Οι τεκτονικές γεωπολιτικές συνέπειες της συμφωνίας AUKUS

Του Υποπτεράρχου ε.α. Δημητρίου Δρόσου

(MBA, MSc, PM, MA, LLB) 

Ενώ η Ε.Ε. και οι Δυτικοί σύμμαχοι των ΗΠΑ δεν εγνώριζαν τίποτε, παγκοσμίως συνέβησαν τεκτονικές γεωπολιτικές αλλαγές.  Το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ και η Αυστραλία ανακοίνωσαν αιφνιδιαστικά στις 16 Σεπτεμβρίου ένα ιστορικό σύμφωνο ασφαλείας στην Ασία – Ειρηνικό, σε μια προσπάθεια αντιμετώπισης της Κίνας. Αυτή η συμφωνία θα επιτρέψει στην Αυστραλία να κατασκευάσει πυρηνικά υποβρύχια για πρώτη φορά, χρησιμοποιώντας τεχνολογία που παρέχεται από τις ΗΠΑ. Το σύμφωνο AUKUS (ή Three Eyes Alliance κατά άλλους), θα καλύπτει επίσης την τεχνητή νοημοσύνη, τον κυβερνοχώρο, άλλες θαλάσσιες τεχνολογίες, τις δυνατότητες ανάπτυξης πυραύλων, τις αλυσίδες εφοδιασμού, ένα εντυπωσιακά φιλόδοξο και μεγάλης εμβέλειας χαρτοφυλάκιο και είναι μία από τις μεγαλύτερες αμυντικές συνεργασίες των χωρών εδώ και δεκαετίες, λένε αναλυτές. Η Κίνα καταδίκασε τη συμφωνία ως «εξαιρετικά ανεύθυνη». Η Γαλλία ανεκάλεσε ήδη τους πρεσβευτές της από Ουάσιγκτων και Καμπέρα για διαβουλεύσεις, ως θιγόμενη από τη συμφωνία και πιθανότατα θα αναβαθμίσει το θέμα εντός των πλαισίων του ΝΑΤΟ προκαλώντας ψυχολογική διάρρηξη των σχέσεων των Κρατών Μελών του. 

Το αξιοσημείωτο είναι να σκεφτεί κανείς ότι μόλις πριν από λίγες εβδομάδες οι Αυστραλοί αισθάνονταν εγκατελειμένοι από την έλλειψη προσοχής από τη διοίκηση του Joe Biden. Καθώς ο 20χρονος πόλεμος στο Αφγανιστάν έφτασε στο άδοξο τέλος του τον περασμένο μήνα, ο πρόεδρος Biden δεν πήρε το τηλέφωνο για να τηλεφωνήσει στον πρωθυπουργό Scott Morrison μέχρι και τα τελευταία Αμερικανικά στρατεύματα να φύγουν από την Καμπούλ, παρά τις θυσίες των Αυστραλών στον πόλεμο του Αφγανιστάν. 

Το σύμφωνο δημιούργησε επίσης μια διαμάχη με τη Γαλλία, η οποία χάνει μια συμφωνία με την Αυστραλία για την κατασκευή 12 υποβρυχίων. 

Η νέα συνεργασία ανακοινώθηκε σε κοινή virtual συνέντευξη Τύπου μεταξύ του προέδρου των ΗΠΑ του Joe Biden, του πρωθυπουργού του ΗΒ του Boris Johnson και του Αυστραλού πρωθυπουργού Scott Morrison. Οι τρεις ηγέτες αναφέρθηκαν στις ανησυχίες για την περιφερειακή ασφάλεια, οι οποίες ανέφεραν ότι “αυξήθηκαν σημαντικά”. Η AUKUS είναι ίσως η πιο σημαντική ρύθμιση ασφάλειας μεταξύ των τριών εθνών από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, λένε αναλυτές. Το σύμφωνο θα επικεντρωθεί στη στρατιωτική ικανότητα, διαχωρίζοντάς το από τη συμμαχία ανταλλαγής πληροφοριών των πέντε ματιών (Five Eyes) που περιλαμβάνει επίσης τη Νέα Ζηλανδία και τον Καναδά. Γιατί όμως η Αυστραλία επέλεξε πυρηνικά υποβρύχια; Αυτά τα υποβρύχια είναι πολύ γρηγορότερα και δυσκολότερα ανιχνεύσιμα από τους στόλους με συμβατική ισχύ. Η Αυστραλία αποκτά τουλάχιστον οκτώ από τα πιο θανατηφόρα, τεχνολογίας stealth και πυρηνικά υποβρύχια ταχείας επίθεσης στον πλανήτη. Η Αυστραλία θα συμμετάσχει με μόλις έξι άλλες χώρες που διαθέτουν αυτά τα εξαιρετικά στρατηγικά όπλα. Ο πιο πιθανός υποψήφιος, για το Αυστραλιανό ναυτικό είναι μια βελτιωμένη έκδοση του pump-jet-propelled US Virginia class. Μπορούν να μείνουν βυθισμένα για μήνες, να πυροδοτούν βλήματα σε μεγαλύτερες αποστάσεις και επίσης να μεταφέρουν περισσότερο οπλικό φορτίο. Η τοποθέτησή τους στην Αυστραλία είναι ζωτικής σημασίας για την επιρροή των ΗΠΑ στην περιοχή, λένε αναλυτές. Οι ΗΠΑ μοιράζονται την υποβρύχια τεχνολογία τους για πρώτη φορά μετά από 50 χρόνια. Στο παρελθόν είχαν μοιραστεί ανάλογη τεχνολογία μόνο με το Ηνωμένο Βασίλειο. Η Αυστραλία θα γίνει μόλις η έβδομη χώρα στον κόσμο που θα λειτουργεί με πυρηνικά υποβρύχια, μετά τις ΗΠΑ, το ΗΒ, τη Γαλλία, την Κίνα, την Ινδία και τη Ρωσία. Η Αυστραλία επιβεβαίωσε ότι δεν έχει πρόθεση να αποκτήσει πυρηνικά όπλα. «Αυτή η πρόταση περιλαμβάνει μόνο πυρηνική πρόωση, σε καμία περίπτωση η Αυστραλία δεν θα επιδιώξει πυρηνικά όπλα, κάτι που θα αποτελούσε παραβίαση των υποχρεώσεών μας βάσει της Συνθήκης για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών (NPT). Η NPT απαγορεύει στα κράτη μη πυρηνικών όπλων να αποκτήσουν πυρηνικά όπλα και στα κράτη με πυρηνικά όπλα να παρέχουν οποιαδήποτε βοήθεια σε αυτό το θέμα. Σύμφωνα με την NPT, τα κράτη που δεν έχουν πυρηνικά όπλα πρέπει να αποδεχθούν εγγυήσεις του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας – ΔΟΑΕ  (ΙΑΕΑ) για όλα τα πυρηνικά υλικά στο έδαφός τους ή υπό τον έλεγχό τους για να επαληθεύσουν ότι το υλικό αυτό δεν εκτρέπεται σε πυρηνικά όπλα. Πρακτικά, το AUKUS μπορεί να αποδειχθεί πολύ σημαντικότερο από τη συνθήκη ANZUS (Australia – New Zealand –US), η οποία είναι σε μεγάλο βαθμό συμβολική.

