Οι διπλωματικές διαβεβαιώσεις των κρατών ΔΕΝ αρκούν ως παράγοντες αποτροπής

Του Υποπτεράρχου ε.α. Δημητρίου Δρόσου

Την 10η Απριλίου 1939, τρεις ημέρες μετά την κατάληψη της Αλβανίας, η Ιταλική Κυβέρνηση διαβεβαίωσε την Ελληνική ότι θα σεβασθεί απόλυτα την ακεραιότητα και την ανεξαρτησία της Ελλάδος και ότι η ειλικρινής της θέληση συνίσταται στη διατήρηση και ανάπτυξη μεταξύ των δύο χωρών εγκάρδιων σχέσεων.

Την 17η Σεπτεμβρίου 1939 ο Ιταλός Πρεσβευτής στην Αθήνα επέδωσε έγγραφη διακοίνωση της Ιταλικής Κυβέρνησης χρονολογούμενη στη Ρώμη από 12 Σεπτεμβρίου 1939, όπου δινόταν διαβεβαίωση στην Ελλάδα ότι εάν η Ιταλία αμιγνυόταν στη σύρραξη του Β΄ΠΠ σε καμία περίπτωση δεν θα επετίθετο κατά της Ελλάδος. Κατόπιν αυτού απφασίσθηκε η δημοσίευση κοινού ανακοινωθέντος που εξεδόθη σε Αθήνα και Ρώμη την 20η Σεπτεμβρίου 1939 και τόνιζε τις σχέσεις ειλικρινούς φιλίας και αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο χωρών.  Προς τούτο ήρθησαν τα στρατιωτικά μέτρα που είχε λάβει η Ελλάδα τον Αύγουστο του 1939 στην Ήπειρο και στη Δυτική Μακεδονία, λόγω της τότε συγκέντρωσης του μεγαλύτερου μέρους του Ιταλικού στρατού που βρισκόταν στην Αλβανία εγγύς των ΕλληνοΑλβανικών συνόρων.

Στις 30 Σεπτεμβρίου 1939 ανταλλάχθησαν επιστολές μεταξύ του Μεταξά και του Γκράτσι όπου επιβεβαιωνόταν η πρόθεση των δύο κρατών να όπως συνεχίσουν την πολιτική φιλίας, ειρήνης και συνεργασίας επί όλων των πεδίων. Στις 16 Δεκεμβρίου 1939 ο ΥΠΕΞ της Ιταλίας σε λόγο του στην Ιταλική Βουλή εξήρε μεταξύ άλλων και τις φιλικές προθέσεις της Ιταλίας έναντι της Ελλάδος. Τις ίδιες διαβεβαιώσεις παράσχει στις 18 Δεκεμβρίου 1939 ο Ιταλός Υπουργός Εθνικής Αγωγής Μποττάϊ βρισκόμενος στην Αθήνα για εγκαίνια έκθεσης Ιταλικού βιβλίου.

Στις 10 Ιουνίου 1940 όταν ήδη οι Γερμανοί είχαν καταλάβει την Ολλανδία, το Βέλγιο και τη Βόρεια Γαλλία και οι Ιταλοί πιστεύοντας στην εύκολη νίκη του Άξονα κήρυξαν τον πόλεμο σε Αγγλία και στην ψυχοραγούσα Γαλλία, ο Μουσολίνι δήλωσε επίσημα ότι θα σεβασθεί την ακεραιότητα και ανεξαρτησία της Ελλάδος. Όλες αυτές οι ΥΠΟΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΒΕΒΑΙΩΣΕΙΣ ΑΠΕΔΕΙΧΘΗΣΑΝ ΨΕΥΔΕΙΣ. Ήταν ελάχιστο χρονικό διάστημα προ της 28ης Οκτωβρίου 1940.

