Ο Σίντλερ της Θεσσαλονίκης που έσωσε Εβραίους από το Άουσβιτς

Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος

Η περίφημη ταινία  «η λίστα του Σιντλερ» που καθήλωσε εκατοντάδες θεατές με την αγριότητα των ναζί, εις βάρος των Εβραίων, βασίστηκε σε πραγματικά γεγονότα.

Ο Γερμανός επιχειρηματίας Όσκαρ Σίντλερ ανήκε στο ναζιστικό κόμμα. Όμως, όταν έγινε μάρτυρας της άγριας δολοφονίας των Εβραίων, αποφάσισε να σώσει όσους περισσότερους ανθρώπους μπορούσε.

Με την περίφημη λίστα του, γλίτωσαν από βέβαιο θάνατο περίπου 1.200 Εβραίοι που δούλευαν στο εργοστάσιό του. 

Ο Σίντλερ κατάφερε να τους στείλει στην Τσεχία αντί για το Άουσβιτς.

 Η ιστορία του έγινε βιβλίο και ταινία.

Στην Ελλάδα υπάρχει μια ανάλογη συγκινητική και συγκλονιστική ιστορία και μια ακόμα λίστα, που δημιούργησε με κίνδυνο της ζωής του, ένας… συνεργάτης και σύμμαχος των Γερμανών στην Θεσσαλονίκη.

Ο Ιταλός πρόξενος στην συμπρωτεύουσα Γκουέλφο Ζαμπόνι.

Χάρις στον γενναίο διπλωμάτη, σώθηκαν 280 Έλληνες Εβραίοι, που οι κατακτητές ετοιμάζονταν να στείλουν στους θαλάμους αερίων του Άουσβιτς!

Η ΑΡΧΗ ΤΩΝ ΔΙΩΓΜΩΝ

Το 1941 στην Ελλάδα υπήρχαν συνολικά 31 εβραϊκές κοινότητες. 

Από τους 79.950 Εβραίους της Ελλάδας, περίπου οι 50 χιλιάδες διέμεναν στη Θεσσαλονίκη.

 Ήταν οι πρώτοι Εβραίοι στη χώρα που αντιμετώπισαν τη γερμανική απειλή.

Οι Γερμανοί μπήκαν στη Θεσσαλονίκη στις 9 Απριλίου 1941.

 Για περίπου 15 μήνες οι Ναζί δεν εφάρμοσαν τη ρατσιστική νομοθεσία.

 Το πρώτο αντισημιτικό μέτρο εφαρμόστηκε τον Ιούλιο του 1942 με τη συγκέντρωση 9 χιλιάδων Εβραίων ηλικίας 18 έως 45 ετών στην Πλατεία Ελευθερίας. Εκεί πολλοί ξυλοκοπήθηκαν και ταπεινώθηκαν. 

Υπό την επιτήρηση της Γκεστάπο έγινε η καταγραφή.

 Ο καθένας έπαιρνε μια κάρτα που αναγραφόταν το όνομα, το επάγγελμα, η διεύθυνση και λάμβανε έναν αριθμό.

 Οι Γερμανοί τους κατέγραψαν για να τους στείλουν σε καταναγκαστικά έργα στη Δυτική Μακεδονία.

 Οι ναζιστικές ενέργειες εξόντωσής τους είχε μπει σε λειτουργία.

Ο ιταλός πρόξενος Γκουέλφο Ζαμπόνι έφτασε στη Θεσσαλονίκη του 1942. Δεν μπορούσε να αποτρέψει την τραγωδία, όμως προσπάθησε να περιορίσει τους εκτοπισμούς. 

Λίγο μετά την άφιξή του, άρχισε να διαδίδεται ανάμεσα στην εβραϊκή κοινότητα ότι μπορούσαν να λάβουν ψευδή ταξιδιωτικά έγγραφα από το ιταλικό προξενείο, το οποίο στεγάζονταν στη βίλα Όλγα στην οδό Β. Όλγας στη Θεσσαλονίκη. 

Για τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης ο Ζαμπόνι ήταν η μοναδική ελπίδα.

«Δεκάδες έρχονταν στο προξενείο κάθε μέρα.

 Έκλαιγαν και με παρακαλούσαν. Γονάτιζαν και έπεφταν πάνω στα πόδια μου, προσπαθώντας να μου φιλήσουν τα παπούτσια.

 Φοβόμουν ότι όλη αυτή η αναταραχή θα τραβούσε την προσοχή των Γερμανών», είχε πει στη μοναδική του συνέντευξη του το 1992.

Ο Ζαμπόνι γνώριζε τα σχέδια των Ναζί. Στις αρχές της δεκαετίας του 1930, είχε υπηρετήσει στο ιταλικό προξενείο του Βερολίνου, όπου είχε μάθει να μιλάει γερμανικά και είχε ακούσει τις ιδέες του Χίτλερ περί φυλετικής αγνότητας.

 «Αν και οι Γερμανοί ήταν σύμμαχοί μας, έπρεπε να σώσω τη συνείδησή μου», εξήγησε.