Πως είδαν την συμφωνία οι διάφοροι στρατηγικοί παίκτες; Θα ξεκινήσουμε με τις χώρες του ASEAN, της ένωσης χωρών της ΝΑ Ασίας. Θεώρησαν ότι η  συμφωνία AUKUS ενισχύει τις γεωπολιτικές εντάσεις στην περιοχή. Η πιθανότητα αλυσιδωτής αντίδρασης από άλλες χώρες, όχι απλώς από την Κίνα, στον Ινδο-Ειρηνικό είναι κατά την ASEAN αυξημένη, παράλληλα με την ποιοτική κλιμάκωση που αντιπροσωπεύει η απόκτηση πυρηνικών υποβρυχίων από την Αυστραλία. Η κλιμάκωση της αστάθειας των περιφερειακών κρατών στα θαλάσσια στρατηγικά στενά που συνδέουν τον Ειρηνικό και τον Ινδικό Ωκεανό θα αυξηθεί. Ενώ η συμφωνία αναφέρεται σε πυρηνικά «τροφοδοτούμενα» και όχι πυρηνικά «οπλισμένα» υποβρύχια, η αστάθεια στον Ινδο-Ειρηνικό ωκεανό αυξάνεται. Για την ASEAN, η ίδρυση του AUKUS, όπως η αναζωογόνηση του QUAD πριν από αυτό, επιδρά με αστάθεια στο ταχέως εξελισσόμενο γεωπολιτικό περιβάλλον. Η ASEAN προτείνει την ελεύθερη ζώνη πυρηνικών όπλων της Νοτιοανατολικής Ασίας και σύνοδο κορυφής της Ανατολικής Ασίας ως φόρουμ διαλόγου για στρατηγικά θέματα μεταξύ των βασικών χωρών του Ινδικού και Ειρηνικού Ωκεανού. 

Το ΗΒ, πανηγυρίζει. Μιλώντας στο BBC, ο ΥΠΑΜ, του Ηνωμένου Βασιλείου Ben Wallace είπε ότι η Κίνα «ξεκινάει μία από τις μεγαλύτερες στρατιωτικές δαπάνες στην ιστορία». “Αναπτύσσει το ναυτικό και την αεροπορία της με τεράστιο ρυθμό. Προφανώς συμμετέχει σε ορισμένες αμφισβητούμενες περιοχές”, είπε. “Οι εταίροι μας σε αυτές τις περιοχές θέλουν να είναι σε θέση να κρατήσουν τη θέση τους”. Τα τελευταία χρόνια, το Πεκίνο κατηγορείται για αύξηση των εντάσεων σε αμφιλεγόμενα εδάφη όπως η Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Ο Boris Johnson δήλωσε ότι το σύμφωνο “θα διατηρήσει την ασφάλεια και τη σταθερότητα σε όλο τον κόσμο” και θα δημιουργήσει “εκατοντάδες θέσεις εργασίας υψηλής ειδίκευσης”, ενώ η σχέση με τη Γαλλία παραμένει “σταθερή”. Η Γαλλία ωστόσο κατήγγειλε τον καιροσκοπισμό των Βρεταννών με μία ειρωνική ανακοίνωση, όπου στην ουσία απαξίωσε καν να ανακαλέσει τον πρέσβη της για διαβουλεύσεις. Ύποπτος ο ρόλος του ΗΒ έναντι της Γαλλίας, Ε.Ε. και άλλων συμμάχων στην μυστική σύσκεψη της Κορνουάλης τον Ιούνιο 2021 όπου ρυθμίσθηκαν μυστικά από όλους (Ε.Ε., Γαλλία, Κίνα, Ινδία, Ιαπωνία κλπ) τα πάντα.

