Μουσείο Φωτογραφίας Πολέμου – Εικόνα του Πολέμου!

Φόβος, οδύνη, θλίψη είναι ορισμένα από τα συναισθήματα, που οδηγούν την ανθρώπινη φύση στα όριά της στον πόλεμο. Είναι πολύ δύσκολο να περιγραφούν με λόγια τέτοια συναισθήματα, όμως ο φωτογραφικός φακός καταγράφει ακόμη κι αυτό που δεν μπορεί να ειπωθεί. Πολεμικές φωτογραφίες, που προειδοποιούν για τον παραλογισμό του πολέμου, τις καταστροφικές του συνέπειες και την επιτακτική ανάγκη για ειρήνη απέκτησαν το δικό τους Μουσείο, στο κέντρο του Ζάγκρεμπ.

Το Μουσείο Φωτογραφίας Πολέμου – Εικόνα του Πολέμου (Museum of War Photography – Image of War Zagreb) είναι μία ανεξάρτητη πρωτοβουλία ομάδας με επικεφαλής τον Ντανίλο Γκρέγκοβιτς, νομικό που υπηρέτησε όλες τις βαθμίδες του δικαστικού συστήματος ως δικηγόρος, δικαστής και πρόεδρος δικαστηρίου.

Σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο Ντανίλο Γκρέγκοβιτς χαρακτηρίζει την ίδρυση του Μουσείου “διαρκή αντιπολεμική εκστρατεία” και τονίζει ότι με το μήνυμα “διαφυλάσσουμε το παρελθόν, επηρεάζουμε το παρόν, αλλάζουμε το μέλλον” το Μουσείο έχει αναλάβει και ανθρωπιστική αποστολή, καθώς μέρος των εσόδων από τα εισιτήρια θα δωρίζεται για την κάλυψη αναγκών προσφύγων, θυμάτων πολέμου και εθελοντικών οργανώσεων.

Το Μουσείο Πολεμικής Φωτογραφίας είναι το πρώτο που δημιουργήθηκε με crowdfunding (εκστρατεία συμμετοχικής χρηματοδότησης μέσω διαδικτύου). Μέσα σε 15 μέρες συγκεντρώθηκε το απαιτούμενο χρηματικό ποσό για την πρώτη έκθεση που διοργανώνεται στο Μουσείο με θέμα τον πόλεμο στην Κροατία, τις μαρτυρίες για τα χειρότερα και καλύτερα ανθρώπινα χαρακτηριστικά που αναδύθηκαν στις ένοπλες συγκρούσεις από τη ματιά επαγγελματιών φωτογράφων, αλλά και μέσω των ιστοριών απλών ανθρώπων.

Με ταυτόχρονη εκστρατεία στο Facebook με τίτλο “Εσύ που ήσουν το 1991;” συγκεντρώθηκαν προσωπικές ιστορίες και φωτογραφίες πολιτών, στρατιωτών και ανθρώπων που ήταν μικρά παιδιά την περίοδο του πολέμου στη χώρα.

Ακολουθεί η συνέντευξη του διευθυντή του Μουσείου Φωτογραφίας Πολέμου, Ντανίλο Γκρέγκοβιτς στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και στην Κατερίνα Γιαννίκη:

– Πώς γεννήθηκε η ιδέα δημιουργίας ενός Μουσείου Πολεμικής Φωτογραφίας;

Έρχεται κάποια στιγμή στη ζωή σου, που αποφασίζεις ότι είναι καιρός να ανοίξεις μια αίθουσα τυχερών παιχνιδιών ή ότι είναι καιρός να ξεκινήσεις κάτι πιο βαθύ, που μπορεί να επηρεάσει τη ζωή των λαών στα Βαλκάνια προς το καλύτερο. Γι αυτό προέκυψε το Μουσείο Φωτογραφίας Πολέμου.

– Μπορείτε να μας εξηγήσετε ποια είναι η αποστολή του Μουσείου;

