Μαριούπολη: Θρήνος στην πόλη της Παναγιάς- Αποστολή στην Αν.Ουκρανία Θ.Αργυράκης

Γράφει ο

Θανάσης Αργυράκης

Η Μαριούπολη, η «πόλη της Παναγιάς», όπως την χαρακτηρίζουν, το κύριο λιμάνι της Αζοφικής και από τα κύρια κέντρα των Ελλήνων της Αζοφικής, κόμβος μεταφορών και βιομηχανικό κέντρο, σε τίποτα δεν θυμίζει την πανέμορφη και γεμάτη ζωντάνια πόλη του παρελθόντος. Οι άνθρωποι μετρούν ακόμα τις πληγές τους και τους νεκρούς τους. Ενα πολύ μεγάλο κομμάτι της έχει καταστραφεί και είναι αμφίβολο εάν ποτέ θα σταθεί δυνατόν να αποκατασταθεί.

Στον οδικό άξονα που συνδέει τη Μαριούπολη με τη μεγάλη πόλη του Ντονμπάς, Ντονέτσκ, δεσπόζει το σύμβολο της «πόλης της Παναγιάς». Η λέξη «Μαριούπολη». Με τη διαφορά ότι, ενώ πριν ήταν χρωματισμένη με τα χρώματα της σημαίας της Ουκρανίας, τώρα είναι με τα ρωσικά χρώματα και φέρει την εικόνα της Παναγίας.

Αν και σε αυτό το σημείο της εισόδου της πόλης σημειώθηκαν μάχες, το παλιό, σοβιετικό άγαλμα του μεταλλουργού εργάτη, σύμβολο της πόλης του μόχθου, εξακολουθεί να στέκει και να καλωσορίζει τον επισκέπτη, ακόμα και σε αυτές τις δύσκολες μέρες.

Στην εθνική οδό Ντονέτσκ – Μαριούπολης, που ξαναφτιάχνεται με εντατικούς ρυθμούς, κινούνται συνεχώς κονβόϊ κάθε λογής ρωσικών στρατιωτικών οχημάτων, καθώς και πολλά φορτηγά για έργα που γίνονται στην πόλη, καθώς και νταλίκες που μεταφέρουν υλικά γι’ αυτά και προϊόντα. Παρ’ ότι στην πόλη εδρεύουν σημαντικές στρατιωτικές δυνάμεις, είναι εμφανές ότι οι νταλίκες και τα φορτηγά είναι πολύ περισσότερες από τα στρατιωτικά μέσα ακόμα και από τα ΙΧ οχήματα.

Μερική ανοικοδόμηση

Αλλωστε, μετά την τεράστια καταστροφή που υπέστη η Μαριούπολη, τώρα η Ρωσία πασχίζει με κάθε τρόπο να δείξει ότι καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την ανοικοδόμηση της πόλης, καθώς και ότι δίδει μεγάλα χρηματικά ποσά, προκειμένου να ξανασταθεί στα πόδια της. Ηδη, οι τοπικές Αρχές διαφημίζουν σε ιδιαίτερα πανηγυρικούς τόνους το γεγονός ότι παραδόθηκαν οι πρώτες πολυκατοικίες σε πολίτες, πολλοί εκ των οποίων έχασαν τα σπίτια τους κατά τις συγκρούσεις.

Παρά ταύτα, η εικόνα της πόλης απέχει πολύ από το να είναι … ειδυλλιακή. Μέχρι να μετατραπεί σε ένα «νέο Γκρίζνι» (κατεστραμμένη πρωτεύουσα της Τσετσενίας που τώρα έχει ανοικοδομηθεί και δεσπόζουν «χλιδάτοι» ουρανοξύστες), όπως λέγουν Ρώσοι ιθύνοντες, προς το παρόν παραμένει … Γκρόζνι. Ακόμα και με ταχύτατους ρυθμούς να γίνει η ανοικοδόμησή της, εκτιμάται ότι θα χρειαστούν το λιγότερο δύο με τρία χρόνια για να αποκατασταθούν οι καταστροφές.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, μεγάλες βιομηχανικές μονάδες, οι οποίες επλήγησαν βαρύτατα, με πλέον χαρακτηριστική τη βιομηχανία, «Αζόφστάλ», είναι αμφίβολο αν και πότε θα ξαναλειτουργήσουν. Να σημειωθεί ότι η παραγωγή του εργοστασίου, «Αζοφστάλ», ιδιοκτησίας του Ουκρανού ολιγάρχη – κράτος εν κράτει στην Ουκρανία, Ρενάτ Αχμέτοφ, κατευθυνόταν κυρίως στη Δυτική Ευρώπη.