Αλλαγή γεωπολιτικής κατεύθυνσης της Αυστραλίας. Η απόφαση της Αυστραλίας να ενωθεί με τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο για την κατασκευή Αυστραλιανών υποβρυχίων πυρηνικής ενέργειας μεγάλης εμβέλειας (SSN) δεν έχει καμία σχέση με την άμυνα της Αυστραλίας. Ο στόχος είναι να καταστεί δυνατή μια Αυστραλιανή συμβολή στα σχέδια μάχης των ΗΠΑ εναντίον της Κίνας, την οποία η χώρα αυτή θεωρεί ως βαθιά απειλή με επιπτώσεις και στον πολεμικό σχεδιασμό με τη Ρωσία, τη Βόρεια Κορέα και άλλα πυρηνικά ένοπλα κράτη. Ακόμη και αν αφήσουμε στην άκρη το δημοσιονομικό κόστος η απόφαση για τα πυρηνικά υποβρύχια οδηγεί την Αυστραλία στην καρδιά των ναυτικών πολέμων στην Ανατολική Ασία και τη Νοτιοανατολική Ασία. Επιπλέον, η απόφαση της Αυστραλίας για πυρηνικά υποβρύχια θα έχει επιπτώσεις στην Ιαπωνία και τη Δημοκρατία της Νότιας Κορέας, οδηγώντας τους όχι μόνο στη μεταφορά των ήδη ικανών υποβρυχίων στόλων τους στην πυρηνική ενέργεια, αλλά επίσης αυξάνοντας την πιθανότητα να εξοπλίσουν στη συνέχεια αυτά τα υποβρύχια με πυρηνικά όπλα.

“Αυτό δείχνει πραγματικά ότι τα τρία έθνη τραβούν μια γραμμή για να ξεκινήσουν και να αντιμετωπίσουν τις επιθετικές κινήσεις της Κίνας στον Ινδο-Ειρηνικό”, δήλωσε ο Guy Boekenstein από την Asia Society Australia.

Τα Δυτικά κράτη ήταν επιφυλακτικά για τις επενδύσεις της Κίνας σε υποδομές στα νησιά του Ειρηνικού και επέκριναν επίσης τις εμπορικές κυρώσεις της Κίνας εναντίον χωρών όπως η Αυστραλία. Η Αυστραλία διατηρούσε στο παρελθόν καλές σχέσεις με την Κίνα, τον μεγαλύτερο εμπορικό της εταίρο. Αλλά η σχέση έχει διαλυθεί τα τελευταία χρόνια εν μέσω πολιτικών εντάσεων. Υπάρχει όμως ένταση και τώρα με τη Γαλλία, αφού η Αυστραλία έσπασε τη συμφωνία ύψους 61 A$ bn, 61 δις. δολαρίων Αυστραλίας (€31bn; £27bn) για την κατασκευή 12 υποβρυχίων. “Είχαμε δημιουργήσει μια σχέση εμπιστοσύνης με την Αυστραλία, αυτή η εμπιστοσύνη έχει προδοθεί”, θα δηλώσει ο ΥΠΑΜ της Γαλλίας Jean-Yves Le Drian. «Η κοινή χρήση της πυρηνικής τεχνολογίας υποβρυχίων είναι ένα το δέλεαρ για την Αυστραλία, αλλά η κυβέρνηση Biden μπορεί να μην είχε σκεφτεί όλες τις επιπτώσεις, ιδιαίτερα για το καθεστώς μη πυρηνικής διάδοσης. Η αύξηση των κρατών που χρησιμοποιούν εξαιρετικά εμπλουτισμένο ουράνιο για την τροφοδοσία υποβρυχίων είναι λάθος για πολλούς λόγους. Εάν η κατάσταση ασφάλειας απαιτεί πραγματικά πρόσθετα πυρηνικά υποβρύχια που ανήκουν στην Αυστραλία, η καλύτερη επιλογή θα ήταν να τους αφήσουμε να μισθώσουν Γαλλικά πυρηνικά υποβρύχια, τα οποία χρησιμοποιούν ουράνιο χαμηλού εμπλουτισμού ως καύσιμο. Αυτό θα ήταν ένα πλήγμα ίσως για τις αμυντικές βιομηχανίες των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά μια νίκη για τη διατλαντική αρμονία και τα πρότυπα μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων», δήλωσαν οι Γάλλοι.

