Η γεωπολιτική και οικονομική ακτινογραφία της Τουρκίας σήμερα

Γράφει ο Σπύρος Μπαμιατζής*

Πολλά έχουν γραφτεί σχετικά με την παρούσα οικονομική κατάσταση της Τουρκίας, τα οποία έχουν επιπτώσεις και στην οικονομία της γείτονος αλλά και στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Το παρόν άρθρο σκοπό έχει να αναλύσει το πώς οι διεθνείς οικονομικοί οίκοι αξιολογούν την οικονομική κατάσταση μιάς χώρας, δηλαδή τί ακριβώς οικονομικούς συντελεστές αναλύουν προκειμένου να αξιολογήσουν την οικονομική ευρωστία της και αναλόγως να της δώσουν μια βαθμολογία, τα γνωστά Αα, Α-, Β+ τα οποία είναι καθοριστικά για την αξιοπιστία της στο να ανταποκρινεται στις οικονομικες της υποχρεωσεις , κατι που χρειαζονται οι μελλοντικοι επενδυτες, και το παγκοσμιο τραπεζικο συστημα. Το δεύτερο σκέλος του άρθρου, θα προσδιορίσει το πώς οι ΗΠΑ, υπό τον Πρόεδρο Τραμπ, αξιολογούν την γεωπολιτική σπουδαιότητα της Τουρκίας, ως αξιόπιστης συμμάχου, μέσα απο την Νατοική Συμμαχία, και ποιές επιπτώσεις θα έχει αυτή η αξιολόγηση και για την ίδια την Τουρκία αλλά και για όλον τον ευρύτερο χώρο της ΝΑ Μεσογείου και των Βαλκανίων.
Τα οικονομικά προβλήματα της Τουρκίας βέβαια δεν φανερώθηκαν χθες, ούτε πέρυσι. Αποτελούν την συνισταμένη μιας σειράς πολιτικών αποφάσεων και οι οποίες αποφάσεις επηρέασαν την τροχιά της οικονομικής της απόδοσης.
Κατ’αρχην, η Τουρκία ως οικονομική αγορά αποτελεί μόνο το 1% του παγκοσμίου εμπορίου. Ως εκ τούτου, η αγοραστική της δύναμη δεν επηρεάζει το παγκόσμιο εμπόριο καθοριστικά. Πού βρίσκεται λοιπόν το πρόβλημα? Το πρόβλημα βρίσκεται στο ότι η Τουρκία ανήκει στις «αναδυόμενες οικονομίες», όπως η Βραζιλία, η Ν. Αφρίκη, η Αργεντινή, οι οποίες βασίζονται στον εξωτερικό δανεισμό για να αντλήσουν τα απαραίτητα κεφάλαια στην επενδυτική ανάπτυξη της οικονομίας τους, όπως πχ το τεράστιο νέο αεροδρόμιο που χτίζει η Τουρκία, αξίας, $12 Billion, από $7 Billion, όπως είχε υπολογισθεί αρχικά, το οποίο αναμένεται να παραδοθεί στο κοινό την 29 Οκτωβρίου, ημέρα της Τουρκικής Δημοκρατίας, και το οποίο, όταν τελειώσει, θα είναι το πιο πολυσύχναστο αεροδρόμιο στον κόσμο με πάνω απο 200 εκ επιβάτες να εξυπηρετούνται μέσα από αυτό.

Μέχρι στιγμής τίποτα το παράξενο, με τις εξής διαφορές Η Τουρκια δανείσθηκε δολλάρια τα οποία πρέπει να τα εξοφλήσει με Τουρκικές Λίρεs(ΤΛ). Αυτό σημαίνει ότι όσο τα επιτόκια του εξωτερικού δανεισμού είναι χαμηλά η εξόφληση των δανείων γίνεται χωρίς σοβαρές δυσκολίες. Από την στιγμή όμως που τα επιτόκια αρχίσουν να αυξάνονται, δύο πράγματα συμβαίνουν που έχουν αρνητική επίπτωση στην χώρα του δανεισμού.

