Η μακρά ιστορία της ελληνογαλλικής αμυντικής συνεργασίας

Οι ελληνο-γαλλικές σχέσεις στο τομέα της Άμυνας είναι πολύ παλιές. Ο Αναστάσιος Τενεκούδης ως Γενικός Διευθυντής της ΓΔΑΒΕ, τις είχε αναλύσει διεξοδικά. Έχουν προηγηθεί πολλά ,πριν από τη πρόσφατη συμφωνία για τα Rafale. Σε ομιλία του στην   Ελληνική Εταιρεία Στρατηγικών Μελετών και το Γαλλικό Ινστιτούτο Διεθνών & Στρατηγικών Σχέσεων με αφορμή Ελληνο-Γαλλικό Σεμινάριο για την Ευρωπαϊκή Άμυνα και τις Στρατιωτικές και Βιομηχανικές δυνατότητες της Ευρώπης ,είχε κάνει την χρήσιμη αναδρομή.

Η ομιλία του Αναστάσιου Τενεκούδη:

Η Ελληνική Αμυντική Βιομηχανία με τα συστήματα που υποστηρίζει ή και κατασκευάζει, έχει σαν αποστολή να εξασφαλίζει στις ΕΔ της χώρας μας αυτονομία, αυτάρκεια και τεχνολογική υπεροχή. Ο ρόλος της διευρύνεται και ισχυροποιείται περισσότερο μέσα από την ανάπτυξη διακρατικών αμυντικών συνεργασιών σε κρίσιμους τομείς, όπως ο βιομηχανικός και ο τεχνολογικός, με φιλικές χώρες. Μέχρι σήμερα, το ΥΠΕΘΑ έχει υπογράψει 30 περίπου τέτοιες συμφωνίες συνεργασίας, μεταξύ των οποίων βεβαίως είναι και η ελληνο-γαλλική, που χρονολογείται από τον Ιούλιο του 1982. Οι συνεργασίες αυτές συμβάλλουν στην ενίσχυση της ελληνικής οικονομίας, στον εκσυγχρονισμό της βιομηχανικής υποδομής της χώρας και κατά συνέπεια στην ενδυνάμωση της στρατηγικής-στρατιωτικής θέσης της Ελλάδας στο σύγχρονο ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον.

Η αξία των διμερών συνεργασιών έγκειται στο γεγονός ότι αυτές αναπτύσσονται και εξελίσσονται στη βάση της ισότιμης συμμετοχής και αποτρέπουν τη δημιουργία συνθηκών αθέμιτου ανταγωνισμού και εξάρτησης. Κάτω από το πλαίσιο αυτό, κάθε πολιτική και επιχειρηματική πρωτοβουλία επιτυγχάνει ικανοποιητικά αποτελέσματα και αποφέρει οφέλη.

Η ανάπτυξη δεσμών, σε βιομηχανικό και στρατιωτικό επίπεδο, μεταξύ Ελλάδας-Γαλλίας αποτελεί ένα αξιόπιστο παράδειγμα διμερούς συνεργασίας. Η ελληνο-γαλλική χρονολογείται από το 1889-1890 οπότε άρχισε η κατασκευή των θωρηκτών «Σπέτσαι», «Ύδρα», «Ψαρά» με σχέδια και μελέτες του Γάλλου αρχιναυπηγού Ντυπόν. Σημαντικό επίσης γεγονός ήταν η κατασκευή του πρώτου ελληνικού υποβρυχίου, «Κατσώνης-Υ1» στα ναυπηγεία της Gironde (1925-1927) με βάση τα σχέδια ναυπήγησης του γαλλικού Υ/Β «Νarval».

