Κύπρος 1974: Δεν θα ξεχάσουμε ποτέ! Η ιστορία μιας γυναίκας που ψάχνει τον πολεμιστή αδελφό της από τις 20 Ιουλίου 1974

Πολλοί είναι αυτοί που σε Αθήνα και Λευκωσία θέλουν να μας κάνουν να ξεχάσουμε το «Δεν ξεχνώ»…Είναι οι «ευέλικτοι» που θέλουν να «τελειώνουμε και μ ‘  αυτό θέμα»…Εκείνοι που θεωρούν ότι «χάθηκε μεγάλη ευκαιρία με το σχέδιο Ανάν»…Όσοι σήμερα συναντούν …τυχαία τον Τατάρ και συζητούν μαζί του – τι άραγε- κι όσοι δηλώνουν πάντα έτοιμοι για συνομιλίες ανεξάρτητα από τη στάση που τηρεί η Τουρκία…

Μετά τον ενταφιασμό του Δόγματος του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου και φυσικά μετά από  τη φωτισμένη προεδρία του Τάσσου Παπαδόπουλου , όλοι αυτοί πασχίζουν να μας κάνουν να ξεχάσουμε το «Δεν Ξεχνώ…»

Υπάρχουν όμως ακόμη εκείνοι που ζουν με ένα μονάχα σκοπό…Να μάθουν την τύχη των αγαπημένων προσώπων που έχασαν…Οι Αγνοούμενοι της Κύπρου είναι μια πληγή στην ψυχή ανθρώπων που θα αρνούνται να ξεχάσουν μέχρι τη τελευταία τους ανάσα…

Για αρκετά χρόνια μετά από την τραγωδία, μανάδες, πατεράδες, σύζυγοι και παιδιά είχαν μια ελπίδα ότι οι άνθρωποι τους θα εμφανίζονταν στην πόρτα…Η ελπίδα έσβησε με το πέραασμα του χρόνου, αλλά έδωσε στη θέση της το πείσμα να μάθουν τουλάχιστον πως και που χάθηκαν. Ένα πείσμα που για κάποιους ήταν κίνητρο ζωής…

Η δημοσιογράφος Σοφία Ιορδανίδου ακολούθησε αυτό το πείσμα και αποτέλεσμα της δουλειάς της είναι το ντοκιμαντέρ Ίχνη…Όπως έχει γράψει η ίδια ,αφορμή για το ντοκιμαντέρ στάθηκε η ιστορία μιας γυναίκας. Η ιστορία της Μαρίας Ιωάννου Καρεφυλλίδου που δεν σταμάτησε ποτέ να ψάχνει τα ίχνη του αδερφού της από την 20η Ιουλίου του 1974 και την παράνομη εισβολή στην Κύπρο. 

Η αγωνιώδης προσπάθεια της να μάθει την αλήθεια για την τύχη του αδελφού της του Χρίστου, έγινε βιβλίο: «Αναζητώντας τα Ίχνη», ο τίτλος του…

Η συγγραφέας Μαρία Ιωάννου Καρεφυλλίδου, στην προσπάθειά της να ερευνήσει την τύχη του αγνοούμενου αδερφού της, έφτασε κυριολεκτικά στην πόρτα εθνικών και διεθνών φορέων που ήταν επιφορτισμένοι με την ευθύνη των αγνοουμένων του Αττίλα και όφειλαν να έχουν τις απαντήσεις.

