Μόσχα – Ντονμπάς, Πόλεμος και ειρήνη-Αποστολή Θανάσης Αργυράκης

Αποστολή Ρωσία – Ανατολική Ουκρανία: Μόσχα – Ντονμπάς. Πόλεμος και ειρήνη

Γράφει ο

ΘΑΝΑΣΗΣ ΑΡΓΥΡΑΚΗΣ

Ενα από τα μεγάλα προβλήματα της καθημερινότητας στη Μόσχα είναι τα τρομερά μποτιλιαρίσματα. Τους τελευταίους μήνες έχουν μειωθεί σημαντικά. Κάτι που δεν οφείλεται σε οικονομική δυσπραγία των Μοσχοβιτών. Εξάλλου οι τιμές της βενζίνης δεν ανέβηκαν. Είναι αρκετά κάτω από το ένα ευρώ, όπως και πριν. Ούτε αποδίδεται σε κάποια κυκλοφοριακή ανακούφιση, λόγω των πολλών οδικών έργων που γίνονται στην πόλη (δρόμοι, νέες γέφυρες, κ.ο.κ.).

Οι οικονομικές κυρώσεις της Δύσης έχουν προκαλέσει τη μείωση του κύκλου εργασιών πολλών ρωσικών εταιρειών, ιδίως εκείνων που δουλεύουν με το εξωτερικό, καθώς και την αποχώρηση πολλών Δυτικών εταιρειών από τη Ρωσία. Ετσι, λιγότεροι εργαζόμενοι προσέρχονται καθημερινά στη δουλειά τους, ενώ δεν λείπουν οι απολύσεις, οι «εθελούσιες» έξοδοι και οι μειώσεις μισθών.

Σε όλα αυτά, λένε Μοσχοβίτες, προστίθεται και η έξοδος αριθμού κατοίκων της ρωσικής πρωτεύουσας στο εξωτερικό και κυρίως σε χώρες της πρώην ΕΣΣΔ, όταν προ μηνων κηρύχθηκε «μερική επιστράτευση».

Λες και δεν γίνεται πόλεμος

Φαινομενικά, στη Μόσχα επικρατεί απόλυτη ηρεμία. Τόσο που ένας τουρίστας θα νομίσει ότι είναι στην πρωτεύουσα μιας χώρας, η οποία κάθε άλλο παρά διεξάγει πόλεμο.

Οι μόνες εικόνες που θυμίζουν ότι η χώρα βρίσκεται σε ευρείας έκτασης πόλεμο με την Ουκρανία -και κυρίως με τη Δύση, όπως συχνά λέγουν Ρώσοι πολιτικοί παράγοντες και σχολιαστές- είναι τα διαφημιστικά ταμπλό στους δρόμους με φωτογραφίες στρατιωτικών και «ηρώων» που έχασαν τη ζωή τους στις μάχες.

Οι τουρίστες, πάντως, ολοένα λιγοστεύουν, αφού για να ταξιδέψει κάποιος στη Ρωσία, περνάει «Οδύσσεια». Κι’ αυτό, διότι αεροπορικώς είναι υποχρεωμένος να πάει μέσω μερικών συγκεκριμένων χωρών και να κάνει τον … γύρο του κόσμου. Ουδεμία Δυτική αεροπορική εταιρεία πετάει προς τη Ρωσία.

Και βέβαια, ένας από τους κερδισμένους των ταξιδιωτικών κυρώσεων, όπως άλλωστε σε πάμπολλους άλλους τομείς, είναι η Τουρκία. Το αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης έχει καταστεί βασικός κόμβος, ενώ η τουρκική αεροπορική εταιρεία κάνει χρυσές δουλειές. Αντίστοιχα κέρδη έχουν χώρες του Κόλπου, της Βαλκανικής, του Καυκάσου, κ.λ.π.

Κοντολογίς, για να ταξιδέψει κανείς από και προς τη Ρωσία πρέπει να ταλαιπωρηθεί συχνά για μια ολόκληρη ημέρα, και να πληρώσει πανάκριβα το αεροπορικό εισιτήριο. Δυνατότητα που έχουν μόνο οι εύποροι.

Νέος Ψυχρός Πόλεμος – Νέα διαχωριστικά τείχη

Παρά τη φαινομενική ηρεμία, όλους τους πολίτες αλλά και τον επιχειρηματικό κόσμο τους απασχολεί η κατάσταση που ολοένα περισσότερο παραπέμπει σε Ψυχρό Πόλεμο και σε ανύψωση τειχών ανάμεσα στη Δύση και τη Ρωσία. Πόσο μάλλον, όταν οι Δυτικές κυρώσεις δεν στρέφονται απλά κατά της ρωσικής ηγεσίας, αλλά έχουν χαρακτήρα «συλλογικής τιμωρίας» των Ρώσων.

