Ο Ερντογάν στο “ανατολίτικο παζάρι” με τον Τραμπ έχει στη λίστα του και την Ελλάδα;

Γράφει ο

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΟΥΒΑΡΔΑΣ

Διεθνολόγος-Πολιτικός Επιστήμονας

Είναι αλήθεια ότι δε γνωρίζουμε το ακριβές περιεχόμενο των συνομιλιών ανάμεσα στους Προέδρους των ΗΠΑ και της Τουρκίας, Ν. Τράμπ και Ρ.Τ. Ερντογάν, στα πλαίσια της επίσημης επίσκεψης του δεύτερου στην Αμερικανική πρωτεύουσα. Ωστόσο από τις κοινές τους δηλώσεις στις διάφορες φάσεις της συνάντησης τους, αλλά και από τις δημόσιες τοποθετήσεις τους τις επόμενες μέρες, μπορούμε να εξάγουμε δύο βασικά συμπεράσματα:

1ον) Το “ανατολίτικο παζάρι” ανάμεσα στις κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της Τουρκίας θα συνεχιστεί.

2ον) Η Άγκυρα επιτυγχάνει ήδη συγκεκριμένα και σημαντικά οφέλη.

Αρχικά η Αμερικανική ηγεσία αναγνώρισε για ακόμη μία φορά δημόσια και με τον πιο επίσημο τρόπο, ότι η συνεργασία της Τουρκίας είναι κρίσιμη παράμετρος για την προάσπιση των Αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή και ευρύτερα. Βέβαια για να μην αδικήσουμε το Λευκό Οίκο, οφείλουμε να αναφέρουμε ότι σε πρόσφατο κείμενο αναλυτών στο Foreign Policy Research Institute, το οποίο δημοσιεύτηκε λίγο μετά από τη συνάντηση Τράμπ-Ερντογάν και το οποίο είναι περισσότερο ευθυγραμμισμένο με τις τοποθετήσεις του Αμερικανικού Κογκρέσου, παρότι τονίζεται η σημασία της εφαρμογής μιας πιο καταναγκαστικής πολιτικής έναντι της Άγκυρας, εντούτοις επισημαίνεται η ανάγκη διατήρησης της στο ΝΑΤΟ και το “Δυτικό πλέγμα”. Από τη μεριά του βέβαια και ο Τούρκος Πρόεδρος δήλωσε στην Ουάσιγκτον, ότι η Τουρκία παραμένει και θα πρέπει να παραμείνει ο πιο αξιόπιστος εταίρος των ΗΠΑ στην περιοχή.

Αντίστοιχα οι απευθείας διμερείς διπλωματικές επαφές-συζητήσεις ΗΠΑ-Τουρκίας κρίθηκαν αναγκαίες για την αντιμετώπιση των διάφορων προκλήσεων που ανακύπτουν στις Αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Πρόσθετα οι σχέσεις των δύο Προέδρων αναδείχθηκαν ως εξαιρετικές, με αμφότερους να εκφράζουν τη συμπάθεια τους ο ένας για τον άλλο και τον Αμερικανό Πρόεδρο να εκδηλώνει δημόσιο θαυμασμό προς τον Τούρκο ομόλογο του. Έτσι οι ΗΠΑ παραδέχτηκαν την Τουρκική κυβέρνηση ως διεθνή παράγοντα, με τον οποίο πρέπει να συζητούν (άρα να λαμβάνουν υπόψιν τα συμφέροντα του) τις πολιτικές τους στοχεύσεις, σε μια περίοδο, όπου η Άγκυρα προβάλλει οικουμενικά αιτήματα, μέσω του νέο-Οθωμανικού αφηγήματος που έχει υιοθετήσει ο Τουρκικός καπιταλισμός. Συνεπώς την αποδέχτηκαν, τουλάχιστον, ως περιφερειακό πόλο ισχύος-επιρροής, ενώ της έδωσαν τη δυνατότητα να προβάλλει ευρέως και με κύρος τις θέσεις της στον κόσμο.