Στη σημερινή εποχή, η Ελληνο-γαλλική συνεργασία άρχισε να αναπτύσσεται με τη προμήθεια και την απόκτηση λίαν σύγχρονου πολεμικού υλικού. Επιχειρώντας μία ιστορική αναδρομή, μπορούμε να αναφερθούμε στις παρακάτω πολύ σημαντικές στιγμές ελληνο-γαλλικής αμυντικής συνεργασίας στον εξοπλιστικό τομέα:

Στις αρχές του ’70, η χώρα μας αποφάσισε να προμηθευτεί από τη Γαλλία άρματα μάχης AMX-30 (πρώτες παραδόσεις το 1972), ΤΟΜΑ ΑΜΧ-10Ρ/GIAT, (πρώτες παραδόσεις το 1976), ΤΟΜΑ ΑΜΧ-10PC/GIAT, 4 ΤΠΚ τύπου «Combattante II»/CMN. Ιδιαίτερα για τις ΤΠΚ, θα πρέπει να επισημανθεί ότι ο την εποχή εκείνη ο τύπος αυτός υπήρχε μόνο στα σχέδια. Η κατασκευάστρια εταιρεία θα «δοκίμαζε» ουσιαστικά με ελληνική κεφάλαια τις επιχειρησιακές και ναυπηγικές ικανότητές της. Εύλογους προβληματισμούς προκαλούσε επίσης το γεγονός ότι τα οπλικά και ηλεκτρονικά συστήματα που προέβλεπε το σχέδιο κατασκευής ήταν πολύ προηγμένα και προέρχονταν από διάφορες χώρες, με συνέπεια κανένας να μην είναι σε θέση να προβλέψει και να καθορίσει με ακρίβεια τις δυνατότητες συνεργασίας, διαλειτουργικότητας και συμβατότητάς τους, καθώς και του επιπέδου αποτελεσματικότητάς τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι πρώτες ΤΠΚ τύπου «Κονίδης» σχεδιάσθηκαν και εξοπλίσθηκαν με Σύστημα Διεύθυνσης Βολής και κατευθυνόμενα βλήματα τύπου ΜΜ-38 Exocet γαλλικής προέλευσης και παραγωγής, πυροβόλα Oerlikon 35mm ελβετικής κατασκευής, τορπίλες και κινητήρες γερμανικής κατασκευής.

Με την προμήθεια των γαλλικών ΤΠΚ, η Ελλάδα εισερχόταν σε μία νέα εποχή. Το Πολεμικό Ναυτικό διέθετε πλέον μονάδες σύγχρονες, ευέλικτες, αξιόμαχες με υψηλού επιπέδου τεχνολογικές και επιχειρησιακές ικανότητες. Στο Αιγαίο παράλληλα διαμορφώνονταν νέα δεδομένα, αφού ενισχύθηκε κατακόρυφα η παράκτια άμυνα, ενώ ο οποιοσδήποτε αντίπαλος αποκτούσε έναν νέο απρόβλεπτο κίνδυνο. Το μικρό ίχνος τους, ο οπλισμός ακριβείας και οι μεγάλες δυνατότητες απόκρυψής τους, εκμεταλλευόμενες την πανσπερμία νήσων και βραχονησίδων, προσέδιδαν μία άλλη διάσταση στις παράκτιες επιχειρήσεις. Το επιτυχημένο εγχείρημα ώθησε τη στρατιωτική ηγεσία το 1974 να προμηθευτεί τέσσερις νέες ΤΠΚ, μεγαλύτερες και πιο σύγχρονες (MM-38 Exocet, OTO Melara 76mm, Emerlec 30mm και τορπίλες 21in). Το 1978, το ΠΝ παρήγγειλε και προμηθεύτηκε άλλες έξι ΤΠΚ, η δε σύμβαση προμήθειας προέβλεπε για πρώτη φορά τη κατασκευή τους στα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά με τη μέθοδο της συμπαραγωγής (με γαλλική εποπτεία).

