Η τριμερής Ελλάδας – Κύπρου και Ιορδανίας

Γράφει ο ΦΩΤΗΣ Ν.ΤΕΓΟΠΟΥΛΟΣ*

Η τριμερής σύνοδος μεταξύ της χώρας μας, της Κυπριακής Δημοκρατίας και του Βασιλείου της Ιορδανίας συνιστά κομμάτι των διμερών και τριμερών συνόδων που λαμβάνουν χώρα μεταξύ χωρών της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου και αφορά πληθώρα πεδίων πολιτικής. Η Ελλάδα, στο πλαίσιο της πολυδιάστατης και πολυδιαυλικής εξωτερικής πολιτικής που ακολουθεί και οφείλει να ακολουθήσει, εργάζεται σκληρά προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης των σχέσεων με τις φίλιες προς εκείνη χώρες της περιοχής όπως το Ισραήλ, η Κύπρος, η Αίγυπτος και η Ιορδανία στη βάση της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών, του κοινού οφέλους και της διατήρησης της σταθερότητας στην περιοχή. Σειρά γεγονότων συντείνουν στην ενίσχυση των σχέσεων Ελλάδας-Ιορδανίας: η έκρηξη των προσφυγικών ροών από το 2015 και μετά, η αναθεωρητική και επιθετική Τουρκική συμπεριφορά και η ανακάλυψη κοιτασμάτων φυσικού αερίου και γενικώς πηγών ενέργειας στις ΑΟΖ των Κύπρου και Ισραήλ. Στο πλαίσιο αυτό, διάφορες πρωτοβουλίες έχουν αναληφθεί από τις εν λόγω χώρες που στοχεύουν στην εγκαθίδρυση ενός περιβάλλοντος όπου θα ευδοκιμήσουν οι φιλικές σχέσεις, θα καθιερωθεί η συνεργασία σε πάρα πολλά πεδία και αυτό μπορεί να λειτουργήσει ως ντόμινο (domino effect) ώστε να συμμετάσχουν και άλλες χώρες στα εν λόγω σχήματα συνεργασίας, υπό την προϋπόθεση ότι η προσέγγιση ανάμεσα στα κράτη θα έχει μακροπρόθεσμο χαρακτήρα και θα είναι αποδοτική, ιδίως εφόσον πρόκειται για χώρες που σέβονται το τρέχον καθεστώς (status-quo).

Λίγα λόγια για τις διμερείς σχέσεις Ιορδανίας – Ελλάδος, μιας και λίγο ως πολύ είναι γνωστό στο ευρύ κοινό το πώς διαπλέκονται διαχρονικά Ελλάδα και Κύπρος: Οι δύο χώρες έχουν στενές επαφές τόσο σε διμερές επίπεδο, αλλά και στο πλαίσιο διεθνών οργανισμών όπου συζητούν σειρά ζητημάτων. Παράλληλα, χιλιάδες Ιορδανοί φοιτητές είναι απόφοιτοι Ελληνικών πανεπιστημίων, στοιχείο που συμβάλλει καθοριστικά στη βελτίωση της εικόνας της πατρίδας μας και στον τρόπο που οι πολίτες της Ιορδανίας μας αντιμετωπίζουν. Οι 2 χώρες συγκλίνουν και ως προς τον τρόπο επίλυσης του Παλαιστινιακού ζητήματος, καθώς υποστηρίζουν τη ‘’λύση που θα περιλαμβάνει 2 κράτη’’ (two-state solution) ενώ αντιτίθενται σε κάθε μορφή μονομερούς ενέργειας, απ’ όπου κι αν αυτή προέρχεται. Η Ελλάς στηρίζει κάθε είδους παρεχόμενη βοήθεια από την ΕΕ προς την Ιορδανία στην επιτυχή διαχείριση των μεταναστευτικών ροών προς το έδαφός της, με δεδομένο το μεγάλο αριθμό Σύρων προσφύγων που κατέφυγαν στη χώρα από την έναρξη του εμφυλίου πολέμου. Επίσης, τα 2 κράτη έχουν ενισχύσει σημαντικά τη συνεργασία τους στους τομείς της εκπαίδευσης και του πολιτισμού, με την ελληνορθόδοξη εκκλησία να έχει ισχυρή παρουσία εντός της Ιορδανίας.

Αυτό που αξίζει να σημειώσουμε είναι ότι οι καλές διμερείς σχέσεις εντάσσονται στο γενικότερο πλαίσιο των πολύ καλών σχέσεων που διατηρεί η Ελλάδα με τον Αραβικό κόσμο, κάτι που αποτελεί μια από τις βασικότερες προτεραιότητες της εξωτερικής της πολιτικής από τη δεκαετία του ’70 και εντεύθεν και ειδικότερα μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας το 1974. Χρήζει επιπροσθέτως αναφοράς το γεγονός ότι αν και η Ελλάδα με το Ισραήλ έχουν βελτιώσει θεαματικά τις σχέσεις τους οι Αραβικές χώρες δε φαίνεται να ενοχλούνται ιδιαίτερα, μιας και οι Έλληνες αξιωματούχοι φροντίζουν να ενημερώνουν πάντοτε τις αρχές και ηγεσίες των εν λόγω κρατών, συνεπώς διατηρείται επιτυχώς η ισορροπία μεταξύ τους, πάντοτε με σεβασμό και στις διαφορές/εντάσεις που διαχρονικά παρατηρούνται μεταξύ Ισραήλ και χωρών του Αραβικού κόσμου.