Σε αυτά τα πλαίσια ο Τούρκος Πρόεδρος είχε την ευκαιρία να “ενημερώσει” τη “διεθνή κοινότητα” για το “φίλο-Κουρδικό” χαρακτήρα της κυβέρνησης του και του AKP. Συγκεκριμένα ανέφερε ότι υπάρχουν πάνω από 50 βουλευτές του AKP Κουρδικής καταγωγής στο Τουρκικό κοινοβούλιο, ότι η ζωή των Κουρδικών πληθυσμών της νότιας και νοτιοανατολικής Τουρκίας έχει αναβαθμιστεί λόγω των έργων που υλοποιεί και των υπηρεσιών που προσφέρει η Τουρκική κυβέρνηση στην περιοχή, αλλά και ότι η τελευταία παρέχει ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και εκπαίδευση σε Κούρδους πρόσφυγες του Συριακού πολέμου, οι οποίοι κατά τα λεγόμενα του έφτασαν έως και τις 350.000. Παράλληλα επιχείρησε να πείσει την διεθνή κοινή γνώμη για τον τρομοκρατικό χαρακτήρα του PYD/YPG και το εγκληματικό παρελθόν της ηγεσίας του. Από την άλλη μεριά ο Αμερικανός Πρόεδρος, παρότι υπεραμύνθηκε των σχέσεων ΗΠΑ-YPG ως αναγκαιότητα για την ήττα του ISIS και την προστασία των Συριακών πετρελαιοπηγών, πλέκοντας μάλιστα και το εγκώμιο των στρατηγών του YPG, εντούτοις μίλησε για συντελούμενες διπλωματικές διεργασίες που θα ικανοποιήσουν όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, ενώ αναγνώρισε στον Ερντογάν, ότι γενικά έχει φίλο-Κουρδική πολιτική και ότι η Τουρκική εχθρότητα αφορά συγκεκριμένες παρατάξεις των Κούρδων, παραθέτοντας επίσης ότι κατανοεί τις ανησυχίες της Τουρκίας για την ασφάλεια της. Στη βάση όλων των παραπάνω είναι σαφές ότι η στάση των ΗΠΑ απέναντι στο YPG θα συνεχίσει να ενοχλεί την Άγκυρα. Ωστόσο, όμως, επανεπιβεβαιώθηκε ότι και η Τουρκία έχει εξασφαλίσει σημαντική Αμερικανική ανοχή απέναντι στις κινήσεις της στη Συρία, γεγονός που μετριάζει στην παρούσα φάση την οργή της.

Παράλληλα ο κ. Ερντογάν έσπευσε να προβάλλει στον πλανήτη ότι το βάρος, το οποίο σηκώνει η κυβέρνηση του στη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος, είναι δυσανάλογο σε σχέση με αυτό που σηκώνει η ΕΕ. Χαρακτηριστικά ανέφερε ότι στην Τουρκία βρίσκονται πάνω από 4.000.000 πρόσφυγες, εκ των οποίων τα 3.650.000 είναι Σύριοι, αλλά και ότι η Τουρκία έχει δαπανήσει περίπου 40 δις. $ για την περίθαλψη τους, όταν η ΕΕ έχει δώσει ως βοήθεια προς την Τουρκία μόλις 3 δις. $. Συνακόλουθα επανέλαβε την πρόταση του για τη δημιουργία μιας “ζώνης ασφαλείας” 444 km μήκος και 32 km βάθος στη Συριακή πλευρά της Τουρκοσυριακής μεθορίου, όπου επιθυμεί να επαναπατρίσει 1.000.000 πρόσφυγες, αλλά και την επέκταση του εγχειρήματος σε Ράκκα και Ντερ- Ες Ζορ με στόχο τον επαναπατρισμό ακόμη 1.000.000. Παράλληλα επεσήμανε ότι χάρη στις προηγούμενες Τουρκικές επιχειρήσεις στη Συρία, έγινε κατορθωτό να επαναπατριστούν 365.000 πρόσφυγες, κυρίως στην περιοχή της Τζαραμπλούς. Τα παράπονα του Τούρκου Προέδρου συνάντησαν την αποδοχή του κ. Τράμπ, ο οποίος επέκρινε δριμύτατα την ΕΕ για τη συνεισφορά της στη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος, επαινώντας ταυτόχρονα την Τουρκία. Ως εκ τούτου ο Τούρκος ηγέτης βρήκε έναν νέο ισχυρό σύμμαχο στη διαπραγμάτευση που διεξάγει με την ΕΕ, μεταξύ άλλων και για το προσφυγικό, από την οποία θυμίζουμε ότι ζητά να συνεισφέρει στην υλοποίηση της “ζώνης ασφαλείας” στη Συρία.

