«Η αβάσταχτη επιπολαιότητα της απολιγνιτοποίησης»

Την επομένη που άρπαξε η φωτιά στη Βαρυπόμπη, πήρα νωρίς το πρωί ένα ταξί να πάω στο αεροδρόμιο. Άκουσα καθ’ οδόν τόσες πολλές ανοησίες για το επερχόμενο ολοκαύτωμα από την κλιματική αλλαγή, που άρχισα μέσα στο αεροπλάνο να γράφω ένα σημείωμα για το θέμα. Το σημείωμα έγινε ένα μικρό δοκίμιο το οποίο συνέπτυξα τελικά σε ένα μικρό άρθρο που έγινε δεκτό για δημοσίευση από μία Κυριακάτικη εφημερίδα. Μετά από 1,5 μήνα αναμονής χωρίς αποτέλεσμα, αποφάσισα λόγω της επικαιρότητας του, να το αναρτήσω εδώ για όσους ενδιαφέρονται και έχουν την υπομονή να το διαβάσουν.

Έρρωσθε

Η σημερινή κρίση κόστους του ηλεκτρισμού στη χώρα οφείλεται κυρίως στην εσπευσμένη διακοπή λειτουργίας σχεδόν όλων των λιγνιτικών μονάδων χωρίς την εξασφάλιση της αντικατάστασής τους από μονάδες άλλης τεχνολογίας με ισόποση παραγωγική δυνατότητα και κόστος και χωρίς εξάρτηση από εξωγενείς παράγοντες, όπως το φυσικό αέριο και τα δικαιώματα ρύπων. Η αστοχία της αντικατάστασης του λιγνίτη από φυσικό αέριο αναδεικνύεται και από το γεγονός ότι το άθροισμα των εκπομπών από τις μονάδες λιγνίτη και φυσικού αερίου παρέμεινε σχεδόν σταθερό από το 2016 έως το 2020.

Ο αναλογικός επιμερισμός της ευθύνης για τις εκπομπές ρύπων από την ΕΕ υπήρξε εξαιρετικά επιζήμιος για την Ελλάδα που έσπευσε να γίνει πρωταθλήτρια της απολιγνιτοποίησης, χωρίς αυτό να είναι ούτε απαραίτητο, ούτε υποχρεωτικό. Σημειώνω ότι όταν το 2017 η Ελλάδα παρήγαγε 70,000 τόνους CO2, η Πολωνία – που παρήγαγε 320,000-δεσμεύτηκε να ολοκληρώσει την απολιγνιτοποίηση το 2045…

Από τα στατιστικά στοιχεία που δημοσίευσε το Ερευνητικό κέντρο της Ίσπρα (JRC/2018) σχετικά με τις εκπομπές CO2,σημειώνω τα ακόλουθα:

1) Το 2017 η Ελλάδα εξέπεμψε 70,000 τόνους CO2, δηλαδή το 2% του συνόλου των ευρωπαϊκών εκπομπών.

2) Οι εκπομπές CO2 των ηφαιστείων ανέρχονται σε 200 εκ. τόνους ετησίως.

3) Οι εκπομπές συνολικά από την φύση ανέρχονται σε 3 δις. εκ. (3×10 στην 15η) τόνους ετησίως.

4) Οι εκπομπές της Κίνας και της Τουρκίας τετραπλασιάστηκαν και τριπλασιάστηκαν αντίστοιχα μεταξύ 1990 και 2017, στοιχείο που αντανακλά την αύξηση της βιομηχανικής τους παραγωγής για λογαριασμό τρίτων. Μεταξύ αυτών και η Γερμανία, η οποία μειώνει έτσι το δικό της κόστος ρύπων και επιπλέον εξάγει ατελώς στην Ελλάδα τα προïόντα που παράγει στη Τουρκία.

5) Η απολιγνιτοποίηση στην Ελλάδα εκβιάστηκε από το σύστημα δικαιωμάτων ρύπων και το αδιαφανές σύστημα δημοπρασίας τους που η Ελλάδα μπορούσε κάλλιστα να αμφισβητήσει στο πλαίσιo του άρθρου 5 περί αναλογικότητας και επικουρικότητας της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τις υποκρυπτόμενες κερδοσκοπικές μεθοδεύσεις στις δημοπρασίες ρύπων και την τιμή του φυσικού αερίου, καλείται να πληρώσει αδρά η χώρα μας. Το αποτέλεσμα είναι καταστροφικό. Ενέργεια την οποία παρήγαγε με κόστος 32 ευρώ την MWh (Energypress, 26-7-2019), αγόρασε σήμερα προς 257 ευρώ.

Οι λιγνιτικές μονάδες της ΔΕΗ παρήγαγαν το 2011 28,000 GWh προσφέροντας, επιπλέον, χιλιάδες θέσεις εργασίες και θέρμανση στους όμορους των λιγνιτωρυχείων νομούς. Η αγορά ισόποσης ενέργειας στην σημερινή τιμή επί ένα χρόνο θα κοστίσει περί τα 6,3 δις. ευρώ περισσότερο. Δηλαδή, η ζημιά σε 1 χρόνο από την απολιγνιτοποίηση θα είναι όση η επιδότηση του ταμείου ανάκαμψης για επενδύσεις σε ΑΠΕ. Και μέχρι οι επενδύσεις αυτές να μπορέσουν να παράγουν 28,000 GWh ετησίως, τρομάζω να υπολογίσω το ύψος του κόστους για την εθνική οικονομία.