Εάν, πάντως, εξαιρεθεί η άνοδος των τιμών σε καταναλωτικά αγαθά, που σε ορισμένα είδη έχουν εκτοξευθεί κατά 20%-25%, τα λαϊκά στρώματα δεν αντιμετωπίζουν κάποια σημαντικά προβλήματα. Τουναντίον, δεν είναι λίγοι εκείνοι που δηλώνουν ότι η οικονομική κατάστασή τους καλυτέρευσε ή, εν πάση περιπτώσει, δεν άλλαξε σε σχέση με την προπολεμική περίοδο. Πόσο μάλλον, αφού η ρωσική κυβέρνηση έχει επιδοθεί σε επιδοματικές πολιτικές και σε σημαντικές ενέσεις στήριξης των νοικοκυριών. Εξάλλου, τα έσοδα από τους ενεργειακούς πόρους ρέουν συνεχώς προς τη Ρωσία.

Ωστόσο, σημαντικό τμήμα των επιχειρηματιών, και ιδιαίτερα εκείνοι που κάνουν δουλειές με το εξωτερικό, είναι άκρως επιφυλακτικοί και δεν αποκλείουν τη διόγκωση των οικονομικών προβλημάτων στο μέλλον. Προς το παρόν, πάντως, κυριαρχούν τα προπαγανδιστικά σποτάκια της Μόσχας: «Ελάτε για διακοπές και για να … ζεσταθείτε στη Ρωσία». Σποτάκια με διάχυτη την ειρωνεία ειδικά προς τη Δυτική Ευρώπη, η οποία κινδυνεύει να παγώσει τον Χειμώνα, σε αντίθεση με τη Ρωσία που ήδη, με μείον 10 βαθμούς, θερμαίνεται σε 24ωρη βάση.

Ταυτόχρονα, εντύπωση προκαλεί η εικόνα της έντονης οικοδομικής δραστηριότητας, με δημόσια έργα, αλλά και κατασκευή μεγάλων οικοδομών. Κι’ όμως, την ίδια στιγμή πληθαίνουν οι αγγελίες για πωλήσεις διαμερισμάτων σε μειωμένες τιμές. Κάτι που, εκτός των άλλων, εξηγείται από το ότι πολλοί Ρώσοι που δούλευαν για ξένες εταιρείες, στελέχη Δυτικών εταιρειών, αλλά και πολίτες που θεωρούν ότι τα πράγματα ενδεχομένως θα χειροτερεύσουν, ή δεν θέλουν να καταταγούν στο στρατό, φεύγουν από τη χώρα και πουλάνε τα σπίτια τους. Ως γνωστόν, η Μόσχα ήταν από τις ακριβότερες αγορές ακινήτων παγκοσμίως.

Πόλεμος και Ειρήνη

Στο κέντρο της ρωσικής πρωτεύουσας, στην παραδοσιακή συνοικία, Αρμπάτ, στην «τουριστική» οδό, Αρμπάτσκαγια, δεσπόζουν δύο υπαίθριες εκθέσεις φωτογραφίας, με σημειολογική σημασία: Μια για τα παιδιά του Ντονμπάς (Ανατολική Ουκρανία), όπου και σήμερα μαίνονται σκληρές μάχες, και μια για τις ρωσικές αποστολές στον Βόρειο Πόλο. Το έτερο σημείο του παγκόσμιου ανταγωνισμού για τους ενεργειακούς πόρους του πλανήτη, όπως έχει χαρακτηριστεί.

Λίγο παραπέρα, το παλιό χαμπουγκεράδικο, «McDonald’s», συνεχίζει να λειτουργεί, αν και η αμερικάνικη εταιρεία «εφυγε» από τη Ρωσία. Εχει το ίδιο ακριβώς μενού, με μόνη διαφορά ότι έχει μετονομαστεί στα ρώσικα σε «Βκούσνα ι τότσκα». Γεμάτο κόσμο, βέβαια, νέους στην απόλυτη πλειοψηφία.

Στην Αρμπάτσκαγια, το μάτι του επισκέπτη δεν μπορεί να μην πέσει στο επιβλητικό και πρωτοποριακό θέατρο, Βαχτάνγκοβα. Σαν μήνυμα προς τους πολίτες δεσπόζει η αφίσα μιας από τις παραστάσεις που ανεβάζει το θέατρο. Το έργο του Λέοντα Τολστόϊ «Πόλεμος και Ειρήνη» (!).

Η Ουκρανία στη … Μόσχα

Οξύμωρο για κάποιον ξένο, πλην όμως απολύτως φυσικό για κάποιον κάτοικο της πόλης, είναι ότι τις προηγούμενες εβδομάδες, σε έναν από τους κεντρικούς εκθεσιακούς χώρους της ρωσικής πρωτεύουσας, το «Μανέζ», γινόταν έκθεση για την Ουκρανία (!).

Να σημειωθεί ότι τόσο στη Μόσχα, όσο και στην υπόλοιπη Ρωσία, από την εποχή της Σοβιετικής Ενωσης ζουν εκατομμύρια ουκρανικής καταγωγής. Τώρα, σε αυτούς έχουν προστεθεί και εκατομμύρια πρόσφυγες. Συνολικά εκτιμάται ότι, από τη στιγμή που ξέσπασε ο πόλεμος, έχουν εγκαταλείψει την Ουκρανία πάνω από 14-15 εκατομμύρια. Τα μισά εξ’ αυτών προς τη Ρωσία και τα υπόλοιπα στη Δύση.