Ωστόσο αυτές οι υποσχέσεις, ήταν ο κύριος λόγος που η Ελλάδα ανέμενε επίθεση από την Βουλγαρική πλευρά των συνόρων, παρά την υπογραφή Συνθήκης την 31η Ιουλίου 1938 στη Θεσσαλονίκη, με την Βουλγαρία, στην οποία προβλεπόταν η μη προσφυγή στη βία στις μεταξύ τους σχέσεις και πράξη αποκήρυξης του πολέμου. Η Συμφωνία της Θεσσαλονίκης κατήργησε μεταξύ άλλων και τους επαχθείς όρους για τη Βουλγαρία της συνθήκης του Νεϊγύ, όσον αφορά στις δεσμεύσεις της Βουλγαρίας για τον πολεμικό εξοπλισμό, με αποτέλεσμα η Γερμανία να διαθέτει κεφάλαια για τον εντατικό εξοπλισμό της Βουλγαρίας. Η Ελλάδα πίστευε ότι οι Σύμμαχοι έπρεπε να εξουδετερώσουν την απειλή της Βουλγαρίας έγκαιρα. Για αυτό κατασκευάσθηκαν τα οχυρά της γραμμής Μεταξά (Ρούπελ) στην Ανατολική Μακεδονία, που αποτέλεσε θαύμα της Μηχανικής. Αντίθετα η Ήπειρος έμεινε ανοχύρωτη.

Οι Ιταλοί άλλαξαν στάση μετά τη συνθηκολόγηση της Γαλλίας με πρόφαση ότι η Ελλάδα παραβίαζε την αρχή της ουδετερότητας υπέρ της Αγγλίας. Σε ελάχιστο χρονικό διάστημα ο τύπος και το ραδιόφωνο της Ιταλίας άρχισε εχθρική προπαγάνδα κατά της Ελλάδος ζητώντας το διαμελισμό αυτής, όπου θα παραχωρείτο το Ιόνιο με τα νησιά του στην Ιταλία, η Ήπειρος στην Αλβανία και η Ανατολική Μακεδονία στη Βουλγαρία, ως περιοχές που δεν ανήκαν ιστορικά στην Ελλάδα αλλά στα συγκεκριμένα κράτη όπου ζούσαν μειονότητες και καταπιέζονταν.

Ακολούθησε ο τορπιλλισμός της “Έλλης” στην Τήνο στο πλαίσιο εκφοβισμού των Ελλήνων και σφυγμομέτρησης της αντοχής μας. Η Ελλάδα επέδειξε ειλικρίνεια, ευθύτητα, ψυχραιμία, μετριοπάθεια για τη διάσωση της ειρήνης αλλά τελικώς ο πόλεμος δεν απεφεύχθη.

Ο Άξονας τότε διεπόταν από το δόγμα του αιφνιδιασμού. Η Ιταλία πίστευε ότι θα αιφνιδιάσει την Ελλάδα, η οποία νόμιζε ότι ήταν εκφοβισμένη. Το μόνο που πέτυχε ήταν να χαλυβδώσει τη δύναμη του Έθνους και να αντισταθεί στον επιδρομέα. Ο Μουσολίνι ένα μήνα μετά την έναρξη του πολέμου, στις 28 Νοεμβρίου 1940 με υπεροψία δήλωνε ότι θα σπάσει τα «πλευρά» της Ελλάδος. Στόχος της Ιταλίας ήταν αρχικά με εκδηλώσεις φιλίας να υποδουλώσει τη χώρα όπως έγινε και με τη Ρουμανία, αφού αφήσουμε ανοχύρωτη την Ήπειρο και τη Δυτική Μακεδονία. Εάν δεν πετύχαινε αυτό, στη συνέχεια να αιφνιδιάσει επιθετικά, αφού πρώτα είχε εκφοβίσει την Ελληνική κοινή γνώμη.