 Ακολουθώντας τα ίχνη, η Μαρία Καρεφυλλίδου Ιωάννου αναδεικνύει τον ρόλο που έπαιξαν ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός, ο ΟΗΕ, η Επιτροπή Αγνοουμένων, οι κυβερνήσεις Ελλάδος-Τουρκίας και Ην. Πολιτειών στο θέμα των αγνοουμένων από την εισβολή στην Κύπρο το 1974 έως σήμερα. Η έρευνα την οδηγεί σε σκοτεινούς μηχανισμούς εντός και εκτός Κύπρου, σε …άδειους φακέλους που θα γέμιζε στη συνέχεια η ίδια και σε αναπάντητες επιστολές που θα της έδιναν τις απαντήσεις. Οι πόρτες έκλειναν η μία πίσω από την άλλη με θόρυβο που επιδείνωνε τις πληγές. Εφαρμόζοντας τις μεθόδους και την επιμονή της ερευνητικής δημοσιογραφίας, μίλησε με όλους όσοι είχαν έστω και μια σχετική πληροφορία. Έτσι, συνέλεξε έγγραφα, συνομιλίες, φωτογραφίες και επιστολές. Μετά από έλεγχο και πολλαπλές διασταυρώσεις πηγών, κατέληξε σε σημαντικά συμπεράσματα.Παράλληλα, οργανώνοντας με αξιοθαύμαστη τάξη τα αρχεία της, βοήθησε σημαντικά τους νομικούς συμβούλους με τους οποίους συνεργάστηκε για να διεκδικήσουν στα εθνικά και διεθνή δικαστήρια το δικαίωμα στην αλήθεια. Διερευνώντας την τύχη των αγνοουμένων, η Μαρία Καρεφυλλίδου Ιωάννου έζησε πολλές στιγμές ελπίδας και άλλες τόσες διάψευσης και βαθιάς απογοήτευσης. Τις συναισθηματικές ανατροπές και εκπλήξεις αυτής της διαδρομής μπορεί να τις νιώσουν και οι αναγνώστες που θα διαβάσουν το βιβλίο. Το βιβλίο «Αναζητώντας τα Ίχνη» αποτελεί μία συμβολή στο Κυπριακό, καθώς δείχνει τις πληγές που παραμένουν ανοιχτές και τα ερωτήματα που απαιτούν απάντηση.

Ο λόγος στην κυρία Μαρία Ιωάννου Καρεφυλλίδου. Λόγος αντίδοτο στο «δηλητήριο» της λήθης που θέλουν να μας επιβάλλουν:

O Χρίστος το 1974: Ο αδελφός μου, στην πρώτη παράνομη εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο το 1974, ήταν Έφεδρος Λοχίας της 33^ης ΜΚ. Οι πληροφορίες που έφθασαν κοντά μας, τον έφεραν να είχε πολεμήσει στον Άγιο Ιλαρίωνα, στον Άγιο Γεώργιο, στον Πράξανδρο και τραυματισμένος να είχε περάσει από το Μπελλαπάις ή/και την Κυθρέα, όπου έτυχε περίθαλψης, κατευθυνόμενος σε άλλες εμπόλεμες περιοχές. Από τότε και μέχρι σήμερα, αγνοείται η τύχη του.

Από το 1974 έως τη συνέντευξη του Ραούφ Ντενκτάς το 1994, οι συγγενείς των αγνοουμένων είχαμε εναποθέσει όλες μας τις ελπίδες στις αρμόδιες αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας και στη Διερευνητική Επιτροπή για τους Αγνοούμενους που συστάθηκε υπό την αιγίδα του ΓΓ του ΟΗΕ το 1981 (γνωστή ως  ΔΕΑ) και η οποία απαρτίζετε από τρία μέλη ένα ελληνοκύπριο, ένα τουρκοκύπριο και ένα αξιωματούχο επιλεγμένο από τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό τον οποίο διορίζει ο Γ.Γ. των Ηνωμένων Εθνών. Δυστυχώς, από τη συγκεκριμένη διακοινοτική επιτροπή δεν τύχαμε ποτέ καμίας ενημέρωσης. 

Ευχολόγια ήταν και το μόνο πρακτικό αποτέλεσμα από Αμερικανικής Κυβέρνησης, στην οποία όλο αυτό το διάστημα, η μητέρα μου, ως Αμερικανίδα υπήκοος, έστελνε επιστολές ζητώντας την παρέμβασή της για τη διευκρίνηση της τύχης του γιου της.