Αξίζει να σημειωθεί ότι τη περίοδο 1968-1978, όλες οι ναυτικές μονάδες επιφανείας και τα σημαντικότερα οπλικά και ηλεκτρονικά συστήματά τους παραγγέλθηκαν, κατασκευάστηκαν και ναυπηγήθηκαν στη Γαλλία. Ωστόσο, τα χρονικά περιθώρια και οι επείγουσες ανάγκες των ΕΔ δεν διευκόλυναν την εφαρμογή πολιτικής συμπαραγωγών των προμηθευόμενων συστημάτων σε ελληνικές βιομηχανίες. Η μεταφορά τεχνολογίας και οι σημαντικές επενδύσεις σε υλικο-τεχνική υποδομή για την αναβάθμιση των ελληνικών αμυντικών εταιρειών, απαιτούσαν χρονοβόρες και δαπανηρές διαδικασίες.

Στον τομέα της αεροναυπηγικής, η ελληνο-γαλλική συνεργασία άρχισε να αναπτύσσεται με την απόκτηση των Mirage F1CG από την ΠΑ. Το αρχικό ενδιαφέρον από την Ελλάδα εκδηλώθηκε το 1972. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι στις διαπραγματεύσεις περιλαμβανόταν και πρόταση της DASSAULT για τη συμμετοχή της, σε ποσοστό 20%, στην υπό ίδρυση ΕΑΒ. Στις 16 Ιουνίου 1974, η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε τη προμήθεια 40 Mirage F1CG, για ρόλο αναχαίτισης. Εξαιτίας της ελληνο-τουρκικής κρίσης ο πρωθυπουργός Κ.Καραμανλής υπέβαλε επείγον αίτημα στον Γάλλο πρόεδρο Ντ’Εσταίν να παραχωρηθούν στην ΠΑ τα πρώτα 16 μαχητικά από παραγγελίες της Armee de l’Air και της Νοτιοαφρικανικής Αεροπορίας. Η ανταπόκριση του Γάλλου Προέδρου ήταν άμεση και τα πρώτα δύο εντάχθηκαν στην ΠΑ στις 5 Αυγούστου 1975, ενώ άλλα επτά εντός του ίδιου μήνα.

Παράλληλα, η ΠΑ παρελάμβανε πυραύλους Matra R500 Magic & Super 530 και πυρομαχικά για τα πυροβόλα DEFA-5-53 30mm/GIAT, που φέρονταν επί των αεροσκαφών. Κομβικό σημείο της αναπτυσσόμενης συνεργασίας στον αεροναυπηγικό τομέα ήταν η απόκτηση από την ΕΑΒ δυνατοτήτων συντήρησης και υποστήριξης των δομικών στοιχείων του αεροσκάφους, των κινητήρων τους Atar 9K50 & MP53-P2 κι όλων τα ηλεκτρομηχανικών συστημάτων του. Δεν είναι εξάλλου τυχαίο το γεγονός ότι στα πλαίσια συμπληρωματικής σύμβασης ΑΩ, η ΕΑΒ ανέλαβε πρόσφατα και ολοκλήρωσε με επιτυχία την γενική επιθεώρηση 6 Γαλλικών α/φων F1 για λογαριασμό της DGA και της Armee de l’Air.

Η συνεργασία εξελίχθηκε περαιτέρω με την προμήθεια 40 αεροσκαφών Mirage 2000 EG, και κυρίως με την υλοποίηση του προγράμματος «Τάλως», ενός προγράμματος ΑΩ ύψους ενός δις δολαρίων, τα οποία θα απορροφούνταν κατά 30% από τον πολιτικό και στρατιωτικό αεροναυπηγικό τομέα και κατά 70% από τον εμπορικό. Περισσότερες από 200 ελληνικές εταιρείες επωφελήθηκαν από το πρόγραμμα, μεταξύ αυτών σημαντικές ελληνικές αμυντικές βιομηχανίες, όπως ΕΑΒ, ΕΒΟ, Elfon, Olympic Tools, Metelco, MILTECH, SPACE Hellas, Intracom, Axon, Anco, κ.ά.. Όλες αυτές οι εταιρείες ανέλαβαν υποκατασκευαστικό έργο στους κινητήρες SNECMA M53-P2, στους πυραύλους Magic 2, AM-39 Exocet Aerospatiale, IR MICA, Super 530D, SCALP-EG, πυρομαχικών εκπαίδευσης, κατά εναέριων στόχων και κατά επίγειων στόχων, ακόμα και στο πρόγραμμα αυτοπροστασίας ICMS 2000. Η διμερής συνεργασία έφθασε στην κορύφωσή της με την προμήθεια αεροσκαφών 15 Mirage 2000-5 και την αναβάθμιση 10 Mirage 2000 σε -5.