Πρώτον, η εξόφληση των δανείων γίνεται πιό ακριβή, η Τουρκία χρειάζεται περισσότερες λίρες για να ανταποκριθεί στην πληρωμή του χρέους της και οι επενδυτές αποσύρουν τα χρήματά τους απο τις επενδύσεις σε ΤΛ και τα επενδύουν σε δολλάρια που πληρώνουν μεγαλύτερους τόκους, όπως έγινε στην προκειμένη περίπτωση με την αύξηση των Αμερικανικών επιτοκίων. Το κακό όμως επεκτείνεται και σε όλες τις άλλες αναδυόμενες οικονομίες που βλέπουν με φόβο ότι οι επενδυτές αναζητούν καλύτερα καταφύγια για να « παρκάρουν» τα χρήματά τους. Το δευτερο, που εκτιμουν οι οικοι αξιολογησης, ειναι το λεγομενο εμπορικο ισοζυγιο. Το εμπορικο ισοζυγιο ειναι η διαφορα μεταξυ εγαγωγων και εισαγωγων, και αποτελει το μεγαλιτερο μερος των συναλλαγων ενος κρατους με το εξωτερικο (https://www.investopedia.com/terms/b/bop.asp). Θα προσδιορισουμε τους συντελεστες που αποτελουν το εμπορικο ισοζυγιο για να γινει αντιληπτη η επιδραση που εχουν αυτοι οι οικονομικοι συντελεστες στο εμπορικο ισοζυγιο.
Δεύτερον, αυτό που λέγεται trade balance, ή current account είναι το «εμπορικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (συν) καθαρό εισόδημα (συν) απ’ευθείας πληρωμές» και αποτελείται από τέσσερα μέρη.
Εμπορικό ισοζύγιο = Αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος των τρεχουσών συναλλαγών και εάν η χώρα εισάγει περισσότερα από ότι εξάγει, τότε δημιουργείται ένα έλλειμα. Το αντίθετο βέβαια συμβαίνει όταν η χώρα εξάγει περισσότερα απ’ότι εισάγει, δημιουργείται ένα πλεόνασμα.
Καθαρό εισόδημα = (Επενδύσεις και εμβάσματα από το εξωτερικό (μείον) το εισόδημα από τις επενδύσεις που έχουν οι ξένοι στην χώρα που μένουν (συν) τους μισθούς τους). Εάν το εισόδημα και οι μισθοί που λαμβάνονται απο τους ξένους υπηκόους υπερβαίνουν τα εισοδήματα απο τις επενδύσεις και τα εμβάσματα από το εξωτερικό, τότε το έλλειμα της χώρας αυξάνεται.
Μεταφορές χρημάτων = Το τρίτο στοιχείο αποτελείται από εμβάσματα που στέλνουν ξένοι εργάτες στη χώρα τους. Σε αυτήν την κατηγορία περιλαμβάνονται και οι «Απ’ευθείας Ξένες Επενδύσεις» ή Foreign Direct Investment FDI, όταν τοπικό χρήμα επενδύεται στο εξωτερικό. Επίσης Ξένη Βοήθεια και τραπεζικά δάνεια σε ξένους υπηκόους, έχουν επίδραση στο εμπορικό ισοζύγιο.
Πληρωμές από Περιουσιακά στοιχεία = Αυτό αποτελεί το τέταρτο και τελευταίο μέρος του εμπορικού ισοζυγίου, και περιλαμβάνει ό,τι επενδύσεις σε μετοχές, ομόλογα και ακίνητη περιουσία έχουν ξένοι υπήκοοι, καθώς και τα περιουσιακά των τοπικών τραπεζών, μαζί με τα αποθέματα που έχει η κεντρική τράπεζα της χώρας.