1994 Ραούφ Ντεκτάς:         Έως τη συνέντευξη του Ντενκτάς το 1994, με την οποία ο    Τουρκοκύπριος ηγέτης προσπάθησε να απαλλάξει την Τουρκία από τα εγκλήματα και να φράξει τον δρόμο για την αναζήτηση των δικών μας ανθρώπων, δεν είχαμε καμία τύχη ως συγγενείς από την κυπριακή κυβέρνηση. Στη συγκεκριμένη  συνέντευξη λοιπόν, ο Ντενκτάς Ισχυρίστηκε ότι όλοι οι αγνοούμενοι είναι νεκροί. Ότι είχαν δολοφονηθεί  δήθεν από Τουρκοκύπριους μαχητές.    

Η συνέντευξη συγκλόνισε. Το θέμα των Αγνοουμένων, που παρέμενε για χρόνια στάσιμο και πολλές φορές απόλυτα ξεχασμένο, άρχισε να απασχολεί τα ΜΜΕ και οι σεναριολογίες για νεκρούς ή ζωντανούς αγνοούμενους, μάτωσαν ξανά την ανοιχτή πληγή.

ΕΡΕΥΝΑ με ορθάνοιχτη την πληγή ξεκίνησα την άνοιξη του 1996 τη δική μου έρευνα για να φτάσω στα ίχνη του μονάκριβου αδελφού μου.  Ξεκίνησα με την εμπλοκή δικηγορικού γραφείου, όμως μόνον συγγενείς πρώτου βαθμού μπορούσαν να έχει πρόσβαση στους φακέλους της Υπηρεσίας Αγνοουμένων. Η έκπληξή μου ήταν ολοφάνερη όταν μου διάβασαν μία και μοναδική μαρτυρία κάποιου εφέδρου ανθυπολοχαγού της 33 ΜΚ  που δήλωνε ότι έδωσαν μάχη στον Άγιο Γεώργιο (ένα χωριό ανατολικά της Κερύνειας) και ότι ο Χρίστος μάλλον σκοτώθηκε.

Είπα δεν είναι δυνατόν τόσα χρόνια να υπάρχει μόνον αυτό το στοιχείο σε έναν φάκελο σε άθλια κατάσταση κατά τα άλλα. Στο διάβα μου, και παρά τις δυσκολίες και τις αντίξοες συνθήκες, μίλησα με ανθρώπους, βρήκα και συνέλεξα αρκετά στοιχεία και εμπλούτισα τον φάκελο του αδελφού μου. Όταν και πάλι το 1997  ζήτησα από τον λειτουργό να διαβάσουμε από την αρχή τον φάκελο, ανακάλυψα τυχαία ότι κάπου καταχωνιασμένη υπήρχε μια ξεχασμένη επιστολή μιας συμμαθήτριας του αδελφού μου η οποία, τον Φεβρουάριο του 1975, πληροφορούσε τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας ότι είχε δει στα γραφεία του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού στη Λευκωσία κατάλογο αιχμαλώτων πολέμου, στον οποίο αναγραφόταν το όνομα του Χρίστου Καρεφυλλίδη. Κατόρθωσα να εντοπίσω την κοπέλα η οποία με μεγάλη προθυμία μου επιβεβαίωσε γραπτώς όσα ανέφερε στην επιστολή της. 

Αντιλαμβάνεστε τι έγινε κ. Καρβουνόπουλε. Η επιστολή ήταν εκεί από το 1975 τουλάχιστον, αλλά κανείς δεν την «είδε» και κανείς δεν έψαξε τη συγκεκριμένη γυναίκα ή κάποιο άλλο στοιχείο για να διασταυρώσει το περιεχόμενο της επιστολής.

Από εκεί και πέρα, η εξακρίβωση των στοιχείων και της τύχης του αδερφού μου μετατράπηκαν σε μια ερευνητική εμμονή. 

Ξεκίνησα να στέλνω επανειλημμένα 

• συστημένες επιστολές στον Ερυθρό Σταυρό, 
• στην αντιπροσωπία των ΗΕ και 
• στην Αμερικανική Πρεσβεία και να τους ενημερώνω για την μαρτυρία περί αιχμαλωσίας. Δυστυχώς δεν ανταποκρίθηκαν ποτέ και σε τίποτε. 

