Η διαφθορά, και η πολιτική αστάθεια στα Δυτ. Βαλκάνια παρατείνουν τις ενταξιακές διαδικασίες

Γράφει : Γιώργος Γκορέζης*

e-mail  : [email protected]

web     : ggore.wordpress.com

Ο πρόεδρος της Αλβανίας  Ilir Meta κατέθεσε στην εξεταστική επιτροπή της βουλής για τις πολιτικές του πράξεις και την απόφαση του να ακυρώσει τις τοπικές εκλογές του Ιουνίου 2019. Το κυβερνών σοσιαλιστικό κόμμα επιδιώκει την απομάκρυνση του Meta από τη προεδρία. Η Αλβανία περιήλθε σε πολιτικό και συνταγματικό χάος, και η κατάσταση αυτή επηρέασε σημαντικά την ευρωπαϊκή της προοπτική. Η πολιτική αστάθεια, η διαφθορά, το οργανωμένο έγκλημα και οι δεσμοί του με τους πολιτικούς συνέτειναν ώστε η Ευρωπαϊκή Ένωση να αναβάλει την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την χώρα. Η κατάσταση θα επανεξετασθεί από τον αρμόδιο Επίτροπο τον Οκτώβριο 2019, αλλά είναι αμφίβολο ότι η χώρα θα λάβει καταφατική απάντηση. Το πιο σίγουρο σενάριο είναι η κατάρρευση της κυβέρνησης του Rama και οι εκλογές. Η παρούσα κατάσταση επιβεβαιώνει τη δύναμη της αλβανικής μαφίας και την επίδραση της στα πολιτικά δρώμενα. Η διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα παραμένουν το πιο σημαντικό πρόβλημα στη χώρα και υποσκάπτουν το στρατηγικό της στόχο να ανοίξει ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση, που παρακολουθεί στενά τη πρόοδο των μεταρρυθμίσεων στη χώρα, ειδικά στον τομέα της δικαιοσύνης. Η Αλβανία ενδιαφέρεται για τις διαπραγματεύσεις Κοσόβου και Σερβίας, όπου διατηρεί το ρόλο της σαν μητέρα- πατρίδα, όπως επίσης τον ηγετικό της  ρόλο στον Αλβανικό πληθυσμό της περιοχής και κυρίως σε Κόσοβο, Σερβία, Μαυροβούνιο, και Βόρεια Μακεδονία. Σ’ αυτό το πλαίσιο ο Αλβανός πρωθυπουργός και η κυβέρνηση του προωθούν τα συμφέροντα του Κοσόβου στη διεθνή κοινότητα με τη χρήση κάθε φόρουμ στο οποίο έχει πρόσβαση.

Στη Βόρεια Μακεδονία η πολιτική σκηνή σείεται από σειρά διαφθορών και σκανδάλων που απειλούν όχι μόνο την πολιτική σταθερότητα αλλά και αυτή τη ευρωπαϊκή της προοπτική. Τα σκάνδαλα εμπλέκουν πολιτικούς, επιχειρηματίες και ποινικούς και αποδεικνύουν την απουσία των κανόνων δικαίου και της διαφάνειας στη λειτουργία του κράτους. Πολλές είναι οι ευρωπαϊκές φωνές που καλούν τη Β. Μακεδονία να επικεντρώσει σε μεταρρυθμίσεις στη δικαιοσύνη, και να πατάξει τη διαφθορά, αν θέλει να πετύχει θετικό αποτέλεσμα στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις τον ερχόμενο Οκτώβριο. Παρά ταύτα η Βόρεια Μακεδονία αναμένεται να πάρει ημερομηνία ένταξης για πολλούς λόγους γεωπολιτικής, αξιοπιστίας της Ε.Ε. και ρωσικής επιρροής στη περιοχή. Σε κάθε περίπτωση έκτακτες εκλογές αναμένεται να προκηρυχθούν αμέσως μετά την απόφαση αυτή της Ε.Ε., είτε δηλ. ο Zaev πάρει ημερομηνία ένταξης είτε όχι.