Το τελευταίο που θα αναφέρουμε ως μια από τις ενδείξεις που xρησιμοποιούν οι οίκοι αξιολόγησης για την βαθμολογία του χρέους, είναι το Μάνατζμεντ και οι Οικονομικές πολιτικές που εφαρμόζουν οι υπό έλεγχο χώρες. Και αυτό είναι πολύ αξιόλογο, αν όχι το πιό αξιόλογο στοιχείο στην αξιολόγηση, γιατί φανερώνει την πολιτική κουλτούρα της χώρας, καθώς και κατά πόσο οικονομικές αποφάσεις επηρεάζονται απο την πολιτική εξουσία και προς ποιά κατεύθυνση.
Σύμφωνα λοιπόν με αυτό το μέτρο της αξιολόγησης ο Ερντογάν προ τριετίας άρχισε να έχει αντιρρήσεις με τον τρόπο που ο Πρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας, Erdem Başçi, ως ανεξάρτητη αρχή, χειριζότανε την οικονομική πολιτική της Τράπεζας και ως εκ τούτου ολόκληρης της χώρας. Η διαφωνία μεταξύ των δύο ως προς την κατεύθυνση των επιτοκίων γιά έλεγχο του πληθωρισμού επηρέασε ακόμα και τον Ali Babacan, απόφοιτο της φημισμένης Σχολής Kellogg School of Management, Northwestern University, τότε Βοηθό Πρωθυπουργό, ο οποίος και θεωρείτο «καπετάνιος» της Τουρκικής οικονομίας, σύμφωνα με το Independent Balkan News Agency. (http://old.balkaneu.com/erdogans-statements-τurkish-lira-plummet/) Και οι δυο απευθύνθηκαν στο γραφείο του τότε Πρωθυπουργού Νταβούτογλου, και επέδωσαν τις παραιτήσεις τους, οι οποίες δεν έγιναν αποδεκτές, για να μην επηρεασθεί η οικονομία της χώρας. Και αυτό όμως δεν ήταν αρκετό γιά να σταματήσει την πτώση της ΤΛ, η οποία, τον Φεβρουάριο του 2015 είχε υποτιμηθεί κατά 11,5% έναντι του δολλαρίου. Στις αγορές άρεσε το τρίο που καθοδηγούσε την οικονομική πολιτική της Τουρκίας, Babacan, Basci and Υπουργός των Οικονομικών Mehmet Şimşek, και οποιαδήποτε επέμβαση από έξωθεν δυνάμεις , περιλαμβανομένης και του Ερντογάν, εθεωρείτο μιά εκ των ουκ άνευ κίνηση, και συνέχιζαν να τιμωρούν την λίρα δεόντως. Η τελευταία προσπάθεια συγκράτησης της «κατολίσθησης» της ΤΛ, εγινε τον Μαιο του 2018 μπροστά σε ενα γκρουπ απο τραπεζίτες του Λονδίνου, η οποία και έληξε αρνητικά , όταν ο Ερντογάν έδωσε μία συνέντευξη στο Bloomberg, (https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-05-15/erdogan-plans-to-tighten-his-grip-on-turkey-s-economy), όπου και ανέφερε την πιό ενεργή ανάμιξη του στην οικονομική πολιτική της χώρας του, κάτι που οι αγορές «ετίμησαν» δεόντως με την ΤΛ να πέφτει σε καινούργια χαμηλά επίπεδα, και να ανταλλασεται $1/5ΤΛ, απο το $1/1.6ΤΛ που ήταν το 2011. Τα λόγια του Ερντογάν έκαναν τον Borzou Daragahi του περιοδικού Foreign Policy να γράψει ότι ο « Erdogan Is Failing Economics 101».