Η έρευνά μου με οδήγησε στο Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, όπου ανακάλυψα δημοσίευμα στην εφημερίδα «Ο Αγών», ημερομηνίας 2 Αυγούστου 1974 με λίστα αιχμαλώτων, στην οποία συμπεριλαμβανόταν και το όνομα το αδελφού μου.  Η διασταύρωση πηγών με οδήγησε στο συμπέρασμα -που δεν επιδεχόταν καμίας αμφιβολίας.

Ο αδελφός μου Χρίστος συνελήφθη και ήταν ζωντανός στα χέρια των Τούρκων εισβολέων. Με λίγα λόγια ήταν αιχμάλωτος πολέμου και τον εξαφάνισαν.  

Εγώ το ανακάλυψα, οι Αρχές μας όμως όχι. Προτιμούσαν το σενάριο «έχει σκοτωθεί στον Άγιο Γεώργιο». Εξυπηρετούσε και την άλλη πλευρά όπως θα διαπιστώσετε.

ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΣΤΟ ΕΔΑΔ Η προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων               ήταν αναπόφευκτη όπως αντιλαμβάνεστε, τίποτε δεν θα με  εμπόδιζε. Έγινε στις 9 Ιανουαρίου 1999. 

Τον Οκτώβριο του 2000 το ΕΔΑΔ έκανε αποδεκτό το αίτημα προσφυγής και μας ενημέρωσε ότι την είχε προωθήσει στην τουρκική κυβέρνηση. 

Στην απάντησή της μέσω ΕΔΑΔ, η τουρκική κυβέρνηση:  

• ουδέποτε παραδέχτηκε ότι η εξαφάνιση του αδελφού μου και το γεγονός ότι παραμένει ακόμη αγνοούμενος καταδεικνύει παραβίαση των δικαιωμάτων του και των δικαιωμάτων μας. 
• ουδέποτε αποδέχτηκε  το  Άρθρο 2 για το δικαίωμα ζωής
  • το άρθρο 3 για απαγόρευση απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης
  • το άρθρο 4 για απαγόρευση καταναγκαστικών έργων
  • το άρθρο 5 για το δικαίωμα ελευθερίας και ασφάλειας
  • το άρθρο 12 για δικαίωμα για γάμο και τέλος
  • το άρθρο 14 για απαγόρευση διάκρισης της Σύμβασης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.   
• Τέλος, η τουρκική κυβέρνηση ουδέποτε παραδέχτηκε ότι ο Χρίστος Καρεφυλλίδης υπήρξε αιχμάλωτος εξ υπαιτιότητας της δικής της εισβολής το 1974 και ότι κρατήθηκε αιχμάλωτος από τα δικά της  στρατεύματα.

Ο ρόλος της ΔΕΑ: όπως εξήγησα παραπάνω η ΔΕΑ είναι μία διακοινοτική επιτροπή που συστάθηκε υπό τον ΟΗΕ. Μέχρι εδώ καλά. Αλλά το ότι υπάρχει μία τόσο αγαστή (παρεξηγήσιμη θα έλεγα) συνεργασία των δύο πλευρών για το τι πραγματικά συνέβη εκείνο το διάστημα στα πεδία μαχών, ήταν ένα από τα αποτελέσματα της έρευνάς μου. Συγκεκριμένα:

• Στον φάκελο του αδελφού μου στην Υπηρεσία Αγνοουμένων συμπεραίνεται (εσφαλμένα) ότι έχει πεθάνει πολεμώντας στον Αγ. Γεώργιο.
• Συμπωματικά, συμφωνούν και οι Τούρκοι σ’ αυτό το συμπέρασμα, το οποίο επικαλούνται στην απάντησή τους μέσω ΕΔΑΔ και αναρωτιούνται γιατί άραγε τους ενοχλώ αφού στον φάκελο το λέει ξεκάθαρα ότι ο αδελφός μου πέθανε πολεμώντας.
• Μάλιστα, παρόλο που για λόγους εμπιστευτικότητας, η ΔΕΑ εμένα αρνήθηκε να μου δώσει οποιαδήποτε σχετική πληροφορία,  από την πρώτη απάντηση της, η Τουρκία μας υπέδειξε ότι η υπόθεση του αδελφού μου κατατέθηκε στη ΔΕΑ, στις 23 Νοεμβρίου 1995. Καμία σύγκρουση, πλήρης εναρμόνιση. Σαν να κάνανε μαζί την εισβολή και συμφωνούν σε όλα τα σημεία.
• Παρόλο που σύμφωνα με τις δικαστικές αποφάσεις, η Τουρκία ήταν υποχρεωμένη  να δημιουργήσει μηχανισμούς για την αποτελεσματική διερεύνηση του θέματος των Ελληνοκυπρίων και Ελλήνων αγνοουμένων ως αποτέλεσμα της δικής της εισβολής και κατοχής της Κύπρου από το 1974, στα επιχειρήματά της προς το ΕΔΑΔ, η Τουρκία παρουσίαζε πάντοτε τη ΔΕΑ ως υποκατάστατο των δικών της μηχανισμών που φυσικά δεν δημιούργησε ποτέ. Προφανώς, δεν είχε κανέναν λόγο, αφού η ΔΕΑ εξυπηρετούσε άριστα τον συγκεκριμένο σκοπό.

Οι προσφυγές της Κύπρου              

Η Κύπρος από το 1974 έκανε συνολικά 4 διακρατικές 

προσφυγές κατά της Τουρκίας για την παράνομη εισβολή και κατοχή μέρους του νησιού. Στην 4^η Διακρατική Προσφυγή, τον Μάιο του 2001, το ΕΔΑΔ αποφάσισε ότι (α) η Τουρκία δεν είχε ποτέ διερευνήσει το θέμα ότι αγνοούμενοι είχαν εξαφανιστεί μετά από κράτησή τους υπό συνθήκες που δημιουργούσαν πραγματική ανησυχία για την ασφάλεια τους και (β) ότι η αποτυχία αυτή της Τουρκίας ήταν μια συνεχής παραβίαση του Άρθρου 2 της Σύμβασης για την προστασία του δικαιώματος ζωής και ότι η σιωπή της ενόψει των πραγματικών ανησυχιών των συγγενών των αγνοουμένων φθάνει σε τέτοιο επίπεδο σοβαρότητας, που μπορεί να κατηγοριοποιηθεί μόνο ως απάνθρωπη μεταχείρισή τους. 

Το πήγαινε έλα με το ΕΔΑΔ ήταν γεγονός και στη δική μας υπόθεση με επανειλημμένες απόψεις εκατέρωθεν . Να σημειωθεί εδώ ότι στην υπόθεσή μας από το 2001 και μετά καταχωρήθηκαν δύο φορές και οι απόψεις της Γενικής Εισαγγελίας της Κυπριακής Δημοκρατίας που συμμετείχε ως παρεμβαίνων μέρος υποστηρίζοντας τις δικές μας θέσεις.

Δυστυχώς όμως, και από το ΕΔΑΔ, μετά από έντεκα σχεδόν χρόνια πήγαινε έλα, τον Δεκέμβριο του 2009 ενημερωθήκαμε ότι δεν κρίνει ως παραδεκτό το αίτημα της προσφυγής μας, προβάλλοντας τυπικούς/διαδικαστικούς λόγους και τονίζοντας ότι η απόφαση είναι «τελεσίδική» και δεν επιδέχεται έφεσης είτε στο δικαστήριο είτε σε οποιοδήποτε άλλο Σώμα. 11 χρόνια για να καταλήξουμε στους τυπικούς/διαδικαστικούς λόγους. Για ένα τόσο μείζον ζήτημα.

