Η Παιδεία καταρρέει , η «αριστεία» αδιαφορεί-Νίκος Στραβελάκης

Γράφει ο

ΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗΣ

Διδάσκων του  Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΕΚΠΑ

Η παταγώδης αποτυχία της κυβέρνησης στο χώρο της παιδείας αποτυπώνεται στη διεθνή μελέτη PISA του ΟΟΣΑ- Θα γίνει κάτι επιτέλους;

Την περασμένη εβδομάδα δημοσιεύθηκαν τα αποτελέσματα του ερευνητικού προγράμματος PISA για το 2022. Το PISA είναι ένα διεθνές πρόγραμμα του ΟΟΣΑ που συγκρίνει τις επιδόσεις 15 χρονων μαθητών στα μαθηματικά, την κατανόηση γραπτών κειμένων και τη φυσική. Κοντολογίς, είναι ένα πρόγραμμα που δείχνει που βρίσκονται οι μαθητές μιας χώρας σε σχέση με το μέσο όρο του ΟΟΣΑ αλλά και την εξέλιξη των επιδόσεων των μαθητών σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια.

Η εικόνα της Ελληνικής μέσης εκπαίδευσης είναι απογοητευτική. Σε σχέση με το 2008, χρονιά που ξεκίνησε η κρίση, οι επιδόσεις των μαθητών στην Ελλάδα έχουν πέσει κατά 11% στην κατανόηση κειμένων, 8% περίπου στα μαθηματικά και 7% στη φυσική. Πριν το 2008 οι επιδόσεις ήταν ανοδικές όπως φαίνεται στο σχήμα που ακολουθεί (έκθεση PISA για την Ελλάδα σελ. 2).

Είναι προφανές ότι η κρίση και η μείωση των δαπανών έχουν βάλει την παιδεία σε έντονη καθοδική πορεία η οποία μάλιστα έχει ενταθεί στα χρόνια του κ. Μητσοτάκη. Είναι χαρακτηριστικό ότι στα μαθηματικά οι επιδόσεις είχαν σταθεροποιηθεί ανάμεσα στο 2012 και το 2018 και έπεσαν κατακόρυφα στη συνέχεια.

Βέβαια τόσο στην Ελλάδα όσο και στις υπόλοιπες χώρες η διάρθρωση των επιδόσεων ακολουθεί τις κοινωνικές και εισοδηματικές κατηγορίες. Όπως φαίνεται στο σχήμα (έκθεση PISA για την Ελλάδα σελίδα 4).

Οι μαθητές στην Ελλάδα έχουν χαμηλότερες επιδόσεις σε σχέση με το μέσο όρο του ΟΟΣΑ σε όλες τις εισοδηματικές κατηγορίες. Παραδείγματος χάριν, οι μέσες επιδόσεις των μαθητών που οι γονείς τους ανήκουν στο ανώτερο 20% της εισοδηματικής πυραμίδας είναι 450 για την Ελλάδα ενώ ο μέσος όρος του ΟΟΣΑ είναι 520. Όμως εντονότερη είναι η ταξική εισοδηματική διαστρωμάτωση των επιδόσεων. Για την Ελλάδα οι μαθητές που ανήκουν στο κατώτερο 20% της εισοδηματικής πυραμίδας έχουν επιδόσεις γύρω στο 380, δηλαδή κάπου 16% χαμηλότερα από το ανώτερο 20%. Ανάλογη είναι η εικόνα και για το μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ.

Αβίαστα προκύπτει το συμπέρασμα ότι στον άνισο κόσμο που ζούμε το εκπαιδευτικό σύστημα είναι όλο και λιγότερο συμπεριληπτικό για τα παιδιά από φτωχά λαϊκά στρώματα. Αυτό γίνεται εντονότερο όταν η έρευνα αποτυπώνει τις επιδόσεις ειδικών κατηγοριών μαθητών όπως είναι τα παιδιά των οικονομικών μεταναστών. Βασικός λόγος είναι ότι τα παιδιά αυτά σε ποσοστό 60% προέρχονται από οικογένειες που ανήκουν στο κατώτερο 25% της εισοδηματικής πυραμίδας. Όταν οι επιδόσεις τους προσαρμοστούν στην εισοδηματική τους θέση τότε οι επιδόσεις τους είναι πολύ κοντά στο μέσο όρο της χώρας.

Όμως στην Ελλάδα, εκτός από την ανισότητα, η κρίση παίζει τεράστιο ρόλο στην εξέλιξη των εκπαιδευτικών πραγμάτων. Πώς θα μπορούσαν να βελτιωθούν οι επιδόσεις των μαθητών σε μια χώρα που 40% των δημόσιων λειτουργών της εκπαίδευσης είναι «αναπληρωτές». Δηλαδή, δάσκαλοι και καθηγητές που δεν έχουν μόνιμη θέση εργασίας αλλά αναπληρώνουν κενά που υπάρχουν στο οργανόγραμμα των δημοτικών, των γυμνασίων και των λυκείων της χώρας. Πρόκειται για ανθρώπους που Οκτώβρη μήνα μπορεί να μην ξέρουν εάν θα διδάξουν και τι μάθημα θα διδάξουν. Την ίδια ώρα η κτιριακή και υλικοτεχνική υποδομή έχει καταρρεύσει τα χρόνια των μνημονίων με αποτέλεσμα τραγικά περιστατικά όπως ο θάνατος μαθητή από την έκρηξη του καυστήρα θέρμανσης.

Το εξοργιστικό είναι ότι μπροστά σε αυτή την παταγώδη αποτυχία δεν ιδρώνει το αυτί της κυβέρνησης και της αριστείας (από τα Lidl). Ο κ. Πιερακάκης είπε ότι 1^ος στόχος του υπουργείου του είναι 60 δομές επαγγελματικής κατάρτισης, δεύτερος το «ανοιχτό σχολείο» ότι σημαίνει αυτό και, τρίτος το «ελεύθερο πανεπιστήμιο». Τα παιδιά μας κάνουν μάθημα σε container δεν έχουν δασκάλους και καθηγητές και ο αρμόδιος υπουργός λέει άλλα λόγια ν ’αγαπιόμαστε.

Μπρος σε αυτές τις «κοτσάνες» η Καθημερινή (12/12/2023) ήρθε να σώσει τα προσχήματα. Σύμφωνα με το άρθρο που φιλοξένησε η εφημερίδα δε φταίνε οι ελλείψεις για την κατάρρευση της δημόσια παιδείας. Φταίει το δημόσιο σχολείο και η συνδικαλιστική δράση των δημόσιων λειτουργών. Προς επίρρωση δε της σοφίας αυτής είπαν ότι οι επιδόσεις στα ιδιωτικά σχολεία ήταν καλύτερες από τα δημόσια. Δεν τους πέρασε από το μυαλό ότι οι διαφορές αυτές αντανακλούν διαφορές στις επιδόσεις λόγω εισοδήματος  όπως συμβαίνει σε ολόκληρο το κόσμο ή μάλλον δεν διάβασαν την έκθεση του ΟΟΣΑ για την Ελλάδα

Είναι καιρός η κυβέρνηση να κάνει την αυτοκριτική της για την παταγώδη αποτυχία της στο χώρο της παιδείας γιατί δεν μπορούν να καλυφθούν πλέον πίσω από επικοινωνιακά τεχνάσματα.