Επιπλέον ο Τούρκος Πρόεδρος άδραξε την ευκαιρία, προκειμένου να παρουσιάσει την κυβέρνηση του διεθνώς, ως έναν από τους σημαντικότερους πολέμιους της ισλαμικής τρομοκρατίας και του ISIS. Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στους νεκρούς Τούρκους πολίτες από τις επιθέσεις των τρομοκρατών, στους χιλιάδες κρατούμενους από την Τουρκία Τζιχαντιστές και μέλη των οικογενειών τους, αλλά και στους μαχητές με καταγωγή την Ευρώπη, οι οποίοι τελούν υπό τον έλεγχο των Τουρκικών αρχών και τους οποίους επίσης δηλώνει ότι θέλει να επαναπατρίσει. Οι συγκεκριμένες προσπάθειες του κ. Ερντογάν βρήκαν υποστήριξη από τα λεγόμενα του κ. Τράμπ, ο οποίος φρόντισε σε πολλά σημεία να επαναλάβει ότι η Τουρκία συνεισφέρει καθοριστικά στην καταπολέμηση του ISIS. Μάλιστα ο Αμερικανός Προέδρος επεσήμανε εκ νέου τη βοήθεια της Άγκυρας στην εξουδετέρωση του Μπαγδαντί, ενώ επιβεβαίωσε τους Τουρκικούς ισχυρισμούς, ότι έχουν επανασυλληφθεί όλοι μαχητές του ISIS που είχαν αποδράσσει από τις φυλακές της βορείου Συρίας κατά τη διάρκεια της OPS. Αντίστοιχα ο κ. Τράμπ επέπληξε και πάλι τις χώρες της ΕΕ, διότι αρνούνται να δεχτούν τον επαναπατρισμό των μαχητών του ISIS που προέρχεται απ’ αυτές, ενώ τις κάλεσε ξανά να μετέχουν πιο ενεργά στην “αντιτρομοκρατική” δραστηριότητα των ΗΠΑ στη Συρία. Συνακόλουθα επιβεβαιώνεται ότι οι ΗΠΑ εξακολουθούν να βλέπουν την Τουρκία ως έναν κρίσιμο εταίρο στη διαχείριση του ISIS, την ώρα που η ίδια αξιοποιεί τα μέλη της οργάνωσης που βρίσκονται υπό τον έλεγχο της, στο παζάρι που διεξάγει με την ΕΕ.