Ενδιαφέρον είναι επίσης ότι μεγάλος αριθμός Ουκρανών είναι μέλη, στελέχη και παράγοντες του πολιτικού και κρατικού μηχανισμού της Ρωσίας. Οπως ακριβώς το ίδιο συμβαίνει και στην Ουκρανία με ρωσικής καταγωγής πολίτες που έχουν δεσπόζουσες θέσεις στην εξουσία.

Μοιάζει απίστευτο, αλλά, ακόμα και μετά το 2014, οπότε προκλήθηκε μείζων πολιτική αναταραχή στην Ουκρανία, η Ρωσία «προσάρτησε» την Κριμαία, όπως την κατηγορεί η Δύση, ή την «ενσωμάτωσε», όπως αναφέρει η Μόσχα, και στη συνέχεια ξέσπασε πόλεμος με αποτέλεσμα να αποσχισθεί η Ανατολική Ουκρανία, οι μεγαλύτερες εμπορικές συναλλαγές -με αυξανόμενους ρυθμούς μάλιστα- που είχε η Ουκρανία ήταν με τη Ρωσία.

Οι δε ολιγάρχες, ένθεν κακείθεν, έκαναν χρυσοφόρες μπίζνες. Είναι ενδεικτικό ότι ο πρώην πρόεδρος της Ουκρανίας, Ποροσένκο, ο επονομαζόμενος «βασιλιάς της σοκολάτας» , είχε τα εργοστάσιά του στη Ρωσία, ενώ ο νυν πρόεδρος, Ζελένσκι, ως ηθοποιός ανέβαζε τις επιθεωρήσεις του κυρίως στη Ρωσία, απ’ όπου και αποκόμιζε τα περισσότερα έσοδά του. Εξάλλου, στα ρωσικά ήταν οι εκπομπές του.

Στήριξη με … ερωτηματικά

Στη Ρωσία συνεχίζει να πλειοψηφεί η τάση που υποστηρίζει τον πόλεμο με την Ουκρανία. Με επιφυλάξεις και ερωτηματικά, ωστόσο. Πόσο μάλλον, όταν άπαντες τον θεωρούν «αδελφοκτόνο» – «εμφύλιο».

Σύμφωνα με κατά καιρούς δημοσκοπήσεις, τα υψηλότερα ποσοστά στήριξης παρουσιάζονται στις μεγαλύτερες ηλικίες (55 και άνω, 63,44%). Οταν, όμως, ζητάται από τους ερωτώμενους να τοποθετηθούν εάν είναι εν λευκώ υπέρ της «μερικής επιστράτευσης» που κήρυξε προ μηνών η Ρωσία, τα ποσοστά, ανάλογα με τις ηλικιακές ομάδες, πέφτουν (από 49,1% έως 21,6%).

Να σημειωθεί πως η ηλικιακή ομάδα που εκφράζει τις πλέον έντονες αντιπολεμικές διαθέσεις είναι αυτή από 25 έως 39 ετών, αν και κάτι τέτοιο θα αναμενόταν από τις ηλικίες 18 – 24. Οι εικοσιπεντάρηδες και πάνω είναι φυσικό να αντιδρούν, εάν ληφθεί υπόψιν ότι, σε περίπτωση γενικής επιστράτευσης, κάτι που αποκλείει δημόσια η ρωσική κυβέρνηση, αυτοί θα κληθούν στα όπλα.

Σε περίπτωση γενικής επιστράτευσης θα πρέπει να καταταγούν άνω των είκοσι εκατομμυρίων. Στην πρόσφατη «μερική επιστράτευση», ο αριθμός των επίστρατων έπρεπε να ανέλθει στις 300.000. Αν κρίνει κανείς, όμως, από τις εικόνες των ουρών αυτοκινήτων και πολιτών στα σύνορα με χώρες της πρώην ΕΣΣΔ, εκτιμάται ότι ο αριθμός που συγκεντρώθηκε είναι κατά πολύ μικρότερος. Εξίσου μεγάλος, βέβαια, είναι και ο αριθμός των Ουκρανών που έχουν φύγει από τη χώρα τους για τους ίδιους λόγους.

Παρά ταύτα, οι περιοχές στο μέτωπο βουλιάζουν από στρατό. Επίστρατους από τη Ρωσία και πολλούς ντόπιους από την Ανατολική Ουκρανία, εθελοντές που ενστερνίζονται την «εθνική, μεγαλορωσική ιδεά», και πάρα πολλούς έμμισθους «εθελοντές μακράς θητείας», δηλαδή. Επίσης, αρκετές μονάδες έχουν σχηματίσει οι μισθοφόροι του «ιδιωτικού (;) στρατού», «Βάγκνερ» (!). Οι έμμισθοι ακούγεται ότι έχουν αμοιβές που κυμαίνονται από δύο έως και πέντε χιλιάδες δολάρια μηνιαίως (!).