Οι συνοικίες κοντά στο εργοστάσιο, όπου επί μήνες σημειώθηκαν σφοδρότατες μάχες, σήμερα, τουλάχιστον έξι μήνες αφότου καταλήφθηκε το εργοστάσιο από ρωσικές δυνάμεις, είναι κρανίου τόπος. Εκεί επλήγη και το κτίριο του Συλλόγου των Ελλήνων, και το γειτονικό κτίσμα του Ελληνικού Ιατρικού Κέντρου.

Παρά την αποκαρδιωτική εικόνα της, η πόλη αρχίζει και πάλι να αποκτά ζωή. Κάτοικοί της έχουν αρχίσει να επιστρέφουν, καθημερινώς σχηματίζονται ουρές για ανεύρεση εργασίας, σε ορισμένα κτίρια αποκαθίστανται οι ζημιές, υπάρχουν προϊόντα διατροφής και σταδιακά αρχίζουν να λειτουργούν ορισμένες υπηρεσίες. Επιπλέον στην πόλη καταφθάνει ένας σημαντικός αριθμός εργατών από τη Ρωσία, προκειμένου να δουλέψουν για την ανοικοδόμηση.

Συσσίτια

Η πόλη προσπαθεί να κλείσει τις πληγές της, αλλά όπου κι’ αν σταθεί κανείς βρίσκεται μπροστά σε χαλάσματα που ξυπνούν μνήμες φρίκης. Τραύματα που χάσκουν ορθάνοιχτα. Οπως στην «πλατεία της Ελλάδας», όπου στο δάπεδο είναι σχηματισμένη στα ελληνικά η λέξη «μαριούπολη», γύρω από την οποία βρίσκονται πολυκατοικίες που έχουν πληγεί από την ανταλλαγή πυρών.

Παρ’ ότι η τωρινή Μαριούπολη σε τίποτα δεν θυμίζει την κόλαση των ημερών του πολέμου, και ενώ έχει αποκατασταθεί η τροφοδοσία της με είδη διατροφής και άλλα προϊόντα, ένα σημαντικό κομμάτι των εναπομεινάντων κατοίκων της εξακολουθεί να ζει σε ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες. Ουσιαστικά, ζει από τη βοήθεια και τα συσσίτια που προσφέρουν ρωσικές ανθρωπιστικές οργανώσεις, Δήμοι, τοπικοί φορείς ιδιώτες από τη Ρωσία. Σε αρκετές περιπτώσεις υπάρχει σοβαρό πρόβλημα νερού, εξαιτίας του ότι την παροχή ύδατος ελέγχει η ουκρανική πλευρά.

Κραυγές από τα υπόγεια

Ο θρήνος στην «πόλη της Παναγιάς» από την απώλεια ανθρώπων και τον τρόμο που πέρασαν οι κάτοικοι της Μαριούπολης κλεισμένοι για μήνες στα υπόγεια των σπιτιών τους, δίχως επικοινωνία, ρεύμα και νερό, ακόμα και σήμερα είναι πανταχού παρών.

Ο εφιάλτης των περασμένων μηνών είναι διάχυτος στην ατμόσφαιρα της πόλης. Και είναι δύσκολο να πει κανείς, ακόμα και οι ειδικοί επιστήμονες, αν και πότε οι άνθρωποι που επέζησαν, ψυχικά ράκη, θα συνέλθουν και θα ξεπεράσουν όσα πέρασαν.

Τα κτίρια στο κέντρο της πόλης, ή ό,τι απέμεινε από αυτά, διάτρητα κουφάρια, είναι μάρτυρες του δράματος. Ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα βρέθηκαν στο έλεος πυρών βαρέων όπλων, αρμάτων μάχης, πυροβολικού, κ.ο.κ. Και είναι αμφίβολο εάν ποτέ ξανακατοικηθούν ή είναι εις θέσιν να αποκατασταθούν.