Παράλληλα, τη τελευταία διετία, η Ελλάδα προχώρησε στη προμήθεια συστημάτων UAVs Sperwer, ελικοπτέρων SUPER PUMA για επιχειρήσεις έρευνας & διάσωσης σε κατάσταση μάχης (CSAR), μεταφορικών ελικοπτέρων ΝΗ-90 καθώς και κατευθυνόμενων βλημάτων Exocet MM-40 της ΜBDA, με τις οποίες εξοπλίζονται οι νέες ΤΠΚ.

Ιδιαίτερα επιτυχείς αποδείχθηκαν επίσης οι προμήθειες γαλλικής προέλευσης οπλικών και επικοινωνιακών συστημάτων για την κάλυψη των επιχειρησιακών αναγκών του Στρατού Ξηράς, που αύξησαν την ισχύ πυρός, μείωσαν τον χρόνο αντίδρασης και βελτίωσαν το επίπεδο προστασίας του ανθρώπινου δυναμικού. Οι αντιαρματικοί πύραυλοι μέσου βεληνεκούς MILAN 1 & 2 και οι φορητοί εκτοξευτές Eryx της Euromissile προσέδωσαν στον ΣΞ αξιοσημείωτες δυνατότητες αντιαρματικού πολέμου. Εξίσου σημαντικής επιχειρησιακής αξίας είναι και η προμήθεια των ελαφρών τεθωρακισμένων οχήματα VBL της γαλλικής Panhard, με τα οποία ο Ελληνικός Στρατός Ξηράς προσαρμόσθηκε στο νέο Νατοϊκό Δόγμα περί «μάχης ελιγμών» και αποκτά δυνατότητες άμεσης και λεπτομερούς πληροφόρησης από το πεδίο των επιχειρήσεων, αναγνώρισης περιβάλλοντος ΠΒΧ πολέμου κι ανάληψης αποστολών συνοδείας και καθοδήγησης.

Η συμπαραγωγή, τέλος, του συστήματος ασυρμάτου PostRadio4Generation με την ισότιμη συνεργασία της THALES (Thomson-CSF) και της Ιντρακόμ, είναι άλλο ένα σημαντικό παράδειγμα της προόδου και της εξέλιξης των ελληνο-γαλλικών δεσμών στον αμυντικό τομέα.
Χάρη σ’ αυτά τα προγράμματα, δόθηκε η ευκαιρία στις Ελληνικές αμυντικές βιομηχανίες να αποτελέσουν το όχημα ανάπτυξης της βιομηχανικής συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας-Γαλλίας, και να εξελιχθούν σε στρατηγικούς εταίρους των μεγάλων Γαλλικών βιομηχανικών εταιρειών, αναλαμβάνοντας κρίσιμο κατασκευαστικό και υποκατασκευαστικό έργο, αλλά και σχεδιαστικές δυνατότητες/ικανότητες, όχι μόνο για την εξυπηρέτηση των Ενόπλων Δυνάμεων, αλλά και για την παροχή υπηρεσιών προς τρίτες χώρες-πελάτες.

Από γαλλικής πλευράς, η THALES, πρώην THOMSON-CSF, έχει αναπτύξει σημαντικές συνεργασίες σε τεχνολογίες αιχμής στην Ελλάδα, συμμετέχοντας σε μικρά και μεγάλα προγράμματα, που το ΥΕΘΑ χαρακτηρίζει ως άμεσης προτεραιότητας και στρατηγικής σημασίας: Αντιαεροπορικό συστήματα μικρού βεληνεκούς Crotale, αυτοπροστασίας AEW&C EMB-145, εξοπλισμό αεροσκαφών με σύστημα IFF, εξοπλισμό ΤΠΚ, αρματαγωγών, Υ/Β τύπου S-148 με το νέο σύστημα ΣΕΠ VEGA, όλων των μονάδων επιφανείας και των υποβρυχίων με σύστημα ανίχνευσης DR2000 και μέτρων ηλεκτρονικής υποστήριξης DR3000ESM, των Υ/Β τύπου «Γλαύκος» με ραντάρ Calypso II και των Φ/Γ τύπου MEKO & Kortenaer με ΣΕΠ.