ΤΑ ΠΛΑΣΤΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ

Για μήνες ο Ζαμπόνι και η 19χρονη γραμματέας του Ντρίτα Τζίομα έφτιαχναν δεκάδες πλαστά πιστοποιητικά ιθαγένειας, στα οποία παρουσίαζαν ως ιταλικής καταγωγής Έλληνες Εβραίους.

 Η Ντρίτα Τζίομα είχε πει σε συνέντευξη στην Καθημερινή:

 «Φτιάχναμε ψεύτικα έγγραφα ότι δήθεν η γιαγιά κάποιου Εβραίου ήταν Ιταλίδα και άλλα τέτοια».

Ο Ζάμπονι είχε δηλώσει σε συνέντευξή του λίγο πριν πεθάνει:

 «Δεν μπορούσαμε να δείξουμε ότι αυτοί οι άνθρωποι ήταν ιταλοί πολίτες, αλλά μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι η διαδικασία εθνικοποίησής τους ήταν σε εξέλιξη».

 Με αυτόν τον τρόπο 280 Εβραίοι κατάφεραν να καταφύγουν στην Αθήνα, η οποία τότε ανήκε στην ιταλική ζώνη κατοχής.

 Βοηθός του ήταν ο υποπρόξενος και στρατιωτικός ακόλουθος Λουτσίλο Μέρτσι, ο οποίος μετέφερε τους Εβραίους με το αυτοκίνητό του στο Πλατύ Ημαθίας, που ήταν η τελευταία ζώνη ελέγχου των Γερμανών.

Οι ενέργειές τους γίνονταν κάτω από άκρα μυστικότητα.

 Μόνο σε μια περίπτωση οι Γερμανοί αντιλήφθηκαν ότι ο Ζαμπόνι προσπαθούσε να βοηθήσει τους Εβραίους της περιοχής, χωρίς όμως να αποκαλυφθεί όλη η δράση του.

 Σύμφωνα με έγγραφα του Μέρτσι, ο διοικητής των SS στην Θεσσαλονίκη, Ντάιτερ Γισλάσενι, επέπληξε τον Ζαμπόνι ότι προσπαθούσε να απαλλάξει ηλικιωμένους και άρρωστους Εβραίους που έπρεπε να απελαθούν. 

Τον κατηγόρησε ότι δεν ακολουθούσε τις οδηγίες της ιταλικής κυβέρνησης.

 Ο Μουσολίνι είχε διαβεβαιώσει τον Χίτλερ ότι όλοι οι μη Ιταλοί Εβραίοι θα παραδίδονταν στους Γερμανούς.

Ο Ζαμπόνι του απάντησε χωρίς δισταγμό: «Όσο η ιταλική σημαία πετάει εδώ, εγώ είμαι ο μόνος που αποφασίζει τι πρέπει να γίνει και τι όχι».

 Ο ιταλός πρόξενος για χρόνια δεν είχε μιλήσει για τη δράση του. 

Η ιστορία του έγινε γνωστή όταν το 1992 ο Ισραηλινός Πρέσβης στη Ρώμη, Αβί Πάζνερ, του απένειμε χρυσό μετάλλιο από το μουσείο του Ολοκαυτώματος Γιαντ Βασσέμ στην Ιερουσαλήμ και τον τίτλο του «Δίκαιου ανάμεσα στα Έθνη». Ήταν 95 ετών.

 «Έκανα το καθήκον μου» είπε σε συνέντευξή του εκείνη την χρονιά.

 Ο Ζαμπόνι πέθανε το 1994.

ΤΟ ΤΡΑΙΝΟ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

Εκτός από τους 280 Έλληνες Εβραίους του Ζαμπόνι, υπήρχαν και κάποιοι που για να γλιτώσουν κατέφυγαν στην αντίσταση. Όλοι μαζί αντιπροσώπευαν το 5% του συνολικού εβραϊκού πληθυσμού στη Θεσσαλονίκη.

 Όλοι οι υπόλοιποι αφανίστηκαν σε διάστημα μόλις έξι μηνών.

Στις 15 Μαρτίου του 1943 ξεκίνησε το πρώτο «τρένο θανάτου» με 2.800 Έλληνες Εβραίους. 

Τελικός προορισμός ήταν το Άουσβιτς.

 Το τρένο έφτασε πέντε μέρες αργότερα.

 Οι περισσότεροι εξοντώθηκαν στους θαλάμους αερίων αμέσως μετά την άφιξή τους.

Οι απελάσεις συνεχίστηκαν έως τις 10 Αυγούστου.

 «Με 19 συρμούς, σε έξι μήνες, 46.061 άτομα εγκατέλειψαν την πόλη.

 Από αυτά, 37.387 δολοφονήθηκαν στους θαλάμους αερίων, αμέσως μόλις έφθασαν στο Μπίρκεναου.

 Οι περισσότεροι από τους υπόλοιπους πέθαναν ή εκτελέστηκαν στο Άουσβιτς. Στα τέλη Αυγούστου του 1943, η Θεσσαλονίκη, η Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων, με περισσότερο από 2.000 χρόνια έντονης εβραϊκής παρουσίας, είχε αδειάσει από Εβραίους»

Πηγή

Thessaloniki ART AND CULTURE.gr