Η επίπτωση των λόγων του Ερντογάν έγιναν πράξεις μετά τις εκλογές του Ιουνίου, με τη τοποθέτηση του γαμπρού του Beraat Albayrak ως Υπουργού Οικονομικών, και νέο κατρακύλισμα της ΤΛ στα $1/6.067ΤΛ όπως αναφέρει το Bloomberg. Αυτό δε που έχει φοβίσει τις Τράπεζες, κυρίως της Ευρώπης, είναι το ποσοστό της ΤΛ που κρατάνε στους λογαριασμούς τους, με την Ισπανία και την Ιταλία να έχουν τα μεγαλύτερα ποσοστά, όπως φαίνεται και απο τον κατωτέρω πίνακα.

Και σαν κανονικός λαικιστής πολιτικός, ο Ερντογάν απο το 2013 ακολουθεί μία πολιτική η οποία θεωρεί ως υπαίτιους της κακοδαιμονίας της Τουρκίας τους πάντες και τα πάντα, εκτός του εαυτού του. Και βέβαια πρώτες στο προσκήνιο της κακοδαιμονίας του Ερντογάν βρίσκονται οι ΗΠΑ, ακολουθούμενες από τους «Σιωνιστές» και ξένες δυνάμεις. https://mail.google.com/mail/u/0/?tab=wm#label/FAREED/FMfcgxvxBXzsBCmZxzvgTLHGQwvPmLjz) Αξίζει εδώ να αναφερθεί, ότι παραδοσιακά, οι ΗΠΑ, ήταν διατεθειμένες να παραβλέψουν την απαξιωτική συμπεριφορά της Τουρκίας, ένεκα του ότι η Τουρκία, με την συμπαράσταση της Αγγλίας και της Γερμανίας, είχε κατορθώσει να πείσει το ΝΑΤΟ, ότι η γεωπολιτική της θέση την καθιστούσε πολύ σημαντικό σύμμαχο, για να διακυβευθεί η τύχη της έξω απο το ΝΑΤΟ. Αύτο άρχιζε να άλλαζει τμηματικά άπο το 2003, όταν οι ΗΠΑ ζήτησαν άπο τον Ερντογάν να τους επιτρέψει να χρησιμοποιήσουν το έδαφος της Τουρκίας γιά την επίθεση στο Ιράκ και ο Ερντογάν αρνήθηκε. Η σιωπηλή ανοχή (συμμετοχή?) της Τουρκίας στην μεταφορά τζιχαντιστών του ΙΣΙΣ στην Συρία και Ιράκ, μέσω Τουρκίας, καθώς και η συμμετοχή του γαμπρού του Ερντογάν στην αγορά πετρελαίου από τον ΙΣΙΣ, (https://foreignpolicy.com/2018/04/12/turkeys-double-isis-standard/) κατέστησαν την Τουρκία «ύποπτη» στα μάτια της Δύσης, αν μπορεί η Τουρκία να είναι αξιόπιστος σύμμαχος. Τα ερωτηματικά της Δύσης σχετικά με την αξιοπιστία της Τουρκίας στην Δυτική Συμμαχία ανέβηκαν στα ύψη για τους παρακάτω λόγους: 1) το πραξικόπημα της 16ης Ιουλιου στην Τουρκία και τα δικτατορικά μέτρα κυβέρνησης που εφάρμοσε ο Ερντογάν στη χώρα του, 2)την αξίωση της Τουρκίας να παραδώσουν οι ΗΠΑ τον Fethullah Gulen, ως αρχηγό του πραξικοπήματος, 3) την άρνηση των ΗΠΑ να ικανοποιήσουν την απαίτηση του Ερντογάν, 4) την ανοιχτή υπεράσπιση του Ερντογάν στην Μουσουλμανική Αδελφότητα, της οποίας είναι υποστηρικτής (https://english.alarabiya.net/en/perspective/alarabiya-studies/2013/10/14/Turkey-s-relationship-with-the-Muslim-Brotherhood.html), αν και οι ΗΠΑ την θεωρούν τρομοκρατική οργάνωση, 5) την ανοιχτή Ισλαμοποίηση της Τουρκίας και εγκατάλειψη του Κεμαλικού μοντέλου, 6) την αθέτηση της υποτιθέμενης υπόσχεσης που έδωσε ο Ερντογάν να απελευθερώσει