Ο ζωγράφος Γιάννης Μάζης: ένας σύγχρονος Homo universalis

Γιά μια υπέροχη δουλειά των “Εκδόσεων Λειμών”, πάνω στο ζωγραφικό έργο του Καθηγητή Γιάννη Μάζη.

Από τον Νίκο Κακαδιάρη, Ζωγράφο, Αγιογράφο, Συγγραφέα.

Ὁ υπέροχος, πολυτελής και σχήματος Α4, τόμος με συντάκτη τον Ζωγράφο Καθηγητή του ΕΚΠΑ, Γιάννη Μάζη, έχει τίτλο: ΥΣΤΕΡΟΠΈΡΥΓΟΝ, και μας αποκαλύπτει μὲ μίαν ἄλλη ἔκφραση τοῦ πολυσχιδοῦς Γιάννη Μάζη, καθηγητὴ στὸ Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν. Εἶναι ἡ παρουσίαση τῶν ἔργων ζωγραφικῆς ποὺ φιλοτέχνησε ο Καθηγητής Μάζης την περίοδο 2021-2023.

Ἡ ἐπιστήμη του αὐτῆ, εκ των πραγμάτων παρακολουθεῖ τὸν πλανήτη, τοὺς ἀνθρώπους καὶ τὶς συμπεριφορές τους, τὶς ἐξαρτήσεις τους ἀπὸ ἄλλους παράγοντες κ.λ.π. Ἂν καὶ ἡ μελέτῃ αὐτῶν περιέχει συχνὰ διαπιστώσεις ἄσχημες – ἀπὸ δύσκολες μέχρι ἀγριότητας – ὁ Γιάννης Μάζης βρίσκει ἀνακούφιση καὶ παρηγοριὰ στὴ ζωγραφική, καλλιεργῶντας τὸ πολιτιστικὸ στοιχεῖο ποὺ ὑπάρχει σ’ αὐτὴν: τὸ τοπίο μὲ τὰ δέντρα, τὰ λουλούδια καὶ τὸν οὐρανό, τοὺς ἀνθρώπους – ἐπιφανεῖς καὶ ἀφανεῖς – νέους καὶ ἡλικιωμένους. Τιμᾷ ὁρισμένους ἐπιφανεῖς φίλους του -τον πρωθυπουργὸ Κώστα Καραμανλῆ, τον ζωγράφο Κώστα Ἡλιάδη, τὸν μουσικοσυνθέτη Μιρὰν Τσαλικιάν, τοὺς ποιητὲς Ἐλύτη καὶ Ρίτσο, τὸν ἐκδότη Γιῶργο Φραγκούδη, τὸν γιό του (φυσικὰ) τον Θοδωρῆ – ἀλλὰ τιμᾷ καὶ τὸν ἀνώνυμο τσιγγάνο ὅπως καὶ τὸ ἑβραϊκὸ ὁλοκαύτωμα.

Συχνά, ἀποδίδει τιμὴ στὸν δάσκαλό του ζωγράφο Κώστα Ἡλιάδη τοῦ ὁποίου ἡ ἀνάμνηση τῆς διδασκαλίας του, τὸν ὠθεῖ νὰ ἐπιστρέψει στὴν μαθητεία τῆς νεκρῆς Φύσης. Ἀλλά, ἀναζητάει καὶ τοὺς δικοὺς του ἐκφραστικοῦς δρόμους. Ἀπὸ τὴν παραστα- τικότητα τῆς «ἡλειαδικῆς» μαθητείας του θὰ προχωρήσει στὴν συμβολικὴ ἐκφραστικότητα, ὅπου τὸ ὀνειρικὸ στοιχεῖο θὰ διαδραματίσει σημαντικὸ ρόλο στὴν ζωγραφικὴ του. Πουλιὰ καὶ ψάρια, ἀναμεμειγμένα μὲ ὑδροχαρῆ φυτά, θὰ μεταβληθοῦν σὲ ἀγγέλους καὶ ἑξαπτέρυγα ποὺ θὰ πλαισιώσουν μορφές. Ἱερὲς γυναικεῖες μορφὲς ὑπερίπτανται κυμάτων καὶ ἐλαιόδεντρα ταξιδεύουν στὴ θάλασσα, ἐνῷ ζῷα ἐνεδρεύουν σὲ λόχμες,κάτω ἀπὸ τὸ σκοτεινὸ φῶς τοῦ φεγγαριοῦ καὶ τὰ μάτια τους κλέβουν τὸ φῶς τῆς πανσελήνου.