Το ερώτημα επιπλέον που τίθεται είναι κατά πόσο το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής οφείλεται στις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου.

Από τα στοιχεία του JRC/18 προκύπτει ότι τα παγκοσμίως παραγόμενα 20 περίπου εκ. τόνοι CO2 από ορυκτά καύσιμα είναι το ένα δέκατοτων εκπομπών των ηφαιστείων και τα 7 δισεκατομμυριοστά των 3000 γιγατόνων που εκπέμπει η φύση. Διερωτάται κανείς γιατί τα ορυκτά καύσιμα ενοχοποιούνται τόσο για την κλιματική αλλαγή;

Ίσως επίσης αξίζει να θυμηθούμε τον Joseph Fourier (1768-1830), αυθεντία στη μετάδοση της θερμότητας, που έγραφε στο άρθρο του Remarques générales sur les températures du globe Terrestre: «..στα υπό μελέτη φαινόμενα ισχύει η ιδιότητα της ευστάθειας που παρουσιάζουν όλα τα φαινόμενα του σύμπαντος».

Θα προσθέσω τα ακόλουθα:

1) Τα διαθέσιμα στοιχεία θερμοκρασιών, φυσικών και ανθρώπινων εκπομπών αερίων, καθώς και της διάδοσης θερμικών φορτίων από τη γη και το διάστημα, δεν επιτρέπουν ασφαλή συμπεράσματα ως προς την κλιματική αλλαγή, που θεωρείται ότι αποδεικνύεται από την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 0,6 βαθμούς.

2) Aν η άνοδος θερμοκρασίας σε μια περιοχή του κόσμου αποτελεί τεκμήριο κλιματικής αλλαγής, τότε μπορεί κάλλιστα κάποιος να πει ότι το φαινόμενο βρίσκεται σε αποδρομή ήδη από το 1934 που σημειώθηκαν οι μεγαλύτερες θερμοκρασίες στην Αμερική μεταξύ 1880 και 2000 (NASA/GISS). Ενδεχομένως μάλιστα από την εποχή της αρχαίας Ελλάδας, εάν βασιστούμε στις απεικονίσεις της εποχής με τους ανθρώπους με χλαμύδες, χωρίς παλτό και γάντια, τεκμήριο που παραπέμπει σε θερμότερο κλίμα από σήμερα.

3) Να θυμίσω τέλος ότι μεταξύ 1300 και 1900 υπήρξαν πολλές περίοδοι ψύξης και θέρμανσης μεγάλων περιοχών του κόσμου, φαινόμενο γνωστό ως «μικρή εποχή των παγετώνων». Το φαινόμενο αποδίδεται σε σειρά αιτιών, όπως οι αλλαγές στην ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας, η δραστηριότητα των ηφαιστείων, η μετατόπιση του άξονα περιστροφής της γης και, σημαντικότερη ίσως όλων, η αυξομείωση της ηλιακής ακτινοβολίας, που ενδεχομένως καταδεικνύουν οι εμφανιζόμενες σποραδικά κηλίδες του ήλιου (Climatic changes driven by variations in solar activity, The Holocene, 12).

4) Οι παρατηρούμενες κλιματικές αλλαγές οφείλονται στις δυνάμεις του πλανήτη και του Σύμπαντος.

Δεδομένων των ανωτέρω, ίσως έφτασε η στιγμή να σχεδιάσει η Ελλάδα τη δική της πολιτική για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με αποκλειστικό γνώμονα το εθνικό συμφέρον:

1) Να θέσει σε λειτουργία όλες τις λιγνιτικές μονάδες που έκλεισε και να αξιοποιήσει τα λιγνιτικά της αποθέματα, που επαρκούν για τουλάχιστον 45 χρόνια.

2) Να επενδύσει σε τεχνολογίες περιορισμού των εκπομπών CO2.

3) Να επενδύσει στις ΑΠΕ με προτεραιότητα τα υδροηλεκτρικά έργα.

4) Να ζητήσει moratorium στην εφαρμογή της πολιτικής των δικαιωμάτων ρύπων και σε περίπτωση άρνησης να επιβάλει μονομερώς τέλη άνθρακα σε όλα τα δήθεν ευρωπαϊκά προϊόντα που κατασκευάζονται σε τρίτες χώρες και εισάγονται ατελώς στην Ελλάδα.

5) Να εισαγάγει σε δημόσια διαβούλευση την κατασκευή σύγχρονης μονάδας παραγωγής με ατομική ενέργεια, επένδυση με τεράστια μακροπρόθεσμα οικονομικά, πολιτικά και στρατηγικά οφέλη (βλ. Σ.Οικονομόπουλος, Ο πόλεμος της Τροίας δεν τελείωσε, Εστία, 2020).

Για το τέλος κάτι από τις επιπτώσεις των κλιματικών μεταβολών στον πολιτισμό. Ο μεσαιωνικός μικρός παγετός έχει αποτυπωθεί σε πίνακες της εποχής όπως ο εικονιζόμενος του Pieter Brueghel του πρεσβύτερου. Ενδιαφέρουσα επίσης είναι η υπόθεση κάποιων ότι ο θαυμαστός ήχος των Στραντιβάριους οφείλεται στις ιδιότητες που απέκτησαν τα ξύλα της εποχής λόγω της υπερβολικής θερμικής συστολής από το παρατεταμένο ψύχος.