Επιστρέφοντας λοιπόν στο βασικό προς συζήτηση θέμα, Ελλάδα και Ιορδανία φαίνεται πως έχουν ένα ιδιαίτερα θετικό μομέντουμ στις σχέσεις τους, όπως φάνηκε και στη δεύτερη τριμερή σύνοδο που πραγματοποιήθηκε στο Αμμάν, με τη συμπερίληψη βεβαίως και της Κύπρου. Τα πεδία πολιτικής που καλύφθηκαν ήταν μεταξύ άλλων τα ακόλουθα: ενέργεια, γεωργία, διαχείριση νερού, υγεία και εκπαίδευση. Μικρή παρένθεση: τα ανωτέρω ανήκουν στην κατηγορία της ‘’χαμηλής πολιτικής’’, στα οποία σύμφωνα με τη νεοφιλελεύθερη θεσμική θεωρία των διεθνών σχέσεων τα κράτη έχουν περισσότερες πιθανότητες να συνεργαστούν μεταξύ τους. Επιπλέον, η σύνοδος έδωσε την ευκαιρία στις χώρες να ξεφύγουν από την αμιγώς πολιτική συνεργασία και να ενσωματώσουν στο διάλογο θέματα ασφαλείας, οικονομίας και πολιτισμού. Ενδεικτικό είναι ότι στα 2 μνημόνια κατανόησης που υπεγράφησαν από τις συμμετέχουσες χώρες συμπεριελήφθησαν οι πτυχές της εκπαίδευσης και του πολιτισμού. Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω, οι συνθήκες φαντάζουν κάτι παραπάνω από ευνοϊκές και οφείλουν να αξιοποιηθούν από την Ελλάδα, την Ιορδανία και τα υπόλοιπα κράτη που συμμετέχουν στα σχετικά σχήματα συνεργασίας ώστε να παράξουν σύντομα θετικά αποτελέσματα για τη Μέση Ανατολή και την ανατολική Μεσόγειο. Το θετικό στην υπόθεση είναι πως έχουν ως επί το πλείστον συγκλίνουσες απόψεις σε σειρά ζητημάτων, κάτι που αναμένεται να δώσει την απαιτούμενη ώθηση τώρα που οι μεταξύ τους επαφές διευρύνονται.

Κατά τη γνώμη του γράφοντος, ένα στοιχείο που θα έδινε άλλη δυναμική στην όλη υπόθεση και αφορά όλες τις τριμερείς συνόδους είναι η θεσμοποίησή τους, κάτι στο οποίο έκανε αναφορά ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης κατά την παρουσία του στο Αμμάν. Η πρότασή του για τη σύσταση μιας μόνιμης γραμματείας στη Λευκωσία θα είχε πολύ θετικό αντίκτυπο στην εξέλιξη της προσέγγισης ανάμεσα σε Ιορδανία, Ελλάδα και Κύπρο και θα συνέβαλε αποφασιστικά στην πλήρη κεφαλαιοποίηση του θετικού μομέντουμ που αναπτύσσεται. Ταυτόχρονα, οι ηγέτες των τριών έχουν αποφασίσει από κοινού τη δημιουργία της εν λόγω μόνιμης γραμματείας, κάτι που μας δείχνει την ύπαρξη πολιτικής βούλησης για περεταίρω διεύρυνση της συνεργασίας τους το προσεχές διάστημα.

Κλείνοντας, αντιλαμβανόμενοι όσα ελέχθησαν προηγουμένως κάποιος θα συμφωνούσε πως οι σχέσεις Ελλάδας και Ιορδανίας μπορούν να ανθήσουν έτι περεταίρω και να γίνουν ακόμη πιο συνεκτικές. Τα μηνύματα που προέρχονται από τη σύνοδο στις αρχές αυτής της εβδομάδας είναι θετικά και καταδεικνύουν την προθυμία των συμβαλλομένων μερών να κάνουν το βήμα παραπάνω και να αναπτύξουν μια ισχυρή, βαθιά και καλά στερεωμένη σχέση και φιλία. Σε χαλεπούς καιρούς όπως οι τρέχοντες και εν προκειμένω σε εποχές σαν τη σημερινή στις οποίες παρατηρούνται ισχυρές και προκλήσεις η απάντηση εδράζεται στην ισχυροποιημένη και σε στέρεες βάσεις συνεργασία, όπως εκφράζεται και μέσα από τα σχήματα που αναφέρθηκαν νωρίτερα. Το αν και κατά πόσο τα αποτελέσματα και τα κέρδη θα είναι απτά είναι κάτι που θα φανεί στο μέλλον; Αν συμβεί, οι προσεγγίσεις ανάμεσα στα κράτη θα αποκτήσουν άλλον αέρα και δεδομένα θα μπουν σε νέα μονοπάτια. Ωστόσο, ανεξαρτήτως του αν θα μετουσιωθεί ή όχι σε πράξη, οι χώρες οφείλουν να εργαστούν να εργαστούν σκληρά προς την κατεύθυνση αυτή. Οι ηγεσίες το χρωστούν στον εαυτό του, αλλά πάνω απ’ όλα, στους πολίτες τους.

*Μεταπτυχιακός φοιτητής Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ, MSc Political Science: European Politics & External Relations Track – απόφοιτος τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Πειραιώς