Το Μουσείο έχει στόχο να πληροφορήσει τους επισκέπτες για τις φρικαλεότητες του πολέμου. Αυτές τις μέρες οι άνθρωποι μιλούν για τον πόλεμο με τόσο απίστευτη ευκολία σαν να είναι κάτι αναπόφευκτο, ένα δεδομένο της ζωής. Τα βαλκανικά έθνη είναι ιδιαίτερα επιρρεπή σε συγκρούσεις. Σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη, που είχε την πιο μακρόχρονη ειρήνη, τα Βαλκάνια φαίνεται να αποδεικνύουν ότι ο πόλεμος μπορεί να ξεσπάσει ανά πάσα στιγμή. Φαίνεται σαν να χρειάζεται μόνο να ανάψει ένα σπίρτο για να εξαπλωθεί καταστροφική πυρκαγιά. Θέλαμε να αξιοποιήσουμε τη φωτογραφία για να δείξουμε τι είναι αυτό που φέρνει πραγματικά ο πόλεμος, αλλά και να επηρεάσουμε ενεργά την τρέχουσα πραγματικότητα. Αυτός είναι και ο λόγος, για τον οποίο ένα μέρος του συνόλου των εσόδων από τις πωλήσεις εισιτηρίων προορίζεται για τη βελτίωση της ζωής των θυμάτων των πολέμων σήμερα. Με άλλα λόγια, ξεκινήσαμε ένα Μουσείο Πολεμικής Φωτογραφίας ως μία διαρκή αντιπολεμική εκστρατεία.

– Μπορεί το Μουσείο να διαδραματίσει ρόλο στη διαδικασία συμφιλίωσης;

Μόλις αποκλείεις τον πόλεμο ως επιλογή, η συμφιλίωση είναι πολύ καλύτερη πιθανότητα. Πιστεύουμε ότι το Μουσείο μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο βήμα σε αυτή τη διαδικασία, καθώς παρουσιάζει ιστορίες που είναι ταυτόχρονα τόσο οικείες, αλλά τόσο οικουμενικές, ιστορίες, που κάνουν όλους μας να συμπάσχουμε ως ανθρώπινα όντα και που ενθαρρύνουν τη σκέψη και το διάλογο.

– Τι θα θέλατε οι επισκέπτες, κυρίως η νεότερη γενιά, να αποκομίζουν από μία επίσκεψη στο Μουσείο;

Ο πόλεμος δημιουργεί την απελπισία και τον πόνο των ανυπεράσπιστων και θέλουμε κάθε επισκέπτης, συμπεριλαμβανομένων των νέων, να έχει επίγνωση αυτής της πραγματικότητας. Δεν είμαστε αφελείς και γνωρίζουμε ότι το ίδιο το Μουσείο δεν θα σταματήσει τους πολέμους. Όμως, ένα ταξίδι χιλίων χιλιομέτρων ξεκινά με το πρώτο βήμα και αυτό είναι το πρώτο βήμα σε αυτό το μακρύ μονοπάτι. Ο τρόπος με τον οποίο μιλάμε για τον πόλεμο με τις νεότερες γενιές, ειδικά με εκείνους που δεν τον βίωσαν οι ίδιοι, είναι εξαιρετικά σημαντικός για την οικοδόμηση ενός πιο ειρηνικού μέλλοντος.

– Πώς σκοπεύετε να ενθαρρύνετε τους ανθρώπους που υπέφεραν από τον πόλεμο να επισκεφθούν το Μουσείο και να βιώσουν εκ νέου τον τρόμο;

Από τη μέχρι τώρα εμπειρία μας, τα θύματα του πολέμου αισθάνονται ιδιαίτερα κοντά στον στόχο του Μουσείου, καθώς επιβίωσαν οι ίδιοι από τη φρίκη του πολέμου. Ήταν οι πρώτοι που υποστήριξαν το Μουσείο, μοιράστηκαν μαζί μας τις αναμνήσεις και τις ιστορίες τους και πιστεύουμε ότι θα είναι και οι πρώτοι επισκέπτες μας. Τα θύματα πολέμου συμμερίζονται τη βαθιά ελπίδα μας για ένα πιο ειρηνικό μέλλον.

– Μπορούν η φωτογραφία πολέμου, οι μνήμες του πολέμου να είναι αντικειμενικές;

Η πολεμική φωτογραφία, όπως κάθε άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα μπορεί να υποστεί πλαστογράφηση, να γίνει αντικείμενο για χειραγώγησης ή ιδεολογικής κατάχρησης. Αυτός είναι ο κόσμος, στον οποίο ζούμε. Η ομάδα μας εργάστηκε προσεκτικά επί μήνες για να προσπαθήσει να αποφύγει τέτοιες παγίδες και να παρουσιάσει όσο το δυνατόν γίνεται πιο αντικειμενική εικόνα της πραγματικότητας του πολέμου.