τον Brunson, αφ’ότου ο Τραμπ μεσολάβησε για να απελευθερώσει το Ισραήλ την Τουρκάλα υπήκοο που κρατούσε με την κατηγορία της τρομοκρατίας, 7) την στροφή της Τουρκίας προς την αγορά απο την Ρωσια των S-400, 8) το (προσωρινό?) πάγωμα των F-35, από τις ΗΠΑ, 9) την σύλληψη από τις ΗΠΑ του Ιρανο-Τούρκου Reza Zarrab, ο οποίος και παραδέχθηκε την ενοχή του, ότι έκανε κατάχρηση των νόμων των ΗΠΑ που είχαν επιβάλλει εμπάργο στο Ιράν, σε ένα πολύπλοκο σχήμα παράνομων χρηματοδοτήσεων που φθάνουν ακόμα και τον Ερντογαν, 10) το Ανατολίτικο παζάρι της Τουρκίας με τις ΗΠΑ για ανανέωση της Αμερικανικής Βάσης στο Incirlik, 11) την διείσδυση των Τούρκων στην Β. Συρία, οι οποίες δυσκόλεψαν τις επιχειρήσεις των Κούρδων εναντίον του ΙΣΙΣ, και τέλος 12) το γεγονός ότι η Τουρκία κάνει ό,τι μπορεί γιά να σαμποτάρει την θέση των ΗΠΑ όσον αφορά τις κυρώσεις εναντίον του Ιράν.
Το αποκορύφωμα των κακών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών που είναι πρωτάκουστο, ήταν όχι μόνο η σύλληψη του Πάστορα Andrew Brunson, αλλά και η σύλληψη και κράτηση 15-20 Τούρκων πολιτών που έχουν διπλή υπηκοότητα, μεταξύ αυτών και ενός επιστήμονα της ΝΑΣΑ τού Serkan Golge, καθώς και τριώv Τούρκων υπηκόοων που εργαζόντουσαν στην Πρεσβεία των ΗΠΑ στη Τουρκία. Η σύλληψη δε και η κράτηση του Brunson, έχει γίνει κόκκινο πανί για έναν φανατικό Διαμαρτυρόμενο Χριστιανό, τον Αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Michael Pence, ο οποίος και δεν κάθεται σε γεύμα μόνος του με παρέα γυναίκας, εκτός κι αν παρευρίσκεται και η γυναίκα του, και είναι αυτός που έχει αναλάβει στην ουσία την εκστρατεία απελευθέρωσης του Πάστορα. Όλα αυτά έχουν δημιουργήσει ένα άλλοθι στον Ερντογάν, ο οποίος και δεν είναι συνηθισμένος στην κριτική, και έχει κάνει μια εντυπωσιακή μεταβολή προς την Ευρώπη, η οποία «ξέχασε» τον «κακό δικτάτορα» Ερντογάν, λόγω της μεγάλης αγοράς των 80 εκκατομυρίων Τούρκων. Οι διεθνείς σχέσεις ούτε άλλαξαν ούτε και θα αλλάξουν και πάντα το συμφέρον τις διαμόρφωνε και θα τις διαμορφώνει κατά ένα μεγάλο μέρος. Όλοι αυτοί οι λόγοι έχουν κάνει πολλούς στις ΗΠΑ να κοιτάζουν την Τουρκία κάτω από ένα καινούργιο πρίσμα και να ρωτούν σοβαρά αν θα της επιτρέπεται να συνεχίζει να είναι το «κακομαθημένο» παιδί της Δύσης, ή αν η Δύση πρέπει να αρχίσει να αναθεωρεί την γνώμη που έχει για την Τουρκία ως αξιόπιστο σύμμαχο, όπως αναφέρει και το άρθρο του Steven A. Cook στο Foreign Policy, με τον τίτλο, «Trump Is the First President to Get Turkey Right». Σε αυτό το άρθρο ο Steven A. Cook, ένας Senior Fellow στο Think Tank Council of Foreign Relations, αναφέρει οτι η «στρατηγική σχέση Τουρκίας και ΗΠΑ έχει λήξει όχι τόσο γιατί υπάρχει