Δεν μιλιούνται

Πάντως, στην ρωσική κοινωνία η ονομαζόμενη «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» στην Ουκρανία, που όμως πια έχει μετατραπεί σε γενικευμένο πόλεμο, δεδομένου ότι απέτυχαν οι αρχικοί σχεδιασμοί του «Plan A» για ένα σύντομο «μπλίτσκριγκ» (Blitzkrieg), έχει προκαλέσει διχασμό.

Οικογένειες δεν μιλιούνται μεταξύ τους και χτεσινοί φίλοι έχουν μαλώσει. Ακόμα ένταση επικρατεί μεταξύ πολλών Ρώσων και Ουκρανών, οι οποίοι μέχρι χτες ήταν φίλοι και συγγενείς. Βέβαια, η πλειοψηφία τους εξακολουθεί και διατηρεί στενές σχέσεις και, όποιος μπορεί, βοηθάει τον άλλον. Πόσο μάλλον, αφού ένας τεράστιος αριθμός Ρώσων διατηρεί στενές σχέσεις -οικογενειακές, φιλικές, επαγγελματικές- με κάποιον Ουκρανό που ζει στη Ρωσία ή στην Ουκρανία, όπως και το αντίθετο.

Τα ίδια και ακόμα χειρότερα συμβαίνουν στην Ανατολική Ουκρανία. Υπάρχουν οικογένειες, που βρίσκονται σε διαφορετικές πλευρές των «χαρακωμάτων». Ακόμα και αδέρφια που έχουν να μιλήσουν μεταξύ τους από το 2014. Ο ένας υποστηρίζει τις «Λαϊκές Δημοκρατίες» του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ, και ο άλλος την Ουκρανία. Πολλοί σηκώνουν όπλο, ο ένας εναντίον του άλλου. Κάτι που ειδικά στους Ελληνες παραπέμπει σε μνήμες εμφυλίου.

Back to the USSR

Πέραν των θέσεων της επίσημης Μόσχας, οι απόψεις στην ρωσική κοινωνία, τους πολιτικούς και δημοσιογραφικούς κύκλους ποικίλουν. Αρκετοί, μάλιστα, ιδιαίτερα από την «αριστερή, πατριωτική αντιπολίτευση», χαρακτηρίζουν τον πόλεμο ως «ιμπεριαλιστικό».

Ο Μαξίμ Σεβτσένκο, δημοσιογράφος και πολιτικός υπογραμμίζει ότι «είναι απαράδεκτο δύο λαοί που οικοδόμησαν την Σοβιετική Ενωση, οι Ρώσοι και οι Ουκρανοί, που αποτελούσαν το 70% του πληθυσμού της, ήταν δηλαδή η καρδιά αυτής της χώρας, και ζούν μαζί εδώ και αιώνες, να σκοτώνονται μεταξύ τους. Η Ουκρανία είναι μια μεγάλη χώρα, με ιστορία και πολιτισμό. Αδελφός λαός, αδελφή χώρα. Αυτό που συμβαίνει σήμερα, είναι ένα στιγμιότυπο του τριακονταετούς δράματος που ζουν οι χώρες της πρώην ΕΣΣΔ. Προσπαθούν να διαμοιράσουν τα κομμάτια από το πτώμα της Σοβιετικής Ενωσης».

Ενιαίο μέτωπο Δεξιάς-Κομμουνιστών

Η ονομαζόμενη «εθνικιστική πτέρυγα» που εκφράζεται από το κόμμα του «κυρίαρχου συστήματος» στη Ρωσία, αυτό του Πούτιν, «Εννιαία Ρωσία», καθώς και από πολλούς άλλους «δορυφόρους», από οπαδούς της Ορθοδοξίας μέχρι φιλομοναρχικούς και ευρείες «πατριωτικές» δυνάμεις, θεωρούν ότι δεν υπάρχει δρόμος οπισθοχώρησης.

Το ενδιαφέρον είναι ότι με την παραπάνω τάση συντάσσεται και το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα στη χώρα, το Κομμουνιστικό. Μάλιστα, στην περίπτωση του πολέμου στην Ουκρανία έχει κατηγορηθεί ως «ουρά του Πούτιν».

Ενδεικτική είναι η άποψη που εκφράζει ο μοναδικός βουλευτής του Κομμουνιστικού Κόμματος Ρωσικής Ομοσπονδίας (ΚΚΡΟ) στην επαρχία, Λουγκάνσκ, του Ντονμπάς, Αλεξάντρ Γερμόλιν. Ο ίδιος διευκρίνισε ότι, μετά το πέρασμα του Λουγκάνσκ στη Ρωσία, όλοι οι κομμουνιστές βουλευτές στην περιοχή εντάχθηκαν στο κόμμα του Πούτιν. Ομως, και ο αυτός, στο γραφείο του, στο Κοινοβούλιο του Λουγκάνσκ, μαζί με την κόκκινη σημαία του ΚΚΡΟ, έχει την φωτογραφία του Πούτιν και βέβαια πάμπολλες εικόνες αγίων.

