Γράφει ο
Λεόντιος Πορτοκαλάκης *
Γενικά:
Οι έρευνες στην Ελλάδα για την ανακάλυψη κοιτασμάτων υδρογονανθράκων της τελευταίας εικοσαετίας, μετά από μια αδράνεια σχεδόν δέκα ετών (2000-2010) ξεκίνησαν με ελπίδες το 2010. Έγιναν βελτιώσεις της Νομοθεσίας (Ν.4001/2011), έγινε το 2014 με προκήρυξη διεθνών διαγωνισμών ο δεύτερος γύρος παραχωρήσεων σε είκοσι θαλάσσια οικόπεδα στο Ιόνιο και νότια της Κρήτης και επίσης μετά από αίτημα της εταιρίας ENEL και σε τρεις περιοχές στην ξηρά, Άρτα-Πρέβεζα, Αιτωλοακαρνανία, ΒΔ Πελοπόννησο. Άλλες τρείς περιοχές στην Ήπειρο, Πατραϊκό και Κατάκολο, που είχαν παραχωρηθεί παλαιότερα αλλά επεστράφησαν στο Δημόσιο, παραχωρήθηκαν εκ νέου με την διαδικασία της ανοικτής πρόσκλησης (open door) σε πετρελαϊκές εταιρίες που εξέφρασαν ενδιαφέρον. Σε αυτές, μετά από ανακατατάξεις στα επενδυτικά σχήματα, αποχωρήσεις εταιριών κ.ά, εκτός από την εκτέλεση ενός εκτεταμένου σεισμικού προγράμματος περίπου 450 χλμ. και αντίστοιχου αεροβαρυτομετρικού στην Ήπειρο, ενός εκτεταμένου επίσης σεισμικού προγράμματος στον Πατραϊκό όπως και εκπόνηση στρατηγικών αλλά και τοπικών περιβαλλοντικών μελετών καθώς και αρχικών γεωλογικών (Κατάκολο-Ιωάννινα-Άρτα) δεν υπήρξε περαιτέρω πρόοδος.
Ξένες εταιρίες που έλαβαν μέρος και ανέλαβαν περιοχές, άρχισαν να αποχωρούν, καθώς οι ευαισθησίες των περιβαλλοντικών ενώσεων, οι μεγάλες καθυστερήσεις στον διοικητικό κρατικό μηχανισμό όπως και οι επαμφοτερίζουσες δηλώσεις Πολιτικών, δημιουργούσαν προβλήματα στην εξασφάλιση ενός σταθερού επενδυτικού περιβάλλοντος απαραίτητου για την συνέχιση των εργασιών και αμφιβολίες για την ύπαρξη και χρησιμότητα της εξόρυξης των υδρογονανθράκων. Έπρεπε να ακολουθήσει η κρίση του κορωνοϊού, η ενεργειακή κρίση και ο πόλεμος στην Ουκρανία για να επανέλθει στο προσκήνιο η αξία και η ανάγκη εκμετάλλευσης του ενεργειακού αυτού πλούτου.
Έτσι από τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους, με πρώτη την εταιρία ΕΛ.ΠΕ Α.Ε, άρχισαν εκ νέου οι έρευνες στην θαλάσσια περιοχή του Ιονίου (θαλασσοτεμάχιο 10 και Ιόνιο), για να ακολουθήσει η Energean με αντίστοιχη (στο θαλασσοτεμάχιο 2) καθώς και η κοινοπραξία Exxon Mobil – ΕΛ.ΠΕ Α.Ε στα θαλασσοτεμάχια δυτικά και βορειοδυτικά της Κρήτης, τα οποία καταχωρήθηκαν σε αυτήν από το 2019. Επι πλέον, πρόσφατα η Helleniq Energy (πρώην ΕΛ.ΠΕ Α.Ε) ανακοίνωσε ότι θα αρχίσει νέες έρευνες τριών διαστάσεων (3D) στα ήδη ερευνηθέντα από αυτήν θαλασσοτεμάχια (Νο 10 και Ιονίου). Συνεχείς ανακοινώσεις και προγράμματα ενεργοποίησαν από την αδράνεια όλους τους ασχολούμενους με το αντικείμενο, αφού στον ορίζοντα προβλήθηκε ένα ελπιδοφόρο μέλλον. Ας δούμε όμως πόσο πειστικά είναι όλα αυτά σήμερα και τι πρέπει να πιστέψουμε, να προσέξουμε, να εκτιμήσουμε και να υποστηρίξουμε.