διαφορά χαρακτήρων και προσωπικότητας μεταξύ των δυο προέδρων, Τραμπ και Ερντογάν, αλλά γιατί έχει υπάρξει μία θεμελιώδης διαφορά η οποία έγκειται στο γεγονός ότι σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο, η Ουάσινγτον και η Άγκυρα δεν μοιράζονται πλέον μία κοινή απειλή». Βέβαια δεν υπάρχει απόλυτη συμφωνία πάνω σε αυτό, και υπάρχουν πολλοί Αμερικανοί και στο Στέητ Ντηπάρτμεντ και στο Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ, που «ιδρώνουν» στην ιδέα ότι η «στρατηγική σχέση» πνέει τα λοίσθια, όπως και φανερώνει και η προσφατη ανακοίνωση από τον Υπουργό Άμυνας Jim Mattis ότι « Εκπαίδευση για κοινά Τουρκο-Αμερικανικά περίπολα γιά το Manbij, θα αρχίσει πολύ σύντομα, μεσα σε 72 ωρες» (https://www.yenisafak.com/en/news/training-for-joint-turkey-us-patrol-to-start-shortly-3439065).

Ποιά μαθήματα μπορεί να αποκομίσει η Ελλάδα απο την όλη υπόθεση; Πρώτον, από οικονομικής πλευράς, οι οίκοι αξιολόγησης που υπάρχουν για να διατηρούν την αξιοπιστία του διεθνούς καπιταλιστικού συστήματος, τιμωρούν χωρίς έλεος όποια χώρα προσπαθεί να καταστρατηγήσει τους οικονομικούς όρους που εχει θέσει το καπιταλιστικό σύστημα στην εφαρμογή της οικονομίας μιάς χώρας. Δεύτερον, η Ελλάδα δεν έχει κανένα συμφέρον να συνεχισθεί η οικονομική δυσπραγία της Τουρκίας και το πολιτικό tit-for-tat όπως λέγεται στην ορολογία του «Game Theory» το πολιτικό πινγκ-πονγκ μεταξύ Ερντογάν και Τραμπ, διότι η οικονομία της Τουρκίας βοηθάει το τουριστικό συνάλλαγμα της Ελλάδας. Τρίτον, η ήδη αυξημένη ένταση στο Αιγαίο και η υποβόσκουσα κρίση και απειλές πολέμου, εξ’αιτίας Αλβανίας-Κόσοβου και Σερβιας στα Βαλκανια, βάζει την Ελλδα μεταξύ δύο συμπληγάδων. Τέταρτον, από την ιστορία γίνεται φανερό, ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις βάζουν “αντιπροσωπους» τους να πολεμήσουν μεταξύ τους, ώστε να μην επωμίζονται ούτε τις απώλειες αλλά ούτε και τις ήττες.

Ως συμπέρασμα τελικό, η παρούσα κατάσταση της Τουρκίας στα μάτια των Μεγάλων Δυνάμεων, παρουσιάζει μία ευκαιρία για εκμετάλλευση στο παρουσιαζόμενο ΚΕΝΟ που δημιουργείται στην ΝΑ πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Η Ρωσία, αισθανόμενη αποκομμένη και απομωνομένη απο τα Βαλκάνια, άδραξε αμέσως την ευκαιρία να «συμπαρασταθεί» στην άδικα βασανιζόμενη Τουρκία απο τον «μπαμπούλα» πέραν του Ατλαντικού. Η Κίνα, βλέποντας κι εκείνη την ίδια ευκαίρια και για μεγαλύτερη διείσδυση στις αγορές της Τουρκίας και της Ευρώπης, έσπευσε να δικαιώσει τον ηθικό αγώνα της Τουρκίας, και προς στιγμήν, ξέχασε τις αντιρρήσεις που έχει προβάλλει για την υποστήριξη που παρέχει η Τουρκία στους Τούρκους την καταγωγή Μουσουλμάνους της Κίνας, τους Ούγκουρς.