Η πολιτική αστάθεια και αβεβαιότητα συνεχίζεται στη Βοσνία και προάγει εθνοτική ρητορική και διενέξεις. Ένα κράτος, όπως της Βοσνίας, χωρίς προϋπολογισμό και χωρίς ανάπτυξη, ολισθαίνει αργά αλλά σταθερά στις εθνοτικές εντάσεις και συγκρούσεις. Ο σχηματισμός κυβέρνησης στη Βοσνία είναι τελείως απαραίτητος για τη συνέχιση της ζωής του κρατιδίου. Οι πολιτικές και εθνοτικές διενέξεις δεν επιτρέπουν το σχηματισμό κυβέρνησης από τις εκλογές της 7ης Οκτωβρίου 2018 και εντεύθεν. Tα τρία βασικά κόμματα που αντιπροσωπεύουν τις τρείς οντότητες στη χώρα, τους Σερβοβόσνιους, τους μουσουλμάνους Βόσνιους και τους Βοσνιοκροάτες, έχουν συμφωνήσει στο σχηματισμό κυβέρνησης, απέτυχαν όμως να την υλοποιήσουν. Μια έντονη διαμάχη έχει ξεσπάσει που αφορά την ένταξη της Βοσνίας στο ΝΑΤΟ. Οι Βοσνιομουσουλμάνοι και οι Σερβοκροάτες θέλουν την ένταξη τους στο ΝΑΤΟ, ενώ οι Σερβοβόσνιοι δεν συμφωνούν. Η έλλειψη υπεύθυνης κυβέρνησης δημιουργεί προβλήματα εθνικής ασφάλειας. Η δε πολιτική αστάθεια και αβεβαιότητα μπλοκάρει κάθε προσπάθεια για μεταρρυθμίσεις και οικονομική ανάπτυξη. Η Κροατία και η Σερβία συνεχίζουν να επεμβαίνουν στα εσωτερικά της Βοσνίας και αποσταθεροποιούν τη χώρα. Η Ρωσία διατηρεί το ενδιαφέρον της στα τεκταινόμενα στη Σερβία και τη Βοσνία για να έχει την επιρροή της στη περιοχή. Η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Κροατία, η Σλοβενία, η Αλβανία και το Μαυροβούνιο είναι ήδη μέλη του ΝΑΤΟ ενώ η Β.Μακεδονία θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ εντός του 2019.  Αυτές οι δύο χώρες ( Σερβία και Βοσνία )έμεινε το μόνο όχημα στη Ρωσία για να ασκεί επιρροή στη ΝΑ Ευρώπη. Η Ευρωπαϊκή προοπτική φαντάζει πολύ μακρινή για τη Βοσνία και μόνο για γεωπολιτικούς λόγους μπορεί να της δοθεί μια τέτοια ευκαιρία. Η Σαουδική Αραβία, το Ιράν, η Τουρκία και άλλες μουσουλμανικές χώρες προβαίνουν σε επενδύσεις ή χρηματοδοτήσεις σε μουσουλμανικές ομάδες της χώρας για τη προώθηση ιδίων συμφερόντων.

Στο Κόσοβο, η Κεντρική εκλογική επιτροπή που ετοιμάζει εκλογές για τις 6 Οκτωβρίου 2019 αποφάσισε να δέχεται μόνο τις ταυτότητες που εκδίδονται από τις αρχές του Κοσόβου κι’ αυτό προκάλεσε την έντονη αντίδραση των Σέρβων. Η διεθνής κοινότητα ( ΗΠΑ,Ε.Ε. )κάλεσε για δίκαιες εκλογές, και η Ε.Ε. θα στείλει παρατηρητές την ημέρα των εκλογών. Οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. δίνουν προτεραιότητα στις εκλογές και αφήνουν τον διάλογο Σέρβων-Κοσόβου για μετά τις εκλογές. Η επανέναρξη των διμερών διαπραγματεύσεων αναμένεται να λάβει χώρα μέχρι το Δεκέμβριο 2019 ή αρχές 2020. Ο νέος Αμερικανός απεσταλμένος Matthew Palmer σχεδιάζει να επισκεφθεί το Κόσοβο προσεχώς για να ενθαρρύνει το διάλογο Πριστίνας-Βελιγραδίου. Το Κόσοβο επιμένει στην ένταση με τη Σερβία με προκλητικές ενέργειες, όπως : απαγόρευση επισήμων της Σερβίας να επισκέπτονται το Βόρειο Κόσοβο, επιχειρήσεις αστυνομικές στο βορά συνοδευόμενες με συλλήψεις Σέρβων, 100% φόρος στα σερβικά και βοσνιακά προϊόντα , δημιουργία Κοσοβάρικου στρατού , ειδικά δικαστήρια για Σέρβους κ.λ.π. Μόνο μέσο κανονικών σχέσεων με τη Σερβία το Κόσοβο θα πετύχει την ένταξη του στα Ηνωμένα Έθνη, το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. και θα αποκτήσει κανονική οντότητα κράτους. Η χώρα στερείται αποφασιστικότητας για μεταρρυθμίσεις που θα εγκαταστήσουν κράτος δικαίου και σύγχρονη διοίκηση. Η πολιτική αστάθεια, η διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα δεν είναι ενθαρρυντικοί παράγοντες για το μέλλον του Κοσόβου. Ο δρόμος προς την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ θα είναι μακρύς και δύσκολος. Η παρουσία Κοσοβάρικου στρατού στο βορρά είναι υψηλού ρίσκου και θα οδηγήσει σε ένοπλες συγκρούσεις με τους Σέρβους.