Ανάπτυξη:
Αυτά δημιουργήθηκαν μετά από την προκήρυξη του β’ γύρου για έρευνα υδρογονανθράκων σε 20 περιοχές παραχωρήσεων στο Ιόνιο και νότια της Κρήτης το 2014 (σχήμα 1).
Σχήμα 1 : Παλαιά και νέα διανομή θαλασσοτεμαχίων Ιονίου και νότια της Κρήτης (Πηγές: ΥΠΕΚΑ-messinialive.gr)
Λόγω του μικρού μεγέθους των δεν υπήρξε μεγάλη ανταπόκριση συμμετοχής. Η εκπονηθείσα νέα γεωμετρία στην περιοχή με την δημιουργία εκτός των άλλων και δύο μεγάλων θαλάσσιων χώρων νότια και νοτιοδυτικά της Κρήτης, παρόλο το δέλεαρ του μεγέθους των (σχήματα 1,2) προσέλκυσε σε νέο διαγωνισμό μόνο ένα σχήμα κοινοπραξίας εταιριών (Exxon Mobil, Total και ΕΛ.ΠΕ Α.Ε).
Σχήμα 2: Ερευνητικά θαλασσοτεμάχια Δυτικά και Νοτιοδυτικά της Κρήτης μετά την αναδιανομή (Πηγή : ΕΔΕΥΕΠ)
Προφανώς και το σχήμα αυτό ανέλαβε (χωρίς ανταγωνισμό) την παραχώρηση, δεδομένου ότι οι μεγάλες Εταιρίες Total και Exxon Mobil αποτελούσαν μια εγγύηση ότι οι έρευνες θα προχωρήσουν αξιόπιστα. Ανεξήγητες καθυστερήσεις όμως στην παροχή των σχετικών αδειών από το Κράτος και εμποδίων από την εκδίκαση ενστάσεων των περιβαλλοντικών οργανώσεων, ανάγκασαν την Total (τρίτος εταίρος) να αποχωρήσει στις 21/4/22 (newmoney.gr 22/4/22), γεμίζοντας τους πολίτες με απογοήτευση και με τον φόβο της πιθανής αποχώρησης και του άλλου εταίρου, γεγονός που θα ισοδυναμούσε με διακοπή των νέων προσπαθειών στην περιοχή. Παρόλα αυτά η Exxon Mobil, διαψεύδοντας τους απαισιόδοξους, παρέμεινε και τα γεγονότα που μεσολάβησαν (κρίση, πόλεμος, περιβαλλοντικές οργανώσεις) δεν ήταν αρκετά για να σταματήσουν το νέο εναρκτήριο λάκτισμα για την έρευνα που έδωσε ο Πρωθυπουργός στις 7/11 (energypress.gr-7/11/2022).
Έτσι η Exxon Mobil με την Helleniq Energy, αφού μοιράστηκαν τα ποσοστά της αποχωρήσασας Total, με μια αναλογία 70%-30%, άρχισαν στις αρχές Νοεμβρίου τις σεισμικές έρευνες στην περιοχή, μισθώνοντας το εμβληματικό σκάφος Sanco Swift της PGS γεμίζοντας με ελπίδα τους πολίτες.
2.Έρευνα στα θαλασσοτεμάχια 10 και Ιονίου.
Σχήμα 3: Ερευνητικά θαλασσοτεμάχια 10 (Κυπαρισσιακός) και Ιονίου (Πηγή : ΕΔΕΥΕΠ).
