Γράφει ο Αντιστράτηγος (ε.α.) Αντώνης Βασιλείου*
Ορισμός
Αποτροπή είναι η πρακτική αποθάρρυνσης ή περιορισμού κάποιου από τη λήψη ανεπιθύμητων ενεργειών, όπως ένοπλη επίθεση.
Αποτελεί αμυντική στρατηγική για τη δημιουργία κατάστασης κατά την οποία ο αντίπαλος έχει πεισθεί ότι το πιθανό όφελος τυχόν επίθεσης ή άλλης εχθρικής ενέργειας εκ μέρους του, θα είναι μικρότερο του πιθανού κόστους.
Η αποτροπή είναι μία από τις κύριες στρατηγικές αποστολές των Ενόπλων Δυνάμεων. Βασίζεται στην απειλή χρήσης βίας ή άλλων απειλών από το ένα μέρος προκειμένου να πεισθεί το άλλο μέρος να απέχει από συγκεκριμένες εχθρικές ενέργειες. Αποτελεί κεντρική έννοια στη διεθνή ασφάλεια και έχει ιδιαίτερη εφαρμογή στη χρήση των πυρηνικών όπλων.
Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε δύο περιπτώσεις :
Βασικές Αρχές Αποτροπής
Είδη Αποτροπής
1. Αποτροπή μέσω παρουσίας (deterrence by presence). Επιδιώκεται με την διατήρηση συμβολικών δυνάμεων στο σημείο που θέλουμε να υπερασπιστούμε. Ο σκοπός είναι να καταδείξουμε στον αντίπαλο τη θέληση μας για πραγματοποίηση των αποτρεπτικών απειλών μας καθώς και να καταστήσουμε βέβαιο ότι τυχόν εχθρική προσβολή αυτών των συμβολικών δυνάμεων θα οδηγήσει σε εμπλοκή μας σε γενικότερη σύγκρουση.
2. Αποτροπή μέσω Άμυνας (deterrence by defense). Επιδιώκεται μέσω διατήρησης ισχυρών και αξιόπιστων αμυντικών δυνατοτήτων. Παραπλήσια μορφή αποτροπής είναι η αποτροπή μέσω άρνησης της επιτυχίας του αντιπάλου (deterrence by denial). Η άμυνα αποσκοπεί στο να εμποδίσει την ζημιά που προξενεί ο αντίπαλος, ενώ η άρνηση αποσκοπεί στο να εμποδίσει τον αντίπαλο να αποκομίσει οφέλη. Εδώ η ιδέα είναι ότι άσχετα με τη ζημιά που θα υποστούμε εμείς ο αντίπαλος δεν θα επιτύχει κέρδη.
3. Αποτροπή μέσω αντιποίνων (deterrence by retaliation). Είναι η αποτροπή που επιδιώκεται μέσω επαπειλούμενης αντίδρασης σε διαφορετικό χώρο και ενδεχομένως σε διαφορετικό χρόνο ή με διαφορετικό τρόπο από τους αντίστοιχους της εχθρικής προσβολής που θέλουμε να αποτρέψουμε. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτροπής μέσω αντιποίνων ήταν η αμερικανική απειλή πυρηνικών πληγμάτων εναντίον σοβιετικών πόλεων σε περίπτωση σοβιετικής εισβολής στη Δυτική Ευρώπη. Η αποτροπή μέσω αντιποίνων μπορεί να λειτουργήσει και με συμβατικά μέσα όπως αεροπορικοί βομβαρδισμοί, ναυτικές επιδρομές, κλπ. Μορφή αποτροπής μέσω αντιποίνων είναι και η απειλή οριζόντιας κλιμάκωσης.
Βασικοί παράγοντες επιτυχίας ή αποτυχίας
Τέσσερις βασικοί παράγοντες είναι οι πιο σημαντικοί και καθοριστικοί για την επιτυχία ή την αποτυχία των στρατηγικών αποτροπής :
Οι επιτιθέμενοι μπορούν να προσπαθήσουν να υπονομεύσουν την προθυμία ενός αμυνόμενου να ανταποκριθεί, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο του «σαλαμιού». Χρησιμοποιώντας δηλαδή μια σειρά επιθέσεων χαμηλού επιπέδου για να αλλάξουν μία κατάσταση στο έδαφος, χωρίς να αναλάβουν ποτέ δράση που θα δικαιολογούσε μια σημαντική απάντηση από τον αμυνόμενο.
Τέτοιες στρατηγικές σαλαμιού έχουν σχεδιαστεί και εφαρμόζονται από την γείτονα Τουρκία για να μας βάλουν στο αμυντικό δίλημμα: Πρέπει να ανταποκρινόμαστε με αντίποινα σε κάθε μικρή παραβίαση; Αν όμως δεν αρχίσουμε να τιμωρούμε και τις μικρές παραβιάσεις, η στρατηγική μας θέση αποτροπής θα διαβρωθεί με την πάροδο του χρόνου.
Όταν οι Τούρκοι γνωρίζουν ότι :
Τότε θα το σκεφτούν πολύ καλά πριν χτυπήσουν πρώτοι ή πριν πατήσουν το πόδι τους στο Καστελόριζο και ας είναι μακριά όπως λένε κάποιοι τραγικοί.
Αυτό με λίγα λόγια λέγεται ΑΠΟΤΡΟΠΗ.
* Ο Αντώνης Βασιλείου είναι Αντιστράτηγος (εα), Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής, τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και τ. Μελετητής των Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ.