστο κρατικό συνεταιρισμό περιορισμένων δυνατοτήτων άσκησης κυριαρχίας, μέσω του οποίου νομιμοποιούνται σε συντριπτικό βαθμό τα αποτελέσματα της Τουρκικής κατοχής. Μένει να δούμε, αν η Τουρκία θα υπαναχωρήσει στο ζήτημα των εγγυήσεων και των στρατευμάτων ή θα χρειαστεί να πέσουν και άλλα ανταλλάγματα στο τραπέζι. Τέλος ανάλογη στάση θα πρέπει να αναμένουμε και στο ζήτημα τις διεκπεραίωσης των Ελληνό-Αλβανικών ζητημάτων, δεδομένης της επιρροής που ασκεί η Τουρκία στη χώρα, αλλά και του σημαντικού ρόλου που διαδραματίζουν τα Τίρανα στην περικύκλωση της Σερβίας και κατ’ επέκταση στο μετριασμό της Ρωσικής διείσδυσης στη Βαλκανική.

Η Ελλάδα συντάσσεται με τις ΗΠΑ στη διαμάχη τους με τη Γερμανία και ταυτόχρονα πρωτοστατεί στην υπεράσπιση των φιλελεύθερων διεθνών θεσμών. Την ίδια ώρα οι τάσεις απομονωτισμού ενισχύονται στις ΗΠΑ, ο Ευρωσκεπτικισμός ενδυναμώνεται στην ΕΕ και η παγκοσμιοποιητική διαδικασία υποχωρεί.

Η οικονομική και πολιτική ασφάλεια του Ελληνικού καπιταλισμού, ιδιαίτερα μετά την υπογραφή των δανειακών συμβάσεων, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την αρμονική συνεργασία της χώρας με τη Γερμανία στα πλαίσια της ΕΕ, αλλά και από τη μακροημέρευση της τελευταίας. Παράλληλα η στρατιωτική του ασφάλεια συνδέεται με την αμυντική συνεργασία Ελλάδας-ΗΠΑ. Συνεπώς, στο καλό-πιθανό σενάριο, όπου οι διαμάχες ΗΠΑ-ΕΕ δε διαρρήξουν τη συμμαχική τους σχέση, η σταθερότητα της οικονομίας και του πολιτικού συστήματος της χώρας θα υποφέρουν από τα διάφορα “επεισόδια” του Ευρώ-Ατλαντικού ανταγωνισμού και της υποχώρησης των παγκοσμιοποιητικών διαδικασιών. Χειρότερα, στο κακό σενάριο διάρρηξης του Δυτικού στρατοπέδου, η χώρα ως σύμμαχος των ΗΠΑ, θα βρεθεί στο επίκεντρο της αντιπαράθεσης τους, όχι μόνο με τη Ρωσία, αλλά και με τη Γερμανία και τους Ευρωπαίους συμμάχους της. Πρόσθετα η αναπτυξιακή της δυναμική και η πολιτική της σταθερότητα θα καταρρεύσουν, υπό το βάρος της διεθνούς ανόδου του απομονωτισμού και του οικονομικού προστατευτισμού.

Συμπερασματικά, η νέα εξωτερική πολιτική παράγει αρνητικά αποτελέσματα για την οικονομία, την ασφάλεια και την πολιτική της σταθερότητα, καθώς δε συμβαδίζει με τη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται στον πλανήτη. Μάλιστα στο πιθανό ενδεχόμενο εκδήλωσης μιας νέας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, η οποία θα επιταχύνει τις εξελίξεις, το τίμημα της νέας πολιτικής θα είναι δυσβάσταχτα ακριβότερο.

Οι παραπάνω κίνδυνοι προφανώς είναι γνωστοί στους Έλληνες στρατηγιστές. Ως εκ τούτου ερμηνεύουμε τις αποφάσεις τους περισσότερο ως αποτέλεσμα πανικού, ο οποίος οφείλεται: 1) Στην αναιμική & ευάλωτη ανάπτυξης της Ελληνικής οικονομίας. 2) Στις αναθεωρητικές κινήσεις της ισχυρότερης Τουρκίας. Η τελευταία πάντως, δείχνει ότι κατανοεί καλύτερα τον σύγχρονο κόσμο και γι’ αυτό ασκεί πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική. Ωστόσο και η Τουρκική πολιτική ασκείται επιθετικά, όπως και η Ελληνική. Συνδέεται δηλαδή με το στόχο της περιφερειακής ηγεμονίας. Έτσι τα αποτελέσματα της ομοιάζουν με τα αντίστοιχα της Ελληνικής. Η οικονομική κατάσταση επιδεινώνεται, το πολιτικό σύστημα γίνεται αυταρχικότερο και η ασφάλεια της απειλείται.

Εν κατακλείδι, η μονοδιάστατη εξωτερική πολιτική επιφυλάσσει στο λαό μικρότερες ή μεγαλύτερες συμφορές. Ταυτόχρονα για την αποφυγή τους, δεν αρκεί απλά η εφαρμογή της πολυδιάστατης πολιτικής. Πρόσθετα απαιτείται η αποσύνδεση αυτής από το στόχο της περιφερειακής ηγεμονίας και η συσχέτιση της με το στόχο της ειρήνης και της προστασίας των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας. Δεδομένης ωστόσο της κρισιμότητας που έχει για τον Ελληνικό καπιταλισμό η επίτευξη του στόχου της περιφερειακής ηγεμονίας ας ετοιμαζόμαστε για τα χειρότερα!!!