Ακόμα και τώρα, σε συνοικίες του κέντρου της Μαριούπολης τα υπόγεια … φωνάζουν! Στις πόρτες των σπιτιών που βρέθηκαν στο επίκεντρο των μαχών μένουν γραμμένες με μαρκαδόρο και σπρέϋ οι αγωνιώδεις εκκλήσεις των έγκλειστων στα υπόγεια: «Βοηθείστε. Εδώ υπάρχουν παιδιά».«Εδώ υπάρχουν άνθρωποι. Βοηθείστε». Και ένα ακόμα μήνυμα που έγραψε πάνω στην πόρτα μιας πολυκατοικίας μια μητέρα πιθανώς στα παιδιά της, για να την βρουν: «Μάσα, Νάστια. Είμαστε ζωντανοί. Ζούμε στο υπόγειο. Ο Αντικ και η μαμά».

Χωρίς να δουλεύουν τα κινητά και τα σταθερά τηλέφωνα, και με το έδαφος να σείεται από τις ομοβροντίες των όπλων, οι άνθρωποι επάφιαν τις ελπίδες τους στο ότι ίσως κάποιος συγγενείς τους καταφέρει να φτάσει σπίτι τους ή κάποιοι -στρατιωτικοί ή άλλοι- καταφέρουν να τους βοηθήσουν.

Στις εισόδους αρκετών πολυκατοικιών, ακόμα έχουν μείνει διάφορα σκεύη της καθημερινότητας που χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι για να ετοιμάσουν κάτι πρόχειρο να φάνε και να πιουν. Αυτές οι εικόνες έμειναν ως μνημεία φρίκης, αλλά και ανακούφισης όταν βγήκαν ζωντανοί από τα υπόγεια και όσοι απέμειναν, μαζεύονταν στα κατώφλια για να μοιράζονται το φαγητό της ανθρωπιστικής βοήθειας.

Φρίκη στα μάτια των παιδιών

«Κάναμε το λάθος να φύγουμε από την Σαρτανά και να πάμε στη Μαριούπολη, θεωρώντας ότι εκεί θα είναι ασφαλέστερα», θυμάται η Ναταλία Παπακίτσα, πρόεδρος του Συλλόγου των Ελλήνων στην ελληνική κωμόπολη, Σαρτανά, που βρίσκεται δίπλα από τη Μαριούπολη. «Στην Σαρτανά όλα ηρέμησαν μέσα σε μερικές ημέρες. Στη Μαριούπολη, όμως, μείναμε ένα μήνα στα υπόγεια. Αλλοι έμειναν δύο και τρείς μήνες. Να βλέπατε την φρίκη στα μάτια των παιδιών.

»Οταν ζητούσαμε βοήθεια από τους Ουκρανούς στρατιωτικούς, μας απαντούσαν ότι “δεν μας νοιάζει τι θα απογίνετε, εμάς μας ενδιαφέρει να κρατήσουμε την πόλη”. Βοήθεια μας έδωσαν οι Ρώσοι μετά. Ωστόσο, αυτοί που ήταν οι πραγματικοί ήρωες ήταν αυτά τα παιδιά της Υπηρεσίας Αμεσης Βοήθειας. Ετρεχαν παντού όλο το 24ωρο να βοηθήσουν όπου μπορούσαν. Είχαν εξαντληθεί. Εγώ ευτυχώς κατάφερα να φύγω από τη Μαριούπολη. Ηρθε με το αυτοκίνητό του ένας συγγενής από το Σότσι της Νότιας Ρωσίας, μέσω της Κριμαίας, και με πήρε στη Ρωσία. Αργότερα, από την τηλεόραση έμαθα -γιατί δεν υπήρχαν επικοινωνίες- ότι ησύχασαν τα πράγματα, και επέστρεψα».

Στρατηγικής σημασίας

Η Μαριούπολη είναι στρατηγικής σημασίας, από οικονομικής, γεωγραφικής και στρατιωτικής άποψης, πόλη. Πόλη – λιμάνι της Αζοφικής Θάλασσας. Με την κατάληψη της περιοχής της Χερσόνας και της Μαριούπολης, και έχοντας την Κριμαία από το 2014, η Ρωσία κάνει «κλειστη λίμνη» της την Αζοφική. Από το λιμάνι, επίσης, διοχετεύονται και σημαντικές ποσότητες σιτηρών. Επιπλέον, είναι σημαντικό βιομηχανικό κέντρο (Μεταλλουργεία), αλλά και βασικός κόμβος μεταφορών από την Βορειοανατολική (Χάρκοβο) και Ανατολικη Ουκρανία (περιοχή Ντονμπάς).