Αν θελήσουμε να κεφαλαιοποιήσουμε στο σύνολό τους τα αναληφθέντα από Γαλλικές αμυντικές βιομηχανίες προγράμματα προμηθειών, μόνο τα τελευταία 10 χρόνια, το ύψος τους ξεπερνά τα τρία δις ευρώ, ενώ η πιστωτική αξία τους σε ΑΩ προσεγγίζει τα 4 δις ευρώ. Τριάντα (30) περίπου Ελληνικές αμυντικές βιομηχανίες συμμετέχουν σε προγράμματα γαλλικής κατασκευαστικής προέλευσης.

Θα πρέπει όμως να αναφερθούν και ορισμένα επιτεύγματα στις περιοχές της Έρευνας & Ανάπτυξης υψηλής τεχνολογίας. Στα πλαίσια του προγράμματος ανάπτυξης δυνατοτήτων δορυφορικής επικοινωνίας και επιτήρησης του ΓΕΕΘΑ, το ΥΠΕΘΑ ήλθε σε συμφωνία με τη Γαλλική κυβέρνηση για συμμετοχή της χώρας μας στο δορυφορικό πρόγραμμα HELIOS 2. Η Ελλάδα θα συμμετάσχει στο πρόγραμμα με 80 εκατ.€. Με τη συμμετοχή μας στο πρόγραμμα, οι Ελληνικές ΕΔ επιλύουν το πρόβλημα της επιχειρησιακής διάρκειας και της ικανότητας άμεσης αντίδρασης.

Κύριος στόχος των σύγχρονων Ελληνικών αλλά και των Ευρωπαϊκών ΕΔ είναι η βελτίωση των επιχειρησιακών ικανοτήτων τους μέσω της ομαδοποίησής τους, της δημιουργίας δηλ. ενός συστήματος συστημάτων (system of systems). Υψίστης σημασίας χαρακτηρίζεται το σύστημα διοίκησης, ελέγχου, επικοινωνιών, επιτήρησης και αναγνώρισης/στοχοποίησης (C4ISR), το οποίο συγκεντρώνει σε μεγάλη αναλογία πηγές πληροφόρησης προερχόμενες από στρατιωτικούς δορυφόρους. Σκοπός της οργάνωσης και της λειτουργίας του εν λόγω συστήματος συστημάτων είναι ο έλεγχος της πληροφορίας και η αποδέσμευσή της στον κατάλληλο χρόνο και χώρο για την εκτέλεση ανάλογης κλίμακας επιχειρήσεων. Το σύστημα τηλεπισκόπισης HELIOS 2 εξυπηρετεί τον σκοπό αυτό. Με την πιστότητα εικόνας, την οπτική παρατήρηση μέσω υπερύθρων και τη στερεοσκόπηση (δηλ. τη διαμόρφωση εικόνας σε τρεις διαστάσεις), ικανότητες που θα διαθέτει ο HELIOS 2, οι Ελληνικές και κατ’ επέκταση οι Ευρωπαϊκές ΕΔ θα αποκτήσουν άριστη γνώση της κατάστασης του θεάτρου επιχειρήσεων, δηλαδή Κοινή Επιχειρησιακή Εικόνα (common operational picture), απαραίτητο εργαλείο ρεαλιστικής παρουσίασης του θεάτρου επιχειρήσεων σε μία δεδομένη στιγμή κρίσεως.