Νὰ θυμηθοῦμε τὸν Γάλλο ζωγράφο, τὸν τελωνιακὸ Ρουσσῶ πού, ὅταν εἶδε ξαφνικὰ ἕνα ἔργο του, ποὺ παρίστανε λιοντάρια καὶ τίγρεις, τὸ βίωσε τόσο πολύ, ὥστε τρόμαξε καὶ ἀπὸ τὸν φόβο πήδηξε ἀπὸ τὸ παράθυρο τοῦ ἀτελιέ, ἔξω στὸν κῆπο. Νὰ ἐπισημάνουμε ἐπίσης, ἕνα ζωγραφικὸ θέμα ποὺ ἀφ’ ἑνὸς συνδέεται μὲ τοὺς ἀρχαίους ἑλληνικοὺς μύθους ποὺ κρύβονται στὸ κείμενο τῆς Ὀδύσσειας ἀφ’ ἑτέρου στὴ ζωὴ τῶν Ναυτικῶν. Οἱ σύντροφοι τοῦ Ὀδυσσέα, πιστεύοντας ὅτι, στοὺς ἀσκοὺς ποὺ περιφρουροῦσε ἐκεῖνος καὶ ἀπαγόρευε στοὺς συντρόφους του, νὰ τοὺς πλησιάσουν, ἔκρυβε πολύτιμα εἴδη καὶ θησαυρούς. Παραφύλαξαν καὶ ὅταν τοὺς ἄνοιξαν, ἀμέσως ξεχύθηκαν οἱ ἄνεμοι

ὅλων τῶν κατευθύνσεων, ποὺ ὁ Αἴολος ἔκλεισε στοὺς ἀσκοὺς μὲ τὶς γνωστές περιπέτειες ποὺ περιγράφονται στὴν Ὀδύσσεια.

Ὁ Γιάννης Μάζης, ὡς ἄλλος Αἴολος, τοὺς συνάζει καὶ ζωγραφίζει τὸ Ἀνεμολόγιο μὲ τὸν δικό του τρόπο. Στὴ μνήμη του ἔχει τὸν Γιάννη Τσαρούχη ποὺ ἀσχολήθηκε μὲ παρεμφερὲς θέμα, ἀλλὰ κυρίως, τὸν ἱστορικὸ πύργο τῶν Ἀνέμων στὴν Πλάκα ἢ ἀλλιῶς, τὸ Ὡρολόγιον τοῦ Κυρρήστου. Ἀφηγεῖται τὸ θέμα μὲ ἁπλότητα καὶ τούς ὀνοματοδοτεῖ ὅπως οἱ λαϊκοὶ ναυτικοί, ὅπου στὴ γλῶσσα τους τὰ ὀνόματα περιέχουν οὐσιαστικὴ σημασία.

Ὁ Γιάννης Μάζης βιώνει συναισθηματικὰ τὶς ζωγραφιές του, ὅπως ἀντίστοιχα ὁ Θεόφιλος. Εἶναι γνωστὸν ὅτι ὁ τελευταῖος, μεταμφιέζονταν σὲ ἀρχαῖο Ἕλληνα, βιώνοντας τὰ συναισθήματα γιὰ τοὺς ἔνδοξους ἀρχαίους προγόνους. Ὁ Γιάννης Μάζης, συναντᾶται μὲ τὸν Θεόφιλο τόσο θεματικά, ὅσον καὶ εἰκαστικὰ καθὼς ζωγραφίζει τὸν Πάρι καὶ τὴν Ὡραία Ἑλένη, ὅπως ὁ Θεόφιλος ζωγραφίζει τὸν Ἐρωτόκριτο καὶ τὴν Ἀρετοῦσα ἢ καὶ ἄλλα ἐρωτευμένα ζευγάρια, ὅπου λουλούδια κοσμοῦν τὸν χῶρο.

