Η τουρκική γεωστρατηγική και ο ενεργειακός αποκλεισμός της Δύσης

Γράφει ο Δρ Γεώργιος – Αλέξανδρος Σγούρος

Επίκουρος Καθηγητής Χαρτογραφίας και Γεωγραφίας Ενεργειακών Διαθεσίμων

Τμήμα Τουρκικών Σπουδών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Η προ ημερών ανακοίνωση της TOTAL για την έναρξη της φάσης σεισμικών ερευνών νοτίως και νοτιοδυτικώς της Κρήτης χαιρετίστηκε από αρκετούς ειδικούς ενεργειακούς αναλυτές ως αναβάθμιση του γεωπολιτικού ρόλου της Ελλάδας. Εδώ υπάρχει μία μικρή διαφωνία στη διατύπωση: Όχι, η Ελλάδα δεν αναβαθμίστηκε γεωπολιτικά για τον απλούστατο λόγο ότι δεν έχει λάβει χώρα καμία ανακατανομή ισχύος στο γεωγραφικό σύμπλοκο της Ανατολικής Μεσογείου. Αυτό που έχει συμβεί είναι η εκδήλωση πρόθεσης προβολή ισχύος της Γαλλίας στην περιοχή όχι μόνο με τη χρήση και παρουσία όπλων αλλά με την εμφατική, πλέον, πρόθεση παρουσίας της (και) στον ενεργειακό τομέα. Αν οι σεισμικές έρευνες ενδυναμώσουν τον οικονομικό πυλώνα της Ελλάδος αυτό αναμένεται να αποδειχθεί μετά την επεξεργασία των σεισμικών δεδομένων και τις επακόλουθες γεωτρήσεις. Ας περιμένουμε λοιπόν λίγο ακόμα σχετικά με αυτήν την υπόθεση. Πάντως, και η εκδήλωση προθέσεως είναι ένα θετικό δείγμα σύσφιξης σχέσεων Αθήνας -Παρισίου. Εκείνο που επιδιώκει και επιτυγχάνει η Γαλλία με τη συγκεκριμένη απόφαση είναι να παρουσιάσει την πολύπλευρη και πολύ-επίπεδη στρατηγική της που αποσκοπεί κυρίως να θέσει φρένο στον ισλαμο-οθωμανικό επεκτατισμό, όπως αυτός αποτυπώνεται στις ενέργειες της Τουρκικής Αδελφο-Μουσουλμανικής ηγεσίας. Οι έρευνες της ΤΟΤΑL είναι αποτέλεσμα αυτής της στρατηγικής, που θα μπορούσαν να προκαλέσουν γεωπολιτικές εξελίξεις

Εν αναμονή της έναρξης των ερευνών νοτίως της Κρήτης και των αναμενόμενων Τουρκικών «αντίμετρων» θα καθοριστεί εν πολλοίς το μέλλον των ενδονατοϊκών σχέσεων. Η τεταμένη σχέση μεταξύ Γαλλίας και Αδελφο-ΜουσουλμανικήςΤουρκίας δύναται να καθορίσει το μέλλον και το ρόλο της Συμμαχίας στην Ανατολική Μεσόγειο και να οδηγήσει τη Γαλλία σε ηγέτιδα Μεσογειακή δύναμη -υπό την αιγίδα του ΝΑΤΟ ή και χωρίς αυτήν- και τον περιορισμό της Τουρκίας σε υπο-περιφερειακό δρώντα. Το πόρισμα του ΝΑΤΟ υπέρ της Τουρκίας εκ πρώτης δεν οδηγεί σε αυτό το συμπέρασμα αλλά το έλλειμμα της υπερδύναμης που θα καθοδηγεί τις εξελίξεις είναι εμφανές: οι ΗΠΑ δεν δείχνουν αυτή τη στιγμή τη δυναμική να επέμβουν σε αυτό το επίπεδο λόγω εσωτερικών συγκρούσεων και ελλείματος εσωτερικής εθνικής ενότητας. Το ίδιο αναμένεται να συμβεί και με τη στάση της ΕΕ κατά τη διάρκεια των τουρκικών «αντίμετρων» στις σεισμικές έρευνες. Αν η ΕΕ δεν επιδείξει αλληλεγγύη στις ευρωπαϊκές χώρες που επηρεάζονται από τις εξελίξεις ενδέχεται να θέσει σε κίνδυνο όλα τα συγχρηματοδοτούμενα ευρωπαϊκά προγράμματα που αφορούν την ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ, πολλά εξ αυτών έχουν ήδη λάβει χρηματοδότηση και είναι σε εξέλιξη. Κι αυτό γιατί η προοπτική της ενεργειακής ασφάλειας στηρίζεται και στις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Βόρεια Αφρική. Βάσει των μελετών σκοπιμότητας που αφορούν τις χώρες της Μεσογείου η ΕΕ έχει σχεδιάσει νέες διασυνδέσεις δυναμικής 18 000 MW και επιπρόσθετες επενδύσεις της τάξης των 16 000 Mega EUR μέχρι το 2030.