Στο παρελθόν η Helleniq Energy ως ΕΛ.ΠΕ Α.Ε δεν είχε αντιμετωπίσει με ενδιαφέρον την δραστηριότητα της έρευνας των υδρογονανθράκων. Αφού συμμετείχε στις παραχωρήσεις του 2014, προοδευτικά αποχώρησε από την παραχώρηση της Άρτας, του Πατραϊκού και της Πελοποννήσου στρεφόμενη κυρίως στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ξαφνικά λαμβάνοντας τα μηνύματα της εποχής και χωρίς ειδοποίηση, άρχισε με το σκάφος SW COOK σεισμική έρευνα στα θαλασσοτεμάχια 10 και Ιονίου τα οποία της είχαν παραχωρηθεί από το 2014 (σχήμα 3). Επιπλέον, προ ολίγων ημερών, ανακοίνωσε (capital.gr 11/11/22) ότι θα προχωρήσει τις επόμενες εβδομάδες και σε συμπληρωματική έρευνα τριών διαστάσεων (3D) στα πιο πάνω θαλασσοτεμάχια, ακόμη και χωρίς να περιμένει τα αποτελέσματα της έρευνας των δύο διαστάσεων (2D) που είχε ξεκινήσει, εκδηλώνοντας μια αποφασιστικότητα συνέχισης των εργασιών και πιθανόν μια ένδειξη ύπαρξης πετρελαϊκού ενδιαφέροντος στις περιοχές, αναπτερώνοντας το ηθικό όλων.
3. Έρευνα στο θαλασσοτεμάχιο 2 του Ιονίου.
Σχήμα 4:Ερευνητικό θαλασσοτεμάχιο 2 Δυτικά της Κέρκυρας (Πηγή: Corfupess.com)
Μετά την αναχώρηση της Total από την πιο πάνω παραχώρηση που δόθηκε στις 26/10/2016 στην κοινπραξία Total, Elpedison και ΕΛ.ΠΕ Α.Ε και την αγορά του μεριδίου της 50% τον Φεβρουάριο του 2020 από την Energean, (patrasevents.gr 27/2/2020) όπως και του αντιστοίχου μεριδίου 25% της Elpedison, αυτή έμεινε μόνη διαχειρίστρια της περιοχής με την ΕΛ.ΠΕ Α.Ε με αναλογία 75%-25%.
Συνεπής με την προαναγγελία της, ότι εν καιρώ θα εκτελέσει σεισμικά τριών διαστάσεων (3D), άρχισε πράγματι και αυτή στις αρχές Νοεμβρίου, ένα ανάλογο σεισμικό πρόγραμμα, ναυλώνοντας το εξίσου εμβληματικό σκάφος της PGS το Ramform Hyperion. Η συνέπεια της Εταιρίας και η ορατή πλέον βούληση να προχωρήσει στην ανακάλυψη υδρογονανθράκων στην περιοχή, πρόσθεσε ακόμη ένα λιθάρι αισιοδοξίας στην όλη Ελληνική προσπάθεια.
4. Έρευνα στην παραχώρηση της Ηπείρου.
Σχήμα 5: Παραχώρηση στην Ήπειρο (Πηγή : ΕΔΕΥΕΠ).
Αν και η περιοχή ήταν από τις πρώτες που παραχωρήθηκαν το 2014 στις Εταιρίες Energean και Repsol, εν τούτοις η αποχώρηση της δεύτερης από την κοινοπραξία τον Μάρτιο του 21 (newmoney.gr-24/8/2021), οι καθυστερήσεις που προξένησε ο κορωνοϊός, και οι αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών που δεν είχαν ενημερωθεί έγκαιρα και κατάλληλα, επέδρασαν αρνητικά στην εξέλιξη του προγραμματισμού. Παρά τις δυσκολίες όμως και τις αντιδράσεις των κατοίκων, έγινε δυνατόν να εκτελεστούν γεωλογικές προκαταρκτικές μελέτες, ένα σύγχρονο βαρυτομετρικό πρόγραμμα καθώς και ένα σεισμικό συνολικού μήκους περίπου 450 χιλιομέτρων καθώς και αντίστοιχη περιβαλλοντική μελέτη επιπτώσεων. Η ελπίδα και η αισιοδοξία για την ανάπτυξη της περιοχής, αναπτερώθηκε με την ανακοίνωση της Εταιρίας (Energean), ότι θα προχωρήσει σε γεώτρηση στην περιοχή του χωριού «Ζίτσα» το καλοκαίρι του 2023. Έστω και μετά από 9 χρόνια το γεγονός κρίνεται θετικό.