Τὴν ζωγραφικὴ του εὐδιάθεση ὁ Γιάννης Μάζης θὰ ἐκφράσει μὲ μιὰ σειρὰ τοπίων, ποὺ εἶναι μνῆμες τῆς πατρίδας του, τῆς ἀγαπημένης του Κέρκυρας. Ἕνας καταρράχτης γαλάζιων λουλουδιῶν σκεπάζει τὸ παληὸ ἀρχοντικὸ στὴν Κέρκυρα, ἐνῷ σὲ ἄλλες ζωγραφιές, τὸ ἀρχοντικό τῆς οἰκογένειάς του καὶ τὸ περιβόλι του, πλημμυρίζει ἄνοιξη. Ἐπηρεασμένος ἀπὸ τὶς διάφορες ἐκφράσεις τοῦ ἰμπρεσιονισμοῦ, ὁ καθηγητὴς Γιάννης Μάζης μὲ αὐθορμητισμὸ καὶ καλοσύνη, γυρίζει τὴν πλάτη στὰ προβλήματα τῆς γεωπολιτικῆς καὶ μεταγράφει τὴν εἰκόνα ποὺ βλέπει, σὲ δικὴ τοῦ Φύση.

Μ’ αὐτὴν τὴν ἔννοια, γίνεται καὶ ὁ ἴδιος δημιουργὸς, ἀφοῦ τὸ χάρισμα αὐτὸ ποὺ τοῦ ἐμπιστεύτηκε ὁ Θεός, τὸ καλλιέργησε καὶ τὸ ἀποδίδει μέσῳ τῶν ἀνθρώπων στὸν ἴδιο τὸν Θεό, ὡς αἶνον εὐχαριστήριο.

Ὡστόσο, παραφράζοντας ὀλίγο τὸ Εὐαγγελικὸ κείμενο τῶν δέκα ταλάντων, ὁ Γιάννης Μάζης ἀνήκει στοὺς δύο φιλότιμους δούλους ποὺ πολλαπλασίασαν τὰ δάνεια τοῦ Κυρίου τους, καὶ τὰ ἀπέδωσαν δημιουργικά, πολλαπλασιάζοντάς τα.

Στὸν ἴδιο αὐθορμητισμὸ καὶ τρυφερότητα, πρέπει νὰ ἀποδώσουμε τὸ πορτραῖτο τῆς μικρῆς Μαρίας, τὸ Μαράκι – ὅπως ὁ Γιάννης Μάζης ἀποκαλεῖ -.Ὅμως, ὁ χῶρος ποὺ θὰ αἰσθάνεται οἰκεῖος ὁ ζωγράφος, θὰ εἶναι ἕνας ὑπερ – λογικός χῶρος. Ἕνας χῶρος ὅπου ἡ καταφυγὴ στὴν ὀνειρικὴ οἰκοδόμησή του, ἀποκαθαίρει τὴν ζοφερὴ πραγματικότητα τῆς καθημερινότητας μὲ τὰ προβλήματά της. Δίνει διάσταση στὰ πράγματα, ἀκονίζοντας παράλληλα τὸ ποιητικὸ στοιχεῖο ποὺ θὰ ἐγγραφεῖ μὲ λόγο στὶς ποιητικὲς τοῦ συλλογές.