Ανθρώπινα δικαιώματα. Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Ήμουν σίγουρη ότι θα δικαίωνε τον αδελφό μου. Δυστυχώς μου απέδειξε ότι το δίκαιο, η δικαιοσύνη και η δικαίωση είναι διαφορετικές και ξένες έννοιες μεταξύ τους.

ΝΕΑ ΜΑΧΗ Το 2015, με αφετηρία τα τόσα στοιχεία που είχα συγκεντρώσει για την προσφυγή στο ΕΔΑΔ, άρχισα να ψάχνω για νέο μαρτυρικό υλικό. Πιο συγκεκριμένα ήθελα να πληροφορηθώ από αιχμαλώτους που κρατήθηκαν στη μάντρα ζώων που είχε κρατηθεί και ο αδελφός μου, πού βρισκόταν αυτό το μέρος και να το επισκεφθώ. Τα νέα στοιχεία που συγκέντρωσα ήταν αρκετά για να αποταθώ γραπτώς στη ΔΕΑ αυτήν τη φορά για να ζητήσω νέα έρευνα. 

Επί δύο χρόνια, η ΔΕΑ, αγνοώντας τις μαρτυρίες που καταδείκνυαν ότι ο Χρίστος ήταν αιχμάλωτος πολέμου και κρατήθηκε μέχρι την εξαφάνισή του σε συγκεκριμένη μάντρα, χρησιμοποίησε παρελκυστική τακτική και προσπαθούσε να με παραπλανήσει ότι δήθεν μπορούσε να βρει τα λείψανα του Χρίστου σε περιοχές και χωριά γύρω από την Κερύνεια.  Αυτό με ανάγκασε να ξαναχτυπήσω την πόρτα της δικαιοσύνης, αυτήν τη φορά ζητώντας τη βοήθεια του Αχιλλέα Αιμιλιανίδη, έγκριτου δικηγόρου. Στάλθηκαν επιστολές προς την ΔΕΑ και καταδείξαμε με ατράνταχτα στοιχεία ότι 

• Ο αδελφός μου ήταν αιχμάλωτος πολέμου και κρατήθηκε στη συγκεκριμένη μάντρα προτού τον εξαφανίσουν οι εισβολείς.
• Οι μάντρες στις οποίες κρατήθηκαν οι αιχμάλωτοι κατά τη διάρκεια της εισβολής ήταν πολλές και όχι μόνο μία όπως αφήνετο τόσα χρόνια να νοηθεί.
• Αιχμάλωτοι, τα ονόματα των οποίων συμπεριλαμβάνονταν στο δημοσίευμα της εφημερίδας «Αγών» ως κρατούμενοι σε άλλες μάντρες, είναι αγνοούμενοι.
• Διεθνείς οργανισμοί όπως ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός και τα Ηνωμένα Έθνη επέδειξαν ασύγγνωστη αμέλεια/αδιαφορία/συνέργεια και συνέβαλαν στην προσπάθεια της Τουρκίας να απαλλαγεί των ευθυνών της.

Παρουσιάσαμε και μαρτυρία η οποία ανέτρεπε τα όσα προσπάθησαν να ισχυριστούν, δηλ. ότι μπορούσαν να βρουν τα λείψανά του αδελφού μου σε τοποθεσίες και χωριά γύρω από την Κερύνεια. 

Όταν η ΔΕΑ θεώρησε ότι δεν είχε επιχειρήματα σταμάτησε να απαντά στις επιστολές των Δικηγόρων μας, καταδεικνύοντας ότι δεν ζητά την αλήθεια για τους αγνοούμενους αλλά μόνο τα λείψανά τους.

ΓΙΑΤΙ ΕΓΡΑΨΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

Για να φέρω την αλήθεια στο φως. Για να μοιραστώ μαζί με τους αναγνώστες τα πολλαπλά συναισθήματα που βίωσα και τα αποτελέσματα των ερευνών μου.  Για να αποκαλύψω πικρές αλήθειες που οδηγούν σε σκοτεινούς μηχανισμούς εντός και εκτός Κύπρου.