Οταν ερωτήθη πως συμβιβάζεται μια τέτοια αντιφατική εικόνα, απάντησε: «Κομμουνιστές, δεξιοί, αριστεροί, κεντρώοι, ορθόδοξοι χριστιανοί, μουσουλμάνοι, βουδιστές, … όλοι μας είμαστε ένα κόμμα. Και λέγεται Ρωσία. Ενας είναι ο στόχος τώρα. Να αντέξουμε και να νικήσουμε. Είμαστε χαρούμενοι που πλέον γίναμε τμήμα της Ρωσίας».

Η έκρηξη των εθνικισμών

Ο αντιδήμαρχος του Νοβοαϊντάρ, Αλεξάντρ Αριόνοφ, προέρχεται από τον Δήμο Ταμπόφ της Μόσχας, όπου είναι μέλος του Δημοτικού Συμβουλίου. Το Νοβοαϊντάρ είναι μια κωμόπολη της επαρχίας Λουγκάνσκ που κατέλαβαν οι ρωσικές δυνάμεις τους προηγούμενους μήνες. Εκεί μετέβη ο Α.Αριόνοφ, προκειμένου να εποπτεύσει την ανόρθωση της κωμόπολης που γίνεται με χρηματοδότηση του Ταμπόφ. Να σημειωθεί πως σχεδόν όλες τις πόλεις και τα χωριά της Α.Ουκρανίας που έχουν περάσει πλέον στη Ρωσία, έχουν αναλάβει ρωσικές πόλεις να τις χρηματοδοτήσουν και να τις ανοικοδομήσουν Δήμοι της Ρωσίας.

Ο Α.Αριόνοφ επιρρίπτει την ευθύνη στους εθνικιστικούς κύκλους του Κιέβου, ενώ σημειώνει ότι η ουκρανική πλευρά, ακόμα και σήμερα πλήττει με πυραύλους κατοικημένες περιοχές μόνο και μόνο για να ρίξει το ηθικό των εκεί πολιτών. «Επί οκτώ χρόνια καλλιέργησαν ρατσιστικό μίσος. Ετσι, σήμερα φτάσαμε στο σημείο αδελφοί λαοί να σκοτώνονται μεταξύ τους. Σφοδρή επιθυμία μας είναι να τελειώσει ο πόλεμος και να υπάρξει ειρηνική συνύπαρξη των λαών. Να μην επαναληφθεί αυτό το κακό».

Πάντως, έκρηξη εθνικισμού δεν υπήρξε μόνο στην Ουκρανία, αλλά, ιδιαίτερα από το 2014 και εντεύθεν, και στη Ρωσία. Σε όλο αυτό το εύφλεκτο υλικό, βέβαια, όπως ήταν αναμενόμενο, λάδι στη φωτιά έριχναν οι ΗΠΑ.

Απαντες, εξάλλου, ενθυμούνται τον Αμερικανό τότε πρέσβη στο Κίεβο, και αμέσως μετά στην Αθήνα, Τζέφρι Πάϊατ, που μαζί με την τότε και σημερινή υφυπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Βικτώρια Νούλαντ, εμφανίστηκαν, το 2014, στην πλατεία Μαϊντάν, στο Κίεβο, και μοίραζαν σαντουϊτσάκια στους διαδηλωτές που ανέτρεψαν τον χαρακτηριζόμενο ως «φιλορώσο» τότε πρόεδρο της Ουκρανίας, Γιαννουκόβιτς.

Να σημειωθεί, πάντως, πως σειρά Ρώσων αναλυτών επιρρίπτουν μεγάλες ευθύνες στη Ρωσία, σημειώνοντας ότι, εξαιτίας λανθασμένων πολιτικών της, αυτή ήταν που άνοιξε «παράθυρο ευκαιρίας» στις ΗΠΑ για να «μπουν» στην Ουκρανία. Σήμερα, δε, ευρέως καλλιεργείται η εικόνα ότι η Ρωσία δεν είναι σε πόλεμο τόσο με την Ουκρανία, όσο με τη Δύση (ΗΠΑ). Απαντες θεωρούν ως τον μεγάλο χαμένο την Ευρώπη, ενώ ορισμένοι Ρώσοι αντιπολιτευόμενοι αναλυτές κάνουν λόγο ακόμα και για παρασκηνιακά ντηλ μεταξύ Μόσχας και Ουάσιγκτον για διαμοιρασμό της λείας.

Κυρώσεις και αντιπολίτευση

Στη Ρωσία, η αντιπολίτευση έχει πιεστεί ασφυκτικά. Οπως το ίδιο ακριβώς και στην Ουκρανία. Στην απόλυτη πλειοψηφία τους, τα ΜΜΕ ελέγχονται από το «κυρίαρχο σύστημα» Πούτιν. Σε αντιπολιτευόμενα ΜΜΕ μπήκε λουκέτο αμέσως μετά την έναρξη του πολέμου. Πολιτικοί που θεωρούνται «φιλοδυτικοί» έχουν μπει στη φυλακή. Οπως και στην Ουκρανία, πολλοί από τους θεωρούμενους «φιλορώσους». Πάντως, πολλοί Ρώσοι αντιπολιτευόμενοι κάνουν καθημερινές εκπομπές στο YouTube.