Υπάρχει ένα κοινό νήμα μεταξύ του AUKUS, και της συμμετοχής της Αυστραλίας στην  AUSMIN (Australia – United States Ministerial Consultations) στην QUAD (Quadrilateral Security Dialogue, μεταξύ ΗΠΑ, Αυστραλίας, Ιαπωνίας, Ινδίας) που καθιστά την Αυστραλία ως κεντρικό παίκτη στη μεγάλη γεωπολιτική μάχη των καιρών μας: τον αγώνα μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας για να κυριαρχήσουν στον 21ο αιώνα. Η Αυστραλία αποκτά πρόσβαση σε πολύτιμη υποβρύχια τεχνολογία ενώ οι ΗΠΑ επεκτείνουν τη στρατιωτική τους παρουσία στην Αυστραλία, προσπαθώντας να περιορίσουν την αυξανόμενη επιρροή της Κίνας στον Ινδο-Ειρηνικό ωκεανό. Ωστόσο επιφανείς Αυστραλοί ακαδημαϊκοί και πρώην πρωθυπουργοί όπως ο Paul Keating υποστηρίζουν ότι η Αυστραλία πρέπει να διεκδικήσει περισσότερη ανεξαρτησία από την Αμερική και να αποφύγει την αντιπαράθεση με την Κίνα, τον μεγαλύτερο εμπορικό της εταίρο. Όμως αγνοήθηκαν: η συνεργασία AUKUS επιβεβαιώνει ότι η Αυστραλία προχωρά μέχρι τέλους με τις ΗΠΑ σε αυτό που πολλοί χαρακτήρισαν νέο «ψυχρό πόλεμο» με την Κίνα.

Αναμέτρηση υπερδυνάμεων Κίνας-ΗΠΑ. 

Η αντιληπτή κλίμακα της Κινεζικής απειλής στην περιοχή Ινδικού και Ειρηνικού, μια τεράστια ζώνη που εκτείνεται σε μερικές από τις πιο ζωτικές θαλάσσιες οδούς του κόσμου ανατολικά από την Ινδία έως την Ιαπωνία και νότια έως την Αυστραλία, έχει αυξηθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια. Τα πυρηνικά υποβρύχια σε αυτό το πλαίσιο έχουν μεγαλύτερη εμβέλεια, είναι πιο γρήγορα και είναι πιο δύσκολο να εντοπιστούν. Αλλά ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Ηνωμένου Βασιλείου, Sir Stephen Lovegrove, κατέστησε σαφές ότι το AUKUS είναι κάτι περισσότερο από μια κατηγορία υποβρυχίων, περιγράφοντας το σύμφωνο ως “ίσως τη σημαντικότερη συνεργασία επίτευξης ικανότητας στον κόσμο οπουδήποτε τις τελευταίες έξι δεκαετίες”. Ο Αμερικανός πρόεδρος, Joe Biden, μίλησε για την ανάγκη να διατηρηθεί ένας «ελεύθερος και ανοιχτός Ινδο-Ειρηνικός ωκεανός».

Η αντίδραση της Νέας Ζηλανδίας, αν και μέλους του ANZUS και των Five Eyes: δήλωσε ότι θα απαγορεύσει τα υποβρύχια της Αυστραλίας να διέλθουν από τα χωρικά της ύδατα, σύμφωνα με την υπάρχουσα πολιτική σχετικά με την παρουσία πυρηνικών υποβρυχίων και παραμένει επιφυλακτική στην ευθυγράμμιση είτε με τις ΗΠΑ είτε με την Κίνα στον Ειρηνικό. Η πρωθυπουργός Jacinda Ardern δήλωσε ότι το έθνος της δεν προσεγγίστηκε καν για να ενταχθεί στο σύμφωνο.

Ποια είναι η απάντηση της Κίνας;

Οι σχέσεις μεταξύ των τριών συμμάχων και της Κίνας ήταν ήδη σε χαμηλό επίπεδο και η συμφωνία, η οποία δεν ονόμασε την Κίνα, αλλά έγινε ευρέως κατανοητή ως απάντηση στον επεκτατικό της χαρακτήρα στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και την επιθετικότητα προς την Ταϊβάν, προκάλεσε μια γρήγορη απάντηση από το Πεκίνο. 

Η Κίνα αντέδρασε σε αυτή την συμμαχία, με τον εκπρόσωπο του Κινεζικού ΥΠΕΞ Zhao Lijian να δηλώνει ότι «υπονομεύει σοβαρά την ειρήνη και τη σταθερότητα στην περιοχή και εντείνει την κούρσα των εξοπλισμών». Η πρεσβεία της Κίνας στην Ουάσινγκτον κατηγόρησε τις χώρες για «νοοτροπία του ψυχρού Πολέμου και ιδεολογική προκατάληψη».  Επίσης η Κίνα είπε ότι οι τρεις χώρες βρίσκονται υπό τον έλεγχο μιας «ξεπερασμένης ψυχικής πολεμικής νοοτροπίας μηδενικού αθροίσματος και στενόμυαλης γεωπολιτικής αντίληψης» και θα πρέπει «να σέβονται τη φιλοδοξία των περιφερειακών λαών αλλιώς θα καταλήξουν μόνο στα δικά τους συμφέροντα». Η Κίνα αμφισβήτησε επίσης τη δέσμευση της Αυστραλίας για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων, ενώ οι κρατικοί Global Times, που συχνά παίρνουν πιο σκληρή στάση από τους Κινέζους αξιωματούχους, δήλωσαν: «Για τα Αυστραλιανά στρατεύματα το πιο πιθανό θα είναι, ότι θα αποτελέσουν  την πρώτη ομάδα Δυτικών στρατιωτών που θα χάσουν τη ζωή τους στη θάλασσα της Νότιας Κίνας ».