Συγχρονως, πρεπει να γινει αντιληπτο, οτι η Κινα μπαινει για καλα στα τεκτενομενα γυρω στον χωρο της Μεσης Ανατολης, Βορειας Αφρικης(ΜΑΒΑ), με την κατασκευη της δευτερης ναυτικης της βασης στο Gwadar, Pakistan, μετα τη κατασκευη της βασης της στο Djibouti, στην εισοδο της Ερυθρας Θαλασσας. Η ταχεια δε μετατροπη της βασης στο Djibouti, σε ναυσταθμο για στρατιωτικους σκοπους, υποδηλωνει, ισως, μια μεταστροφη της Κινας απο την μη αναμιξη στην περιοχη της ΜΑΒΑ σε πεδιο ενδιαφεροντος, για στρατηγικους και γεω-οικονομικους σκοπους κατι που δεν εχει γινει ποτε στην ιστορια της Κινας. Η πιθανη αντιπαραθεση των Μεγ. Δυναμεων, σε μια μικρη θαλασσια περιοχη οπως ειναι η Μεσογειος κινδυνευει να μετατρεψει την περιοχη σε «Τελλεια Καταιγιδα» (The Perfect Storm). Η Ελλάδα θα κινδυνεύσει άθελά της να βρεθεί στο μάτι του κυκλώνα και δεν θα μπορέσει να μείνει ουδέτερη σε ένα τέτοιο σενάριο, διότι η γεωγραφική της θέση την καθιστά αιχμάλωτο των εξελίξεων. Το μόνο που μπορεί να κάνει , είναι να οχυρώνεται κατά το δυνατόν, με οπλικά συστήματα, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν καλύτερα απο την χωρα, και θα μπορέσουν να καταφέρουν το μέγιστο χτύπημα στον εχθρό. Αυτή η μαξιμαλιστική θέση φανερώνει μία επιθετική πολιτική εκ μέρους της Ελλάδας, διότι η χώρα δεν έχει τα μέσα να διεξάγει έναν μακροχρόνιο αμυντικό πόλεμο. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο όταν η Ελλάδα απαιτήσει ανταλλάγματα γιά την βοήθειά της, προφανώς εντος του ΝΑΤΟ, ας μην τρέφουμε αυταπάτες, μόνο εντός του ΝΑΤΟ, λόγω της υφιστάμενης γεωπολιτικής πραγματικότητας. Αλλά πρέπει να ζητήσει ανταλλάγματα, χωρίς ηττοπάθεια. Και το τελευταίο, να αναπτύξει και να εδραιώσει τις στρατιωτικές σχέσεις με το Ισραήλ, την Κύπρο και την Αίγυπτο, ώστε αυτό το τετραεθνές σύμπλεγμα να αποτελέσει μια κατασταλτική και αξιόλογη μάχιμη δύναμη. *

*Ο κ. Σπυρος Μπαμιατζης, εχει σπουδασει και ειναι πτυχιουχος στις Πολιτικες Επιστημες, Δημοσιονομια, Τεχνολογια Διυληστηριων και Εξορυξη Πετρελαιου, και Αντι-Τρομοκρατικη Πολιτικη, Εσωτερικη Ασφαλεια και υπερασπιση κρατικων υποδομων απο τρομοκρατικες κυβερνοεπιθεσεις. Συμβουλος σε θεματα, της διεθνους Ισλαμικης αντιτρομοκρατιας, στην συνδεση τρομοκρατιας και οργανωμενου εγκληματος στα Βαλκανια, και στην αποτροπη τρομοκρατικων κυβερνοεπιθεσεων σε κρατικες υποδομες.