Ψευδείς απεδείχθησαν και οι Γερμανικές διαβεβαιώσεις ότι δεν θα επέτρεπαν στην Ιταλία να επιτεθεί κατά της Ελλάδος, άλλωστε οι Γερμανοί δεν δίστασαν να παραπλανήσουν την ισχυρή τότε Ρωσία περί μη επιθέσεως. Η επίθεση στη Ρωσία είχε προαποφασισθεί και για αυτό έπρεπε να εξουδετερωθούν τυχόν απειλές για τον Άξονα προερχόμενες από τα Βαλκάνια, με περίσφιξη της Γιουγκοσλαβίας, εύκολη κατάληψη της Ελλάδος από την Ιταλία και βοηθούσας με τη στάση της η Βουλγαρία. Στις 4 Οκτωβρίου 1940 συναντήθηκαν στο Brenner (South Tyrol), οι Χίτλερ, Μουσολίνι, οι ΥΠΕΞ Ιταλίας και Γερμανίας και ο Γερμανός Στρατάρχης Κάϊτελ, όπου συζητήθηκε η επίθεση στη Ρωσία και η έως τα τέλη Οκτωβρίου 1940 επίθεση της Ιταλίας κατά της Ελλάδος. (Ο πόλεμος της Ελλάδος 1940-1941, Αρχιστρατήγου του Ελληνικού Στρατού, Αλεξάνδρου Παπάγου, Εκδόσεις «ΠΥΡΣΟΣ» Α.Ε., Σεπτέμβριος 1945, για λογαριασμό των «Φίλων του Βιβλίου»).

Διαπιστώνουμε ότι οι διπλωματικές υποσχέσεις δεν αρκούν, μόνο τα συμφέροντα καθορίζουν τις σχέσεις. Οι πυλώνες που θεωρούνται κρίσιµοι για τον προσδιορισµό των γεωπολιτικών συνεπειών και ανήκουν στη σκληρή ισχύ, είναι: η στρατιωτική, οικονοµική και τεχνολογική ισχύς που αλληλοεπηρεάζονται. Οι νήσοι του Ανατολικού Αιγαίου δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να μείνουν ανοχύρωτες όπως η Ήπειρος το 1940, παρά τις υποτιθέμενες διπλωματικές διαβεβαιώσεις που θα δοθούν. Το θέατρο επιχειρήσεων και οι συνθήκες είναι διαφορετικές για να επιτευχθεί εκ νέου κάτι ανάλογο.

Κλείνοντας δεν πρέπει να αγνοήσουμε και το ρόλο της Γερμανίας ξανά, στις σύγχρονες εξελίξεις με τις συνδιασκέψεις του Βερολίνου για τη Λιβύη. Οι Γερμανοί εκ νέου αισθάνονται απειλή, καθώς νοιώθουν να αποκλείονται από τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο και προσπαθούν μέσω της Λιβύης να εισέλθουν ως γεωπολιτικοί δρώντες. Η Γαλλία έχει ισχυρή ναυτική παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο και Αίγυπτο και δικαιώματα στα Κυπριακά θαλάσσια οικόπεδα των υδρογονανθράκων. Αλλά και η γηραιά Αλβιώνα είναι πάντα παρούσα δια των Βάσεων στο Ακρωτήρι της Κύπρου και των φιλικών δεσμών με τις Αραβικές Μοναρχίες του Κόλπου. Συνεπώς καθώς δεν αφήνεται επαρκής χώρος από τις άλλες Δυτικές Δυνάμεις στην Ανατολική Μεσόγειο, η Γερμανία είναι πολύ πιθανό να αναζητήσει συμπόρευση με την Τουρκία, όπου υφίστανται ιστορικές σχέσεις και από το παρελθόν. Μην ξεχνάμε ότι και για το project EastMed οι Γερμανοί είναι πολύ επιφυλακτικοί προτάσσοντας την οικονομική βιωσιμότητα και θέτοντας ως δευτερεύοντα παράγοντα τη γεωπολιτική του σημασία.