Πόσο οργισμένη είναι η Γαλλία;

“Είναι πραγματικά ένα μαχαίρι στην πλάτη”, δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Jean-Yves Le Drian στο ραδιόφωνο France Info. Ο Γάλλος πρέσβης στις ΗΠΑ, Philippe Étienne, έγραψε στο tweet μετά τη συμφωνία: «Είναι ενδιαφέρον ότι ακριβώς πριν από 240 χρόνια το Γαλλικό Ναυτικό νίκησε το Βρετανικό Ναυτικό στον κόλπο Chesapeake, ανοίγοντας το δρόμο για τη νίκη στο Yorktown και την ανεξαρτησία των Ηνωμένων Πολιτειών». Μια δήλωση της Γαλλικής πρεσβείας ανέφερε ότι η απόφαση να «αποκλειστεί» η Γαλλία «δείχνει μια έλλειψη συνοχής». Το 2016, η Γαλλία είχε περιγράψει το Αυστραλιανό συμβόλαιο ως τη συμφωνία του αιώνα και την έναρξη ενός γάμου 50 ετών. Σκοπός του ήταν να συμβολίσει μια ευρύτερη Αυστραλο-Γαλλική συμμαχία στον Ινδο-Ειρηνικό που θα επεκτεινόταν στους εξοπλισμούς και στις επικοινωνίες. Ωστόσο είχαν παρατηρηθεί καθυστερήσεις από Γαλλικής πλευράς. Ο Εμμανουήλ Μακρόν πίστευε ότι οι ανησυχίες της Αυστραλίας είχαν μειωθεί, παρά το γεγονός ότι η Καμπέρα επανειλημμένα προειδοποίησε τη Γαλλία για καθυστερήσεις και υπερβάσεις

Ο αντίκτυπος της συμφωνίας σε ΗΠΑ και QUAD.

Οι σχέσεις μεταξύ Πεκίνου και Ουάσινγκτον φαίνεται ότι θα συνεχίσουν στον σημερινό δύσκολο δρόμο τους, ενώ η Δυτική συμμαχία έχει επίσης κλονιστεί. Ωστόσο, φαίνεται επίσης προφανές ότι οι ΗΠΑ δεν εμπιστεύτηκαν τον Μακρόν στην Κίνα, αφού συχνά έλεγε ότι ήθελε να κατευθύνει μια μέση πορεία μεταξύ δύο μεγάλων δυνάμεων, μιλώντας για μια αυτόνομη Ευρώπη που λειτουργεί δίπλα στην Αμερική και την Κίνα. Η Κίνα αντιμετωπίζει μια ισχυρή νέα αμυντική συμμαχία στον Ινδικό – Ειρηνικό, και που χαιρετίστηκε από περιφερειακούς εταίρους όπως η Ιαπωνία. Επιβεβαιώνει επίσης ότι, μετά το Brexit, οι ΗΠΑ εξακολουθούν να θέλουν το Ηνωμένο Βασίλειο και όχι την ΕΕ να συμμετέχει ως βασικός στρατιωτικός εταίρος. Δίνει επίσης πόντους στον Biden μετά την ήττα των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν. Επίσης στις 24 Σεπτεμβρίου, θα φιλοξενήσει την πρώτη σύνοδο κορυφής του QUAD Leaders στον Λευκό Οίκο, του μπλοκ που περιλαμβάνει την Ιαπωνία, τις ΗΠΑ, την Αυστραλία και την Ινδία. Η Αυστραλία, ως μέλος του Quadrilateral Security Dialogue, έχει κερδίσει κάποια «ειδική μεταχείριση» από την Ουάσινγκτον σε σύγκριση με τα άλλα δύο μέλη του QUAD – την Ιαπωνία και την Ινδία.  Το AUKUS θα έχει τεράστιο ψυχολογικό αντίκτυπο στην Ιαπωνία και την Ινδία. Η ίδρυση του AUKUS δείχνει ότι αν και οι τρεις χώρες είναι όλες κάτω από το πλαίσιο Quad, η θέση των ΗΠΑ απέναντι στην Αυστραλία είναι πολύ διαφορετική από εκείνη προς την Ιαπωνία και την Ινδία. Η Αυστραλία πλέον είναι ο κόμβος της στρατηγικής των ΗΠΑ για τον Ινδο-Ειρηνικό, με τον Ινδικό Ωκεανό στα Δυτικά και τον Ειρηνικό Ωκεανό στα Ανατολικά του. Οι ΗΠΑ έχουν πολλές στρατιωτικές βάσεις και συμμάχους στο Βόρειο ημισφαίριο, αλλά το παγκόσμιο στρατηγικό δίκτυο συμμαχιών τους στο Νότιο ημισφαίριο φαινόταν να είναι σχετικά αδύναμο.

Οι ΗΠΑ εκμεταλλεύτηκαν το AUKUS και τη στενή συμμαχία ΗΠΑ-Ηνωμένου Βασιλείου για να ενισχύσουν περαιτέρω το πολιτικό πλεονέκτημα της Αυστραλίας στο δίκτυο συμμαχιών των ΗΠΑ. 