Ἀκόμη καὶ ὅταν πιέζεται ἀπὸ τὸν ζόφο τῶν γεωπολιτικῶν προβλημάτων καὶ θυμώνει γιὰ τὶς ἀδικίες ποὺ πληγώνουν τὸ σεπτὸ σῶμα τῆς Ἑλλάδος, βρίσκει εἰκαστικὸ τρόπο νὰ κραυγάσει:

Ζωγραφίζει ἕναν πετεινό, περήφανο καὶ πλουμιστὸ καὶ ὀργισμένο, ἑτοιμοπόλεμο καὶ θαρραλέο. Ὅταν ὁ γαλλικὸς διαφωτισμὸς ἔφτασε στὴν τουρκοκρατούμενη Ἑλλάδα, ὑπῆρξαν στὴν Θεσσαλία καὶ Ἀκαρνανία φωτισμένοι διδάσκαλοι ποὺ δίδασκαν στοὺς νέους Ὅμηρο, Ἱστορία, Θεολογία, Ρητορική, Γεωγραφία, Μαθηματικά.

Ὁ Γιάννης Μάζης εἶναι ἕνας δάσκαλος τῆς ἐσωτερικότητας, ποὺ καλλιεργεῖ γιὰ τὸν ἑαυτό του τὴν Λογοτεχνία (είναι Μέλος της ιστορικής Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών) καὶ τὴν Ζωγραφικὴ – παράλληλα μὲ τὴν ἐπιστήμη τῆς γεωπολιτικῆς. Μὲ τὴν μαθητεία του στὸν Διαφωτισμό, ἐκφράζει καὶ ἕναν σύνθετο χαρακτήρα δραστηριοτήτων, ὅπως ἡ ἄσκηση τῆς λογοτεχνίας. Ἀρκετὰ βιβλία ποίησης, στις εκδόσεις Παπαζήση, Λειμώνα και Έψιλον, τὸν κατατάσσουν στοὺς εὐαισθητοποιημένους ἀνθρώπους ποὺ δὲν καλλιεργοῦν μόνον τὴν ἐπιστήμη τους, ἀλλὰ οἱ κεραῖες τους ἁπλώνονται καὶ σὲ διαφορετικὲς ἐκφράσεις τῆς ἑλληνικῆς γραμματείας καὶ τοῦ πολιτισμοῦ.

Κατὰ τὴν διάρκεια τῆς Ἰταλικῆς Ἀναγέννησης, λόγιοι καὶ καλλιτέχνες, προσέβλεπαν μὲ ἐνθουσιασμὸ σὲ ἕνα ἰδανικὸ μοντέλο, τοῦ – τότε – σύγχρονου ἀνθρώπου τοῦ homo universalis , ποὺ συμπύκνωνε ἐπιστημονικὴ γνώση καὶ καλλιέργεια. Ὁ Γιάννης Μάζης, ἂν ζοῦσε τὴν ἐποχὴ ἐκείνη, ἀσφαλῶς θὰ κατακτοῦσε αὐτὸν τὸν τίτλο, καθὼς στὴν ζωγραφική του, ποὺ παρουσιάζεται ἐδῶ, ἐμπεριέχονται πολλὰ στοιχεῖα πολιτισμοῦ. Ὁ αὐθορμητισμὸς τῆς ἀθωότητας, καλύπτει τὶς τεχνικὲς γνώσεις τοῦ ἐνήλικα, τὰ δὲ ζωγραφικὰ ἔργα, ἀποπνέουν τὴν φρεσκάδα τῶν ἀνοιξιάτικων ἡμερῶν καὶ προσθέτουν τὴν ζεστασιὰ τῆς οἰκειότητας.

Τελειώνοντας λοιπόν, διαπιστώνουμε ὅτι ἡ παροῦσα ἔκθεση, τῶν ἔργων τῆς ζωγραφικῆς του, συμπυκνώνει τὴν ἐσωστρέφειά του καὶ τὴν προβάλλει ὡς ἐκδήλωση τῆς πολυσχιδοῦς προσωπικότητάς του.

* Ὁ Νῖκος Κακαδιάρης εἶναι ζωγράφος, ἁγιογράφος, ἱστορικὸς τέχνης καὶ συγγραφέας