Σε όλα αυτά προστέθηκαν και «ανόητες» Δυτικές κυρώσεις «συλλογικής τιμωρίας» του ρωσικού λαού. «Με τις τραπεζικές κυρώσεις που επεβλήθησαν, δεν μπορώ να πληρωθώ από το YouTube», λέει Ρώσος αντιπολιτευόμενος πολιτικός, ο οποίος έχει εκπομπή στο YouTube, με πολλά εκατομμύρια επισκεπτών καθημερινά. «Ποιος ωφελείται από αυτό, αν όχι ο Πούτιν;», σχολιάζει ο ίδιος.

Πόλεμος αιματοβαμμένης προπαγάνδας

Ταυτόχρονα με τον πραγματικό πόλεμο, διεξάγεται ένας παράλληλος πόλεμος. Της προπαγάνδας. Και το χειρότερο. Δεν φτάνει που μέσα στην κρεατομηχανή του πολέμου, οι άνθρωποι αποκτηνώνονται, μέσω Ιντερνετ γίνεται και επίδειξη, διαφήμιση και διασπορά των ωμοτήτων που διαπράττονται.

Ειδικότερα, μέσα από chat στο Ιντερνετ που χρησιμοποιούνται ευρύτατα από ρωσόφωνους (Ρώσους και Ουκρανούς), όπως το Telegram, και που δεν τα παρακολουθεί ο πολίτης στη Δύση, προβάλλονταν και προβάλλονται φρικαλεότητες. Ακόμα και εκτελέσεις αιχμαλώτων. Οπως πρόσφατα εκτελέσεις Ρώσων. Το αίμα φέρνει αίμα, και έτσι συνεχίζεται ο φαύλος κύκλος της φρίκης. Σε τέτοιο βαθμό, μάλιστα, που συχνά στο μέτωπο ακούγεται η φράση: «Δεν παίρνουμε αιχμαλώτους» (!). Κάτι που, εφόσον επιβεβαιωθεί (και, δυστυχώς, ισχύει), σημαίνει ότι, μέσα στην καρδιά της Ευρώπης, οι Συνθήκες της Γενεύης έχουν καταστεί κουρελόχαρτο.

«Αγγελοι» και «δαίμονες»

Από αυτή την άποψη, το να παρουσιάζεται το ένα στρατόπεδο ως «αγγελούδια» και το άλλο ως «δαίμονες», το να εμφανίζεται η μια πλευρά ως «απόλυτος νικητής» και η άλλη ως ο «πλήρως ηττημένος», ελάχιστα πείθει.

Στη Ρωσία, ποικίλουν οι εκτιμήσεις -ανεξαρτήτως πολιτικής τοποθέτησης- για το που θα οδηγηθεί η κατάσταση. Από το να παρεμείνει ο πόλεμος στην Ουκρανία ως μια «παγωμένη διένεξη» επί σειρά ετών, μέχρι να ξεκινήσει η Ρωσία νέα ευρεία επίθεση στη χώρα, προκειμένου να υλοποιηθεί το αποτυχημένο «Plan A», ή και να βρεθεί κάποια διπλωματική λύση, όλα ακούγονται. Ουδείς, ωστόσο, κάνει λόγο για υποχώρηση.

Οσον αφορά το μέλλον του Πούτιν, που αρκετοί αναλυτές στη Δύση προδιαγράφουν να πέφτει το κεφάλι του, στη Ρωσία δύσκολα βλέπουν ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Ακόμα και οι αντιπολιτευόμενες φωνές. Αλλά και να ανατραπεί, όπως λέγουν, πιθανώς θα αντικατασταθεί με έναν «Πούτιν Νο2». Εξάλλου, ο Πούτιν θεωρείται η «μετωπική βιτρίνα» του «συστήματος» και όχι το ίδιο το «σύστημα».

Πυρηνικά και παγκόσμιος πόλεμος

Στο μεταξύ, ανατριχίλα προκαλεί η ιδέα ενός νέου παγκοσμίου πολέμου και πολύ περισσότερο οι συνεχείς αναφορές, ένθεν κακείθεν, στα πυρηνικά όπλα, λες και πρόκειται για … παιχνιδάκια.

Παρ’ ότι και μόνο η προσπάθεια να εξοικειωθεί επικοινωνιακά ο κόσμος στην ιδέα των πυρηνικών είναι ανατριχιαστική, κοινή πεποίθηση είναι ότι οι αναφορές στα πυρηνικά περισσότερο παραπέμπουν στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου που λειτουργούσαν ως μέσον αποτροπής ενός πολέμου υπερδυνάμεων.