Ινδία – Ιαπωνία – Λοιποί Σύμμαχοι των ΗΠΑ σε Ειρηνικό και AUKUS:

Ούτε η Ινδία ούτε η Ιαπωνία έχουν τέτοια γεωπολιτική ανταγωνιστικότητα, όσο η Αυστραλία. Ο κύριος σκοπός της Ουάσινγκτον είναι να επεκτείνει τη στρατηγική της Ασίας-Ειρηνικού προς τα Δυτικά μέχρι τον Ινδικό Ωκεανό. Ωστόσο, η Ινδία ενδιαφέρεται για την πολιτική της Act East. Αν και η Ουάσινγκτον και το Νέο Δελχί μπορεί να έχουν κοινά συμφέροντα, οι δύο πλευρές εξακολουθούν να έχουν σημαντικές γεωπολιτικές διαφορές επίσης. Οι ΗΠΑ έχουν απογοητεύσει επανειλημμένα την Ινδία. Ορισμένοι Ινδοί έχουν αρχίσει να αμφισβητούν εάν οι ΗΠΑ θα υποστηρίξουν άνευ όρων την Ινδία σε μια κρίσιμη στιγμή. Σε αυτή την περίπτωση, η Ινδία δεν θα στραφεί εντελώς προς την πλευρά των ΗΠΑ όπως η Αυστραλία. Η Ουάσινγκτον και το Νέο Δελχί έχουν διαφορετικές πολιτικές ανάγκες. Εξάλλου, η Ινδία δεν θέλει να γίνει άλλος σύμμαχος των ΗΠΑ. Έχει μεγαλύτερες φιλοδοξίες – θέλει ακόμη και να γίνει «άλλη Αμερική».

Όσον αφορά την Ιαπωνία, η συμμαχία της με τις ΗΠΑ μπορεί να αποτελέσει πλεονέκτημα. Ωστόσο, οι εσωτερικές πολιτικές και νομικές προϋποθέσεις της Ιαπωνίας δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες των ΗΠΑ. Μετά το τέλος του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου, η Ιαπωνία υιοθέτησε μια πολιτική μη πυρηνικών όπλων-μια πολιτική που διατυπώθηκε ευρέως ως οι Τρεις Μη Πυρηνικές Αρχές της μη κατοχής, μη παραγωγής και μη εισαγωγής πυρηνικών όπλων. Καθώς η AUKUS θα μοιράζεται βασική τεχνολογία και intelligence, ορισμένοι αναλυτές πιστεύουν ότι οι ΗΠΑ μπορεί να επικεντρωθούν στο να βοηθήσουν την Αυστραλία να αναπτύξει τη στρατιωτική της δύναμη και να την κάνει «πιστό σύμμαχο» των ΗΠΑ στην Ασία. Αν και η Ιαπωνία πάντα ονειρευόταν να κερδίσει αυτόν τον τίτλο, της λείπουν οι πρακτικές προϋποθέσεις και οι ΗΠΑ δεν έχουν τέτοια θέληση.

Το AUKUS θα επηρεάσει σίγουρα τις στρατηγικές επιλογές της Ιαπωνίας και της Ινδίας. Η Ιαπωνία, η Ινδία και η Αυστραλία ήταν ονομαστικά ίσοι εταίροι των ΗΠΑ στο πλαίσιο QUAD. Ξαφνικά, οι ΗΠΑ προσέφεραν ειδική μεταχείριση στην Αυστραλία. Αυτό είναι ένα πλήγμα για την Ινδία και την Ιαπωνία, αν και οι δύο χώρες δεν θα έπρεπε να περιμένουν από την Ουάσιγκτον να μοιραστεί μαζί τους ευαίσθητες βασικές τεχνολογίες.

Με την έναρξη του AUKUS, οι ΗΠΑ στοχεύουν στην οικοδόμηση μιας πιο σταθερής και ευρείας βάσης για τη στρατηγική της για τον Ινδο-Ειρηνικό. Σύμφωνα με το όραμα των ΗΠΑ, το AUKUS και το QUAD πρέπει να αλληλοσυμπληρώνονται. Η Ουάσινγκτον θέλει να εντάξει τους συμμάχους της τόσο από το Ανατολικό όσο και από το Δυτικό ημισφαίριο στη στρατηγική Ινδο-Ειρηνικού. Σε αντάλλαγμα για τον εξοπλισμό της Αυστραλίας με SSN, οι ΗΠΑ θα αναμένουν μεγάλη συμμετοχή της Αυστραλίας στις προσπάθειές της να περιορίσει την Κίνα, μέχρι και τη συμμετοχή σε οποιαδήποτε μελλοντική σύγκρουση με την Κίνα.

Είναι πιθανό ότι αξιωματούχοι σε ορισμένα έθνη – ιδιαίτερα εκείνοι που αντιμετωπίζουν το σκληρό άκρο της αυξανόμενης στρατιωτικής δύναμης της Κίνας στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας – θα υποστηρίξουν διακριτικά την κίνηση, η οποία θα επιβάλει υψηλότερο κόστος σε κάθε στρατιωτικό τυχοδιωκτισμό από τους Κινέζους. Διαψεύδει επίσης σε μεγάλο βαθμό, τουλάχιστον κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Biden, την ιδέα (πάντα υπερβολική) ότι μετά την καταστροφή στην Καμπούλ, οι ΗΠΑ ετοιμάζονται να απομακρυνθούν από τους συμμάχους και τους εταίρους τους στην Ασία. Ενώ το AUKUS μπορεί να βοηθήσει στην αποτροπή της Kινεζικής στρατιωτικής δράσης και να μειώσει την πιθανότητα σύγκρουσης, διασφαλίζει επίσης ότι μια τέτοια σύγκρουση θα ήταν πολύ πιο καταστροφική αν ξεσπούσε. Και η Νοτιοανατολική Ασία, η οποία βρίσκεται στο κέντρο του «Ινδο-Ειρηνικού», θα μπορούσε να είναι πιθανώς στην πρώτη γραμμή.