Ταυτόχρονα ο Τούρκος ηγέτης φρόντισε να επαναχαρακτηρίσει το δίκτυο Γκιουλέν ως τρομοκρατική οργάνωση, προτρέποντας τις ΗΠΑ να εκδώσουν τον τελευταίο στην Τουρκία, αλλά και να εκφράσει τις θέσεις του γύρω από το ψήφισμα που ενέκρινε το Αμερικανικό Κογκρέσο, σχετικά με τη γενοκτονία των Αρμενίων. Όσον αφορά το πρώτο θέμα δεν υπήρξε κάποια επίσημη δήλωση-κίνηση, θετική ή αρνητική εκ μέρους της Ουάσιγκτον. Ωστόσο, όσον αφορά το δεύτερο θέμα, η Τουρκία φαίνεται ότι για την ώρα ότι πετυχαίνει το σκοπό της, καθώς λίγο μετά από το πέρας της συνάντησης Τράμπ-Ερντογάν, στην οποία ήταν παρών ο Γερουσιαστής Γκράχαμ, ο Γκράχαμ μπλόκαρε το καταδικαστικό για την Τουρκία ψήφισμα για τη γενοκτονία των Αρμενίων στη Γερουσία.

Την ίδια ώρα οι κ. Τράμπ και Ερντογάν φαίνεται ότι κατανοούν ο ένας τον άλλο ως πολύ σημαντικό εταίρο για την οικονομική ευημερία των κυβερνήσεων τους. Συνεπώς κατά τη διάρκεια της συνάντησης τους και οι δύο αναφέρθηκαν στην ευκαιρία που παρουσιάζεται το μεταξύ τους εμπόριο να ανέλθει στα 100 δις. $ ετησίως, αλλά και στη θέληση τους να πολλαπλασιαστούν οι επενδύσεις μεταξύ των χωρών τους.

Αντίστοιχα ο Λευκός Οίκος επισήμανε για ακόμη μία φορά την καθοριστική συμβολή της Άγκυρας στην επιτυχή λειτουργία του ΝΑΤΟ, εστιάζοντας στο γεγονός ότι η Τουρκία διατηρεί το δεύτερο μεγαλύτερο στρατό της συμμαχίας, ότι τηρεί τις εξοπλιστικές της υποχρεώσεις αγοράζοντας Αμερικανικά όπλα, ότι συνεισφέρει στην παραγωγή σύγχρονων οπλικών συστημάτων και ότι παρέχει ουσιαστική βοήθεια στις Νατοϊκές αποστολές στο Αφγανιστάν και σε άλλα μέρη του πλανήτη. Παράλληλα ο κ. Τράμπ από κοινού με τον κ. Ερντογάν επέκριναν δριμύτατα τις δηλώσεις του Γάλλου Προέδρου Μακρόν περί “εγκεφαλικά νεκρού ΝΑΤΟ”. Σε αυτά τα πλαίσια η Τουρκία αναδεικνύεται σε σημαντικό παράγοντα για την προώθηση των Αμερικανικών θέσεων στην Ευρωατλαντική συμμαχία, σε μια περίοδο όπου περισσότερο η Γαλλία και λιγότερο η Γερμανία, επιχειρούν να προβάλλουν μια πιο ανεξάρτητη από τις ΗΠΑ ατζέντα.