Για τη Μολδαβία η Ε.Ε. ανακοίνωσε ότι σημείωσε πρόοδο σε δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις και η οικονομική βοήθεια προς αυτήν θα συνεχισθεί. Το πρόβλημα της Τρανσίστριας απασχολεί τη χώρα και η απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων απ’ αυτή εξακολουθεί να είναι προτεραιότητα για τη κυβέρνηση. Η Ρωσία παρακολουθεί στενά τα της Μολδαβίας, θεωρεί ότι οι πολιτικές της επηρεάζουν τη ρωσική εθνική ασφάλεια και θέτει κόκκινη γραμμή στο θέμα της ένταξης της χώρας στο ΝΑΤΟ ή την Ε.Ε. Το πρόβλημα της Τρανσίστριας λειτουργεί πάντα σαν παράγοντας αποσταθεροποίησης της χώρας.

Το Μαυροβούνιο πρέπει να εφαρμόσει ειδικές μεταρρυθμίσεις και να προβεί σε ενέργειες που να επιβεβαιώνουν την εμμονή του στο στόχο της ένταξης στην Ε.Ε. μέχρι το 2025. Η χώρα χρειάζεται σοβαρές μεταρρυθμίσεις στα θέματα της δικαιοσύνης, της διαφθοράς, του ξεπλύματος βρώμικου χρήματος και του οργανωμένου εγκλήματος για να προσελκύσει αξιόλογες επενδύσεις. Η Ρωσική επιρροή είναι δεδομένη και εξακολουθεί να θεωρείται σαν επέμβαση στα εσωτερικά του κράτους. Το ΝΑΤΟ σχεδιάζει την αποστολή ειδικών δυνάμεων για την αντιμετώπιση υβριδικών απειλών.

Τέλος η Σερβία κρατά ίσες φιλικές σχέσεις με Ε.Ε.,ΗΠΑ, Ρωσία και Κίνα, αλλά είναι κοινό μυστικό ότι θεωρείται από τη Δύση στενός φίλος της Ρωσίας. Σχετικά με το διάλογο Βελιγραδίου-Πριστίνας για το άμεσο μέλλον δεν αναμένεται τίποτε το σημαντικό. Η όλη διαδικασία είναι σε αδιέξοδο από τότε που το Κόσοβο προκήρυξε εκλογές για τις 6 Οκτωβρίου 2019, και η Σερβία ετοιμάζεται για εκλογές την άνοιξη 2020. Η κατάσταση ασφαλείας στη χώρα είναι συγκεχυμένη και αβέβαιη. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει την αντίδραση της Σερβίας σ’ ένα πιθανό τυχαίο ή προσχεδιασμένο προβοκατόρικο επεισόδιο στο Βόρειο Κόσοβο εναντίον της Σερβικής τοπικής κοινωνίας. Υψηλόβαθμοι κυβερνητικοί παράγοντες της Σερβίας επανειλημμένα έχουν δηλώσει ότι η Σερβία θα προστατεύσει τους Σέρβους του Κοσόβου με όλα τα μέσα, περιλαμβανομένης της στρατιωτικής ισχύος. Η Σερβία δίνει προτεραιότητα στην βελτίωση των επιχειρησιακών ικανοτήτων των Ενόπλων της Δυνάμεων, και δηλώνει προς όλες τις κατευθύνσεις ότι αποτελούν την πραγματική ισχύ της χώρας.-

*Ο Γιώργος Γκορέζης είναι υποστράτηγος ε.α., συγγραφέας, πολιτικός και στρατιωτικός αναλυτής