Τότε, κάθε πλευρά επέσειε την απειλή των πυρηνικών, στέλνοντας μήνυμα στην αντίπαλη πλευρά ότι θα την εμποδίσει με κάθε τρόπο να την καταστρέψει και να την γονατίσει. Σήμερα, όπως και τότε, οι μεγάλες δυνάμεις θεωρούν εαυτόν «προστατευμένο», χάρις στο πυρηνικό οπλοστάσιό τους, καθώς και ότι, με όπλο τον «πυρηνικό εκβιασμό», μπορούν να προωθούν τους όποιους γεωπολιτικούς στόχους τους.

Διάχυτος, πάντως, είναι ο φόβος μεταξύ Ρώσων αναλυτών ότι η φωτιά στην Ουκρανία, ανά πάσα στιγμή μπορεί να μεταπηδήσει σε άλλες «εύφλεκτες» ζώνες του πλανήτη. Οπως είναι, για παράδειγμα, η ευρύτερη ελληνική γειτονιά και τα ελληνο-τουρκικά, η Ανατολική Μεσόγειος, η Μέση Ανατολή, κ.ο.κ.

Ζώνη απαγόρευσης πτήσεων

Μπορεί στη Μόσχα φαινομενικά, όλα να δείχνουν ήρεμα. Εξω από τη ρωσική πρωτεύουσα, όμως, και ιδιαίτερα πλησιάζοντας στο Νότο της Ρωσίας, στην πόλη Ροστόφ, τα πράγματα αλλάζουν. Αυξάνεται ο αριθμός των στρατιωτικών οχημάτων, των οπλικών συστημάτων, καθώς και των νταλικών που μεταφέρουν στρατιωτικό υλικό, οπλισμό και επισιτιστικά είδη.

Για να μεταβεί κάποιος από τη Μόσχα στο Νότο της Ρωσίας και ειδικά στο γειτονικό, Ντονμπάς, είναι μια ακόμα «Οδύσσεια». Πλέον, το αναπτυγμένο σιδηροδρομικό δίκτυο της Ρωσίας χρησιμοποιείται σε μεγάλο βαθμό για μεταφορές στρατιωτικού υλικού και προσωπικού. Ως εκ τούτου, οι κουκέτες με κρεβάτια για ένα πολύωρο ταξίδι που μένουν ελεύθερες, γίνονται ανάρπαστες.

Τα αεροδρόμια έχουν κλείσει εδώ και μήνες για πολιτικές πτήσεις και γίνονται μόνο στρατιωτικές. Ετσι, μοναδικός τρόπος για μετάβαση στη Νότιο Ρωσία και το Ντονμπάς είναι το λεωφορείο. Κοντολογίς, δεκαοκτώ ώρες δρόμο με πούλμαν παρόμοια, αν και λιγότερο καλά, με αυτά των ελληνικών ΚΤΕΛ. Το ρωσικό οδικό δίκτυο, πάντως, έχει βελτιωθεί θεαματικά.

«Σύνορα» (!)

Φτάνοντας στα όρια Ρωσίας – Ντονμπάς, έκπληξη προκαλεί το γεγονός ότι εκεί υπάρχει συνοριακός σταθμός. Ο ίδιος που φτιάχτηκε και λειτούργησε από το 2014 και μετά. Κανονικά σύνορα με τελωνειακούς ελέγχους, κ.ο.κ.

Σε ερώτηση προς τους συνοριακούς φρουρούς γιατί εξακολουθούν και υπάρχουν «σύνορα», αφού μόλις πρόσφατα οι επαρχίες Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ του Ντονμπάς «ενσωματώθηκαν» στη Ρωσία, η απάντηση είναι ότι πρόκειται για «μεταβατική φάση», καθώς και για να «φιλτράρονται» («φιλτράτσιγια») όσοι μπαίνουν στη Ρωσία.

Εύλογα μένει κανείς με την απορία: Τελικά, το Ντονμπάς είναι στη Ρωσία ή όχι; Στο κέντρο του Λουγκάνσκ, πάντως, δεσπόζει το σύνθημα: «Για πάντα με τη Ρωσία».

«Φιλτράρισμα» σε δημοσιογράφους

«Φιλτράτσιγια» πράγματι γίνεται ιδιαίτερα για όσους έχουν ακόμα ουκρανικά διαβατήρια. Αν και οι περισσότεροι περνούν δίχως πρόβλημα. Ιδιαίτερα αυστηρή «φιλτράτσιγια», ωστόσο, υφίστανται οι Δυτικοί δημοσιογράφοι. Φωτογραφίες προφίλ – ανφάς, δακτυλικά αποτυπώματα και συμπλήρωση ιστορικού αντίστοιχου με την αίτηση που συμπληρώνει κανείς για να πάρει βίζα για τις ΗΠΑ.