– Πώς “χτίστηκε” η συλλογή του Μουσείου;

Η επιμελήτρια του Μουσείου και της πρώτης έκθεσης, Σάντρα Βίταλιτς είναι καθηγήτρια Φωτογραφίας στο Πανεπιστήμιο του Ζάγκρεμπ, στην Ακαδημία Δραματικής Τέχνης. Η διδακτορική της διατριβή είχε θέμα “Πόλεμος των Εικόνων- Σύγχρονη Πολεμική Φωτογραφία”. Για το λόγο αυτό, όταν αναζητούσα ικανό/η επιμελητή/επιμελήτρια, διάβασα και αποφάσισα ότι η κ. Βίταλιτς είναι η κατάλληλη επιλογή. Η κ. Βίταλιτς επέλεξε τις φωτογραφίες που θα παρουσιαστούν στην πρώτη μας έκθεση με θέμα τον Πόλεμο στην Κροατία (1991-1995).

– Στην έκθεση παρουσιάζονται φωτογραφίες φωτορεπόρτερ που βρέθηκαν στο πεδίο του πολέμου, ή και απλών πολιτών;

Οι φωτογραφίες που συλλέχθηκαν είναι Κροατών και διεθνών επαγγελματιών φωτογράφων, μερικοί από τους οποίους ειδικεύονται στην πολεμική φωτογραφία. Εκτός από τις πάνω από εκατό επαγγελματικές φωτογραφίες, αποφασίσαμε να παρουσιάσουμε μια συλλογή ερασιτεχνικών φωτογραφιών που έχουμε συγκεντρώσει στην εκστρατεία που διοργανώσαμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Συγκεκριμένα, ζητήσαμε από τους πολίτες να μας διαθέσουν τις ιστορίες και τις φωτογραφίες τους από την περίοδο του πολέμου στην Κροατία. Η προσπάθειά μας να συμπεριλάβουμε τους απλούς ανθρώπους με τις τραγικές, δραματικές, αστείες ή ακόμα και γοητευτικές τους ιστορίες έχει τύχει εξαιρετικής αποδοχής, γι ‘αυτό και έχουμε αφιερώσει τμήμα της έκθεσης στη δική τους εμπειρία, επίσης!

– Πιστεύετε ότι δυνατές φωτογραφίες πολέμου μπορούν να βοηθήσουν ώστε να μην επαναληφθούν τα λάθη και οι τραγωδίες του παρελθόντος;

Απολύτως. Χωρίς καμία αμφιβολία. Εγώ ο ίδιος έχω επηρεαστεί βαθιά από κάποιες από τις φωτογραφίες πολέμου που έχω ήδη δει, σε τέτοιο βαθμό που αποφάσισα να ξεκινήσω αυτό το project. Και, όπως έχω πει, έχει να κάνει με τον τρόπο, με τον οποίο διδάσκουμε τις νεότερες γενιές. Η πολεμική φωτογραφία είναι μόνο ένα μέρος της ιστορίας, αλλά μπορεί να βοηθήσει στη διασφάλιση μιας πιο ουσιαστικής κατανόησης του πολέμου από αυτή που λαμβάνουμε σήμερα από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και το κοινό. Ανεξάρτητα από το πόσο πανταχού παρών φαίνεται ο πόλεμος, υπάρχουν λαοί, όπως οι Σάμι στη Φινλανδία, που δεν έχουν καν στο λεξιλόγιό τους την έννοια του πολέμου.

– Πόσες φωτογραφίες παρουσιάζονται σε πρώτο στάδιο;

Λίγες περισσότερες από 100 επαγγελματικές φωτογραφίες

– Περιμένατε τέτοια ανταπόκριση στην εκστρατεία crowdfunding;

Όχι! Είχα πολλές αμφιβολίες στην αρχή. Αλλά μετά προχώρησε φανταστικά. Συμμετείχαν οι πάντες: νέοι και ηλικιωμένοι, ευκατάστατοι και άλλοι που πρόσφεραν από το υστέρημά τους, από την Κροατία και το εξωτερικό. Έφθασα στο σημείο να κλάψω. Τότε πείστηκα ότι κάνουμε το σωστό.

– “Ο πόλεμος ανήκει στο μουσείο!” Γιατί επιλέξατε αυτό το σύνθημα;

Για τον ίδιο λόγο, που η Ιερά Εξέταση, οι μέθοδοι και η προέλευσή της αποτελούν μέρος των μαθημάτων της ιστορίας και όχι της καθημερινής ζωής. Διότι ήταν άσχημο, μάταιο και παρακμιακό και έτσι είναι και ο πόλεμος.

Το Μουσείο Πολεμικής Φωτογραφίας στο Ζάγκρεμπ άνοιξε τις πύλες για επισκέψεις του κοινού στις 8 Αυγούστου και τα επίσημα εγκαίνια σχεδιάζονται για τον Σεπτέμβριο.