Αποκρυσταλλώνοντας τις επιδιώξεις της Ελλάδας, της Γαλλίας, αλλά και άλλων κρατών-μελών της ΕΕ, διαφαίνεται ότι η Ευρώπη της Άμυνας έχει επιλέξει τον εναέριο χώρο και το διάστημα ως τα πιο προνομιακά πεδία οικοδόμησής της. Εξάλλου οι μεγάλες αδυναμίες που επισημάνθηκαν κατά τις επιχειρήσεις στο Κοσσυφοπέδιο (στον τομέα των στρατιωτικών εξοπλισμών) καθιστούν επιτακτική την ανάπτυξη ανάλογων ή παρεμφερών δυνατοτήτων/ικανοτήτων (HELIOS 2, UAVs). Σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση αυτή έγινε με τη σύσταση του Ευρωπαϊκού Αμυντικού Οργανισμού, μέσω του οποίου θα αναπτυχθούν προγραμματικές συνέργιες για την κάλυψη των επιχειρησιακών ελλείψεων των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων Ταχείας Επέμβασης, αλλά και για την ικανοποίηση του Γενικού Στρατιωτικού Στόχου, στον οποίο εξέχουσα θέση κατέχουν τα δύο ανωτέρω προγράμματα.

Εκτός του προγράμματος HELIOS 2, Ελλάδα και Γαλλία συνεργάζονται στενά και συντονισμένα και για την ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Βιομηχανικής & Τεχνολογικής Βάσης, μέσω της ανάπτυξης ερευνητικών σχεδίων και πρωτοτύπων υψηλής τεχνολογίας, όπως το ερευνητικό πρόγραμμα UCAV (Unmanned Combat Air Vehicle), στο οποίο η Ελλάδα (μέσω της συνεργασίας ΓΓΟΣΑΕ και DGA) συμμετέχει με 20 εκατ.€ για την ανάπτυξη πρωτοτύπου (demonstrator) από τη DASSAULT και την ΕΑΒ.

Η ελληνο-γαλλική συνεργασία στον τομέα των εξοπλισμών συνέβαλε σε σημαντικό βαθμό στον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση της υποδομής σημαντικού αριθμού εγχώριων αμυντικών βιομηχανιών, κρατικών και ιδιωτικών, καθώς και στην ισχυροποίηση της ελληνικής στρατιωτικής μηχανής, η οποία καλείται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των στρατιωτικών δυνατοτήτων της ΕΕ. Σε αυτά τα 30 περίπου χρόνια συνεργασίας, σημαντικές συμφωνίες και συμβάσεις υπογράφηκαν μεταξύ Γαλλικών αμυντικών βιομηχανιών, της DGA και του Ελληνικού Υπουργείου Άμυνας. Παρά το γεγονός ότι η πολιτική συγκυρία των τελευταίων ειδικά ετών δεν ευνόησε γενικά την προώθηση των γαλλικών συστημάτων στην Ελλάδα, ωστόσο σημαντικός όγκος συναλλαγών επιτεύχθηκε προς όφελος και των δύο κρατών-μελών της ΕΕ και του ΝΑΤΟ.

Κυρίες και κύριοι,

προσμένουμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον την συνέχιση της συνεργασίας των δύο χωρών μας μέσα σε ένα Ευρωπαϊκό περιβάλλον διαρκώς εξελισσόμενο, στο οποίο οι οικονομικές-βιομηχανικές συμμαχίες θα παίξουν σημαίνοντα ρόλο. Παράλληλα η Ελλάδα στοχεύει να ενδυναμώσει τη παρουσία της στο Ευρωπαϊκό γίγνεσθαι για την ενίσχυση των στρατιωτικών και βιομηχανικών δυνατοτήτων της Ευρώπης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο Ευρωπαϊκός Αμυντικός Οργανισμός. Έτσι, πιστεύω ότι θα επιτύχουμε το σημαντικό αυτό εθνικό αντικειμενικό στόχο προς όφελος των δύο παραδοσιακών συμμάχων, της Ελλάδας και της Γαλλίας, όπως και συνολικά της Ευρώπης.

Σας ευχαριστώ για τη προσοχή σας