Βέβαια, και αυτοί αφήνονται στη συνέχεια δίχως πρόβλημα, με μόνο κόστος την απαράδεκτη ταλαιπωρία μιας ώρας. Κι’ όλα αυτά, τη στιγμή που η Μόσχα κόπτεται ιδιαίτερα για τον επικοινωνιακό αποκλεισμό που υφίσταται από τα Δυτικά ΜΜΕ, και θέλει να δείχνει ότι διευκολύνει την πρόσβαση των Δυτικών δημοσιογράφων στο Ντονμπάς.

Να σημειωθεί ότι, εξαιτίας -και- του επικοινωνιακού αποκλεισμού της Ρωσίας από τα Δυτικά ΜΜΕ, καθώς και τα social media, αρκετοί Ρώσοι αναλυτές θεωρούν ότι η Μόσχα έχει χάσει τον «επικοινωνιακό πόλεμο» με τη Δύση από την πρώτη στιγμή που ξεκίνησε ο πόλεμος.

Τοπίο πολέμου

Στο Νονμπάς, βέβαια, η εικόνα είναι αυτή ενός απέραντου θεάτρου πολέμου. Στην πόλη Ντονέτσκ, την σημαντικότερη της περιοχής, καθημερινοί είναι οι βομβαρδισμοί της, ενώ πρακτικά ζει χωρίς νερό.

Στην έτερη μεγάλη πόλη, το Λουγκάνσκ, Δήμαρχος του οποίου είναι ο ελληνικής καταγωγής, Μανώλης Πιλάβοφ, τα πράγματα είναι καλύτερα. Λιγότερες πυραυλικές επιθέσεις, δεδομένου ότι είναι μακριά από το μέτωπο, και με πολύ περισσότερους κατοίκους απ’ ότι το Ντονέτσκ, το οποίο σε σημαντικό βαθμό έχει αδειάσει. Τουλάχιστον το Λουγκάνσκ διαθέτει νερό και θέρμανση.

Η πόλη, βέβαια, βουλιάζει από στρατιωτικό προσωπικό, ενώ οι κεντρικοί της λεωφόροι είναι γεμάτες από οχήματα και οπλικά συστήματα. Ετσι, εξαιρετικά συχνή είναι η εικόνα σε κεντρικό δρόμο της πόλης να κυκλοφορεί δίπλα από τα ΙΧ αυτοκίνητα ένα στρατιωτικό καμιόνι που σέρνει ένα πυροβόλο. Οπως η «Κάτια» που έχουν γράψει οι στρατιώτες πανω του.

Τα καταστήματα είναι ανοικτά και η πόλη δείχνει φαινομενικά να έχει φυσιολογικούς ρυθμούς ζωής. Πόσο, όμως, κάτι τέτοιο είναι δυνατόν, όταν τα τελευταία χρόνια οι κάτοικοι έχουν δει τον χάρο με τα μάτια τους και αγωνιούν για το πότε θα λήξει επιτέλους αυτή η κόλαση. Οταν πηγαίνουν στην εκκλησιά, στρατιωτικοί και πολίτες, για να ανάψουν ένα κεράκι για τη ζωή τους και τους δικούς τους.

Πορεία για το μέτωπο

Εξω από το Λουγκάνσκ, στο δρόμο για τις περιοχές που έχουν καταλάβει οι ρωσικές δυνάμεις μετά τον Φεβρουάριο, υπάρχουν παντού τσεκ πόϊντ.

Τα μετόπισθεν, κοντά στο μέτωπο, όπως στην κωμόπολη, Νόβοαϊντάρ, είναι γεμάτα με στρατό. Ενίοτε, μάλιστα, δέχονται και αυτά ουκρανικά πλήγματα με πυραύλους, όπως είπε ο Αλεξάντρ Αριόνοφ, ο οποίος εκτελεί χρέη αντιδημάρχου εκεί.

Στο Νοβοαϊντάρ, όπως και σε πάμπολλες άλλες περιοχές, βλέπει κανείς το πριν και το τώρα. Για παράδειγμα, εξέδρες γηπέδου στα χρώματα της ουκρανικής σημαίας και πάνω την ρωσική σημαία. ‘Η σκηνικά που μάλλον παραπέμπουν σε … σουρεαλιστικά τοπία, όπου μπροστά από μια βομβαρδισμένη -από τους Ουκρανούς, όπως είπε ο Α.Αριόνοφ- κατοικία, δεσπόζει η αφίσα «Ρωσία: Ο πολιτισμός και οι αξίες, με τις οποίες μεγαλώσαμε».

Λίγη ώρα μακρύτερα, στο μέτωπο, βασιλεύει η καταστροφή. Η Μόσχα υποστηρίζει ότι οι πόλεις τις οποίες καταλαμβάνουν οι ρωσικές δυνάμεις, στη συνέχεια δέχονται ανηλεείς βομβαρδισμούς από την Ουκρανία, με αποτέλεσμα να έχουν καταστραφεί και εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους τους. Το Κίεβο, αντίθετα, ισχυρίζεται ότι οι ρωσικές δυνάμεις καταστρέφουν τις πόλεις. Οπως και να’ χει, πρόκειται για ανθρωπιστική καταστροφή στην καρδιά της Ευρώπης.