Το 2014, οπότε, όταν εξαιτίας της μεγάλης πολιτικής αναταραχής στην Ουκρανία, της ανατροπής του τότε φιλορώσου προέδρου, και της έκρηξης της ένοπλης αντιπαράθεσης στην Ανατολική Ουκρανία, με αποτέλεσμα την απόσχισή της, η Μαριούπολη είχε και πάλι βρεθεί στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος.

Μάλιστα, έξω από την πόλη είχαν φτάσει δυνάμεις των αυτονομιστών και άπαντες θεωρούσαν ότι ήταν θέμα χρόνου να πέσει αμαχητί η πόλη. Τελικώς, όμως, το πιθανότερο κατόπιν «οδηγίας» της Μόσχας, η προέλαση σταμάτησε, προκειμένου να ακολουθήσουν οι θνησιγενείς συμφωνίες Μίνσκ για την «ειρηνική» διευθέτηση του Ουκρανικού.

Να σημειωθεί πως δεν είναι λίγοι εκείνοι οι Ρώσοι αναλυτές που επικρίνουν τη Μόσχα επειδή δεν έδωσε τότε το «πράσινο φως» για την κατάληψη της Μαριούπολης. Κάτι που, όπως εκτιμούν, θα γινόταν τότε, δίχως τον τεράστιο φόρο αίματος και τις καταστροφές που σημειώθηκαν τώρα. Και που, εκτός των άλλων, αφύπνισε εθνικά και κινητοποίησε ένα πολύ σημαντικό τμήμα της ουκρανικής κοινωνίας κατά της Ρωσίας. Το ίδιο υποστηρίζουν και για την περίπτωση της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της Ουκρανίας, του Χαρκόβου.

Η ουκρανική πλευρά, ως γνωστόν, έχει καταγγείλει την ρωσική για ωμότητες κατά την προέλασή της στη Μαριούπολη. Από τη μεριά της, αντίθετα, η ρωσική υποστηρίζει ότι η ουκρανική πλευρά χρησιμοποίησε βαρύ οπλισμό μέσα στον κατοικημένο ιστό. Επιρρίπτει, δε, τις μεγαλύτερες ευθύνες στις ουκρανικές δυνάμεις, οι οποίες χρησιμοποίησαν τους αμάχους ως «ανθρώπινη ασπίδα» και ισχυρίζεται ότι ήταν οι Ρώσοι στρατιωτικοί που απεγκλώβιζαν τους αμάχους και τους έδιναν τροφή.

Οπως και να’ χει, από τις μαρτυρίες των αμάχων, προκύπτει αβίαστα ότι στις κατοικημένες περιοχές της πόλης διεξήχθησαν σκληρές μάχες με -εκατέρωθεν- μαζική χρήση βαρέων όπλων. Κάτι που, με μαθηματική ακρίβεια, θα οδηγούσε σε εκατόμβες θυμάτων και τεράστιες καταστροφές. Να σημειωθεί ότι στην αρχική φάση του πολέμου, οι ουκρανικές δυνάμεις είχαν επιλέξει την τακτική της μάχης των πόλεων, προκειμένου να καθυστερήσουν την προέλαση των Ρώσων. Κάτι αναμενόμενο, κατά τους στρατιωτικούς αναλυτές, δεδομένου ότι ήταν αμυνόμενες και υποδεέστερες της ρωσικής δύναμης.

Τελικώς, το Μάϊο του 2022, ο επίλογος του δράματος της Μαριούπολης παίχτηκε στο εργοστάσιο, «Αζοφστάλ». Εκεί, αιχμαλωτίστηκαν πολλές μονάδες της ακραίας εθνικιστικής οργάνωσης, «Αζόφ», αλλά με πολύ μεγάλες δυνάμεις του τακτικού ουκρανικού στρατού. Προηγουμένως, ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντιμίρ Ζελένσκι, και η Δύση είχαν αναγάγει το «Αζοφστάλ» σε «εμβληματικό σύμβολο αντίστασης κατά της Ρωσίας». Συνολικά, εκτιμάται ότι ο αριθμός των αιχμαλώτων ξεπέρασε τις 4 – 5 χιλιάδες. Επρόκειτο για τη μεγαλύτερη στρατιωτική νίκη των ρωσικών δυνάμεων. Τη μοναδική τέτοιας στρατηγικής σημασίας.