Τέλος, όσον αφορά το ακανθώδες θέμα της αγοράς από την Τουρκία του Ρωσικού αντιαεροπορικού συστήματος S-400, αυτό συμφωνήθηκε ότι θα εξακολουθήσει να κουβεντιάζεται σε επίπεδο υπ. Εξωτερικών και Συμβούλων Εθνικής Ασφάλειας Τουρκίας-ΗΠΑ. Παράλληλα οι Αμερικανοτουρκικές συνομιλίες θα συνεχιστούν και όσον αφορά την επαναφορά ή όχι της Τουρκίας στο πρόγραμμα αγοράς-παραγωγής των Αμερικανικών μαχητικών αεροσκαφών F-35, αλλά και το ενδεχόμενο αγοράς από την Άγκυρα του Αμερικανικού αντιαεροπορικού συστήματος Patriot. Για την ώρα οι ΗΠΑ επιμένουν ότι δεν πρόκειται να συμφωνήσουν στη χρήση του Ρωσικού συστήματος από την Τουρκία, ζητώντας τη μη ενεργοποίηση του, ενώ η Άγκυρα απαντά ότι το σύστημα αγοράστηκε για να χρησιμοποιηθεί και ότι οι ενέργειες των ΗΠΑ προσβάλλουν την κυριαρχία της. Συνεπώς οι διαβουλεύσεις γύρω από την αγορά εξοπλισμών αναμένεται να ενταθούν το επόμενο διάστημα. Μάλιστα, όπως προκύπτει από δημοσίευμα της εφημερίδας Σαμπάχ, οι διαπραγματεύσεις για τα εξοπλιστικά αποτελούν μέρος του συνολικού “παζαριού” που βρίσκεται σε εξέλιξη ανάμεσα στις δύο κυβερνήσεις, καθώς ο κ. Ερντογάν φέρεται να αποκάλυψε ότι στη συνάντηση του με τον Τράμπ και τους Αμερικανούς Γερουσιαστές συζητήθηκε γενικά η σύσφιξη των σχέσεων Τουρκίας-Ρωσίας και ειδικότερα τα ενεργειακά Ρωσοτουρκικά project και η ενεργειακή τροφοδοσία της Τουρκίας από τη Ρωσία. Το συγκεκριμένο θέμα είναι ιδιαίτερα σοβαρό για τον Ελληνικό και τον Κυπριακό λαό αν αναλογιστούμε ότι μπορεί να επηρεάσει άμεσα τις ενεργειακές κινήσεις των “παικτών” στην Αν. Μεσόγειο.

Συνοψίζοντας, από τη συνάντηση Τράμπ-Ερντογάν και τα όσα ακολούθησαν αυτής προκύπτει ότι, Τουρκία και ΗΠΑ επιδιώκουν να διατηρήσουν τις συμμαχικές τους σχέσεις, παρά τις υπαρκτές και σημαντικές αποκλίσεις τους σε μία σειρά θέματα. Η Τουρκία και οι ΗΠΑ κατανοούν ότι στην παρούσα φάση χρειάζονται η μία την άλλη, προκειμένου να επιτύχουν τους στόχους τους στην περιοχή, οι οποίοι καταγράφονται ως περιφερειακή ηγεμονία (Τουρκία) και ανάσχεση της επιρροής Ρωσίας, Κίνας, Ιράν (ΗΠΑ) και η πορεία των οποίων σε αυτή τη χρονική συγκυρία επηρεάζεται άμεσα από τις εξελίξεις στη βόρεια Συρία και τις σχέσεις τους με την ΕΕ. Ταυτόχρονα οι αποκλίσεις ΗΠΑ-Τουρκίας αφορούν πρωτίστως τη στάση των δύο χωρών απέναντι στο YPG, την αγορά Ρωσικών όπλων και τη γενικότερη σχέση τους με τη Ρωσία, το δίκτυο Γκιουλέν και πιθανά τη γενικότερη σχέση τους με το Ιράν και το Ισραήλ. Το αν θα καταστεί περισσότερο αποτελεσματική η μεταξύ τους σχέση θα εξαρτηθεί και από συμβιβασμούς που θα επιτευχθούν ή όχι σε αυτά τα ζητήματα. Τα τελευταία κουβεντιάζονται πλέον απευθείας ανάμεσα στις δύο χώρες σε ένα ενιαίο πακέτο, από κοινού με άλλα θέματα που επηρεάζονται άμεσα από την εξέλιξη τους (Αν. Μεσόγειος), στα πλαίσια ενός σκληρού “ανατολίτικου παζαριού”, ενώ η Τουρκία αναγνωρίζεται ως περιφερειακός πόλος ισχύος, τα συμφέροντα του οποίου δε μπορούν να αγνοηθούν… Ως εκ τούτου επανεπιβεβαιώνεται ότι διάφορα θέματα που σχετίζονται με τα κυριαρχικά δικαιώματα χωρών της περιοχής και τα οποία ενοχλούν τις περιφερειακές ηγεμονικές φιλοδοξίες της Τουρκίας βρίσκονται στο “menu” του παζαριού