Με βάση των ανωτέρω χάρτη η κατάληψη της Λιβύης από την Τουρκία (γιατί περί κατάληψης πρόκειται) οδηγεί την Αίγυπτο την Ιορδανία, το Ισραήλ και τη Συρία σε ενεργειακό κλοιό. Επιπροσθέτως, η υλοποίηση της “Γαλάζιας Πατρίδας” και του, άνευ ευρωπαικής και διεθνούς αναγνώρισης, Τουρκολιβυκού Μνημονίου κλείνει και τις θαλάσσιες διεξόδους για την Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ. Τα συμπεράσματα είναι προφανή. Η Τουρκία μέσω των Ιταλικών ακτών θα προμηθεύσει την ΕΕ με τους ενεργειακούς πόρους που απαιτούνται από την ΕΕ μέχρι το 2030 και θα ελέγχει τους φυσικούς πόρους, τις ηλεκτρικές διασυνδέσεις και θα διαπραγματεύεται υπό λεοντίους όρους με την ΕΕ για πλείστα όσα διμερή ζητήματα εγείρονται δυναμένη να εκβιάζει ασυστόλως την ΕΕ σε γεωστρατηγικό επίπεδο!

Άραγε πόσες από αυτές τις διασυνδέσεις, που εικονίζονται στον ανωτέρω Χάρτη (4 εκ των οποίων διασχίζουν το τουρκικό έδαφος) και αντίστοιχες επενδύσεις θα τεθούν εν αμφιβόλω σε περίπτωση σύγκρουσης με την Τουρκία και πώς αυτές θα επηρεάζονται από την επεκτατική πολιτική της Τουρκίας στη Λιβύη; Και ποια η θέση της Γαλλίας σε αυτή την ενεργειακή στρατηγική; Τολμώ να πω ελάχιστη έως ανύπαρκτη…

Είναι προφανές ότι το Παρίσι ανακαλύπτει και πάλιν τον γκωλικό του χαρακτήρα στην Ανατολική Μεσόγειο μη έχοντας άλλη επιλογή και υπερασπιζόμενο τα συμφέροντα του, έχοντας μία ειδοποιό διαφορά σε σχέση με τις άλλες μεγάλες δυνάμεις: Η Γαλλία αντιμετωπίζει τον νεωοθωμανικό ισλαμισμό ως απειλή, κάτι που δεν ισχύει ούτε για τις ΗΠΑ αλλά ούτε και τη Γερμανία. Αυτό το σημειώνουμε για όσους δεν το έχουν αντιληφθεί. Γιατί άλλωστε να πραγματοποιήσουν έρευνες σε μία περίοδο όπου οι επενδυτικές δράσεις δεν ενδείκνυνται, λόγω μειωμένης ζήτησης και αβεβαιότητα σχετικά με το τέλος της πανδημίας, ενώ και με τιμή φυσικού αερίου μειωμένη κατά περίπου 15% από την αρχή του 2020 χωρίς σημαντικές προοπτικές διαφοροποίησης τουλάχιστον για το επόμενο εξάμηνο;

Η Ελλάδα οφείλει να εκμεταλλευτεί τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή και να γίνει συνοδηγός των εξελίξεων με τους συμμάχους της, να συνεχίσει τη διπλωματική της προσπάθεια και να υπερασπιστεί τα δικαιώματα της μέχρι το Σύμπλεγμα του Καστελορίζου. Οφείλει να ενισχύσει και να υπερασπιστεί τις σεισμικές έρευνες νοτίως της Κρήτης, την ΑΟΖ του συμπλέγματος του Καστελορίζου ως μοναδικό τρόπο απεμπλοκής από πιθανό τουρκικό αποκλεισμό. Είναι άμεση η ανάγκη για ένα παρατηρητήριο συστημικών γεωπολιτικών δεικτών που αφορούν τις εξελίξεις στη ΝΑ Μεσόγειο. Η αποδελτίωση και κατηγοριοποίηση των Συστημικών Γεωπολιτικών Δεικτών θα μπορούσε να αποδειχθεί ένα πολύτιμο εργαλείο υψηλής στρατηγικής και κατανόησης συμμάχων και αντιπάλων. Δυστυχώς, σε αυτόν τον τομέα ακόμα δεν έχουμε ακολουθήσει τη Γαλλία…

Υ.Γ. 1: Η Τουρκία χρησιμοποίησε το σύμβολο της Ορθοδοξίας για προπαγάνδα έναντι της Δύσης πριν έρθει αντιμέτωπη με τη Δύση στην Ανατολική Μεσόγειο, προσπαθώντας να πείσει τον τουρκικό λαό ότι η Δύση επεμβαίνει σε εσωτερικά θέματα και την εθνική του κυριαρχία. Ας φροντίσει η Δύση να καταστήσει την επονείδιστη αυτή ενέργεια της Τουρκίας εξαιρετικά μεγάλου πολιτικού, ηθικού και οικονομικού κόστους με ανάλογη χρήση των εισρεόντων εις την Τουρκία ευρωπαϊκών προενταξιακών κονδυλίων και κονδυλίων για τον έλεγχο της παράνομης μετανάστευσης, προστατεύοντας τα ελληνικά χερσαία και θαλάσσια σύνορα τα οποία αποτελούν και ευρωπαϊκά σύνορα.

Υ.Γ. 2. Ο Ερντογάν δεν έχει ξεχάσει ούτε έχει απεμπολήσει την προσπάθεια αποδυνάμωσης του ισχυρότερου οικονομικού πυλώνα της Ελλάδος, την ποντοπόρο ναυτιλία. Η προσπάθεια επικράτησης στην Ανατολική Μεσόγειο θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τις θαλάσσιες μεταφορές. Αλλά αυτό είναι ένα θέμα που αξίζει ιδιαίτερης ανάλυσης σε ξεχωριστό άρθρο.