Ινδονησία και AUKUS:

Όπως είπε ο Evan Laksmana του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών της Τζακάρτα, ο βαθύτερος φόβος της Ινδονησίας είναι ότι η νέα ρύθμιση θα την αφήσει ως «στρατηγικό θεατή», στο έλεος των δυνάμεων πέρα ​​από τον έλεγχό της. Το ίδιο θα μπορούσε να ειπωθεί για τη Νοτιοανατολική Ασία στο σύνολό της. «Δημόσια, οι αξιωματούχοι είναι απίθανο να βγουν έντονα με τον ένα ή τον άλλο τρόπο», έγραψε ο Laksmana για την πιθανή απάντηση της Ινδονησίας στο AUKUS. «Γνωρίζουμε ότι δεν μπορούμε να προσφέρουμε μια σοβαρή εναλλακτική λύση στην περιφερειακή ροή. Γνωρίζουμε επίσης ότι οι περιφερειακές χώρες αναπτύσσουν σωστά επιλογές εκτός της ASEAN ».

Τα έθνη της Νοτιοανατολικής Ασίας (κυρίως ανήκουν στο ASEAN) δεν ήταν καθόλου πρόθυμοι να ενταχθούν στις προσπάθειες των ΗΠΑ να οικοδομήσουν έναν περιφερειακό αντι-Κινεζικό συνασπισμό για βάσιμους λόγους. Ενώ έχουν διακριτικά σημεία έντασης με την Κίνα – από θαλάσσιες και εδαφικές διαμάχες έως ζητήματα που σχετίζονται με τους δεσμούς του Πεκίνου με τις υπερπόντιες κοινότητες της Κινεζικής διασποράς – επωφελούνται πολύ από το εμπόριο με το Πεκίνο και όλο και περισσότερο από άμεσες ξένες επενδύσεις από Κινεζικές επιχειρήσεις. Σε βαθύτερο επίπεδο, οι αντιλήψεις της Νοτιοανατολικής Ασίας και της Αμερικής αποκλίνουν σε διάφορους βαθμούς στο ερώτημα ποια ακριβώς απειλή αποτελεί η Κίνα. 

Ε.Ε. και AUKUS:

Σε διατλαντικό επίπεδο, απεικονίζει, για άλλη μια φορά, την απουσία συντονισμού από τις Ηνωμένες Πολιτείες με τους εταίρους της Ε.Ε. και της Ηπειρωτικής Ευρώπης στον Ινδο-Ειρηνικό. Η σημασία της σύμβασης υποβρυχίων για τη Γαλλία δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Με διαπραγμάτευση μεταξύ 2014 και 2016, οδήγησε σε μια “στρατηγική εταιρική σχέση” που υποτίθεται ότι θα αποτελούσε το πλαίσιο των Γαλλο-Αυστραλιανών σχέσεων για τα επόμενα 50 χρόνια. Ταν ένα βασικό κομμάτι της στρατηγικής Ινδο-Ειρηνικού δομημένο γύρω από τον άξονα Παρίσι-Δελχί-Καμπέρα που προώθησε ο Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν το 2018 στο Sydney. Περισσότερο από μια απλή αμυντική σύμβαση, ήταν ένα ισχυρό σύμβολο ότι η Γαλλία στόχευε να είναι ένας αξιόπιστος παράγοντας για την ασφάλεια της περιοχής μέσω μιας προσέγγισης πολλαπλών εταιρικών σχέσεων. Το αίσθημα της προδοσίας είναι τόσο υψηλό σήμερα όσο και ο ενθουσιασμός τότε.

Η Αυστραλία είχε εκφράσει απογοητεύσεις τους τελευταίους μήνες σχετικά με το αυξανόμενο κόστος και την καθυστέρηση στην εκπλήρωση της σύμβασης, καθώς και εξαιτίας της εξασθένισης των προοπτικών για την τοπική βιομηχανία και θέσεις εργασίας. Η ακύρωση, ωστόσο, δεν φαίνεται να προέρχεται από αυτά τα ζητήματα, καθώς η Aυστραλιανή κυβέρνηση επιβεβαίωσε τη δέσμευσή της για τη στρατηγική εταιρική σχέση κατά την επίσημη επίσκεψη του πρωθυπουργού Scott Morrison στο Παρίσι τον Ιούνιο και την εναρκτήρια σύσκεψη Αυστραλία-Γαλλία Εξωτερικών και Άμυνας (2+2 ) Υπουργικές διαβουλεύσεις στις 30 Αυγούστου. Πιο εύλογα, η επιδείνωση των σχέσεων Κίνας-Αυστραλίας και του περιβάλλοντος περιφερειακής ασφάλειας από το 2016, η νέα θέση της Αυστραλίας για τα πυρηνικά υποβρύχια και η προσφορά της Ουάσινγκτον και του Λονδίνου στην Καμπέρα ως εναλλακτική λύση οδήγησαν η επιλογή να ακυρωθεί η γαλλική συμφωνία. Με την αποδοχή αυτής της συμφωνίας, η Αυστραλία βασίζεται σε μια διαρκή και μακροπρόθεσμη δέσμευση των ΗΠΑ και ευθυγραμμίζει την Κινεζική στρατηγική της με αυτή της Ουάσινγκτον.

Ο Γάλλος ΥΕΘΑ είπε, ότι «αυτή η μονομερής, βάναυση και απρόβλεπτη απόφαση μοιάζει πολύ με το πώς ενεργούσε ο Τραμπ». Στην πραγματικότητα, θεωρείται στο Παρίσι ως επιβεβαίωση της συνέχειας μεταξύ των διαφόρων διοικήσεων των ΗΠΑ: απουσία διαβούλευσης με Ευρωπαίους εταίρους, ενεργός ανταγωνισμός με επικεφαλής τις Ηνωμένες Πολιτείες σε περιοχές όπου η Γαλλία έχει βασικά οικονομικά και βιομηχανικά συμφέροντα και σαφή προτίμηση για τον «Αγγλοσαξονικό» κόσμο. 

Το πιο ανησυχητικό από τη Γαλλική σκοπιά, είναι ότι η δημιουργία του AUKUS παρουσιάζεται από τις τρεις εμπλεκόμενες χώρες ως κάτι για το οποίο θα πρέπει να χαίρονται όλοι στην υπερατλαντική κοινότητα. Η πλήρης αποσύνδεση μεταξύ των εορταστικών ανακοινώσεων στην Ουάσινγκτον και του Λονδίνου και της οργής στο Παρίσι δείχνει ότι υπάρχουν σύμμαχοι πρώτης και δεύτερης κατηγορίας όσον αφορά αυτό που θεωρείται ως η κορυφαία προτεραιότητα στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Ο Ύπατος Εκπρόσωπος για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας Josep Borrell δήλωσε ότι η ΕΕ, η οποία δημοσίευσε τη δική της στρατηγική για τον Ινδο-Ειρηνικό την ίδια ημέρα που ανακοινώθηκε το AUKUS, «δεν ενημερώθηκε» για το νέο σύμφωνο ασφαλείας. Για το Ηνωμένο Βασίλειο, η απόφαση φαίνεται να επιβεβαιώνει την προσπάθεια προσέγγισης των ΗΠΑ ακόμη και σε βάρος του πλησιέστερου Ευρωπαίου εταίρου ασφαλείας. Παράλληλα, η ΕΕ μετά το Brexit έχασε σημαντική επιρροή στον Ινδο-Ειρηνικό και μείωσε τη στρατηγική της αξία ως εταίρου για την Ουάσινγκτον.

Η νέα τριμερής συμφωνία προκύπτει εν μέρει από την αμοιβαία απογοήτευση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και των εταίρων της στην ΕΕ. Από την πλευρά της Ουάσινγκτον, η ΕΕ είναι πολύ ήπια απέναντι στην Κίνα και από Ευρωπαϊκή άποψη, οι Ηνωμένες Πολιτείες ενεργούν πολύ επιθετικά απέναντι στην Κίνα. Ως εκ τούτου, η ΕΕ είχε ως στόχο να αναπτύξει τη δική της στρατηγική για τον Ινδο-Ειρηνικό και να εμβαθύνει τους δικούς της δεσμούς με τις χώρες της περιοχής.

Η Ιαπωνία ενισχύει τη στρατιωτική της συνεργασία πέρα ​​από τις Ηνωμένες Πολιτείες και αντιλαμβάνεται τη Γαλλία ως βασικό σύμμαχο, μοιράζοντας το ίδιο όραμα για τον Ινδο-Ειρηνικό.

Αντικειμενικά μιλώντας, τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον, το ψυχολογικό πλήγμα του AUKUS στην Ιαπωνία και την Ινδία θα διαρκέσει για ένα χρονικό διάστημα, παρόλο που η Ιαπωνία αρχικά επιδοκίμασε τη συμφωνία. Η Αμερικανική κυβέρνηση δεν έχει επιτύχει ισορροπία μεταξύ των δικών της συμφερόντων και των συμμάχων και εταίρων της. Ο αρνητικός αντίκτυπος της AUKUS στο QUAD, στη Γαλλία, στην Ε.Ε., στο ANZUS και στις ίδιες τις ΗΠΑ εκτιμούμε θα ξεπεράσει τον θετικό αντίκτυπό του. Επίσης οι ΗΠΑ φαίνονται ότι για μία ακόμη φορά ότι είναι αναξιόπιστοι έναντι των συμμάχων τους: αρχικά οι Κούρδοι του YPG και του SDF, ακολούθησε η Αφγανική κυβέρνηση και οι φιλοδυτικές Αφγανικές δυνάμεις και τώρα η Ε.Ε .- Γαλλία -Ιαπωνία – Ινδία – Ν. Ζηλανδία – Καναδάς (Σύμμαχοι δηλαδή σε ΝΑΤΟ-QUAD-ANZUS-FIVE EYES). Ας το έχουμε υπόψη μας αυτό ως Ελλάδα. Πιθανή εξαίρεση με αναβάθμιση του γεωπολιτικού βάρους του, το ΗΒ (δεν έχει τίποτε να χάσει ενώ αναβαθμίζεται ο Αγγλοσαξωνικός ρόλος με τη μυστική διπλωματία της Κορνουάλης), ενώ για την Αυστραλία η κίνηση αυτή είναι υψηλού ρίσκου με μεγάλο διαφαινόμενο δημοσιονομικό κόστος και εγγενείς γεωπολιτικούς κινδύνους αλλά και προκλήσεις και ο χρόνος θα δείξει αν την ωφελήσει.