5. Έρευνα στην παραχώρηση του Πρίνου.
Σχήμα 6: Περιοχή παραχώρησης Πρίνου. Θέση κοιτάσματος Έψιλον (Ε) (Πηγή: Καθημερινή 26/11/2021)
Παρά την σημαντική πτώση της παραγωγής και τα δύσκολα προβλήματα που προέκυψαν με την διαχείριση του προσωπικού, η Εταιρία που εκμεταλλεύεται το κοίτασμα (Energean), ανακοίνωσε ότι θα προχωρήσει στην κατασκευή νέας εξέδρας για την άντληση του νέου κοιτάσματος, που ανακαλύφθηκε δυτικά στην περιοχή Ε, με εκτιμώμενο απόθεμα 30 εκατομμυρίων βαρελιών πετρελαίου (σχήμα 6). Το γεγονός ότι η Εταιρία δεν εγκατάλειψε το κοίτασμα, ακόμα και στην περίοδο των χαμηλών τιμών πετρελαίου, δείχνει ότι υπάρχει ενδιαφέρον και πίστη για περαιτέρω συνέχιση της εκμετάλλευσης.
6. Έρευνα στην παραχώρηση του Κατακόλο.υ
Σχήμα 7: Περιοχή προβλεπόμενης γεώτρησης στο Κατάκολο και προβλεπόμενη πορεία της γεώτρησης στο υπέδαφος (Πηγή: sinidisi.gr 13/3/2017, Ελληνικός Ορυκτός πλούτος 13/11/2022)
Το κοίτασμα του Κατακόλου (σχήμα 7), ανακαλύφθηκε την δεκαετία του 80. Παρά του ότι υπήρξε ανακάλυψη, που επιβεβαιώθηκε με εκτέλεση γεωτρήσεων και τέστ καύσεων καθώς και αρχική εκτίμηση των ποσοτήτων, το ανακαλυφθέν πετρέλαιο, βλέποντας τις αρχικά χαμηλές τιμές του πετρελαίου τότε, αλλά και τις αδικαιολόγητες διαχρονικές καθυστερήσεις λες και αρνιόταν να βγεί στην επιφάνεια.
Η παραχώρηση αυτή δόθηκε εκ νέου το 2014 στη Εταιρία Energean, η οποία παρόλο που προχώρησε στα αρχικά προβλεπόμενα επενδυτικά βήματα, ανεξήγητες καθυστερήσεις, αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών και καθυστερήσεις στις εγκρίσεις περιβαλλοντικών μελετών αναβάλλουν μέχρι σήμερα την εκτέλεση της γεώτρησης , διότι το κοίτασμα έχει ανακαλυφθεί και υπάρχει. Τελευταία όμως φαίνεται ότι η πολυπόθητη γεώτρηση θα ξεκινήσει.
Τα έξι πιο πάνω σημαντικά γεγονότα που σηματοδοτούν ένα νέο ξεκίνημα για την ανακάλυψη υδρογονανθράκων, δημιουργούν πράγματι αισιοδοξία και ελπίδα.
Είναι σημαντικό να γίνεται έρευνα σε πολλές περιοχές και από πολλούς παίχτες, διότι έτσι αυξάνεται και η πιθανότητα τουλάχιστον μιας επιτυχημένης γεώτρησης που θα εντοπίσει κοιτάσματα. Οι πιο παλιοί όμως που ασχολούνται με την έρευνα, παρά την κρυφή τους ελπίδα και αισιοδοξία, αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό και την νέα προσπάθεια χωρίς όμως να την απαξιώνουν, αναπολώντας το παρελθόν και ιδιαίτερα τα πιο κάτω σημάδια που άφησε.
Το μεγάλο ξεκίνημα τότε, με την προσπάθεια δημιουργίας αυτοδύναμης έρευνας, με εκτέλεση περίπου εβδομήντα χιλιάδων χιλιομέτρων σεισμικών ερευνών σε ξηρά και θάλασσα καθώς και πληθώρας γεωτρήσεων (περισσότερες από εβδομήντα), δεν κατάφερε να εντοπίσει μεγάλα και παραγωγικά κοιτάσματα, εκτός αυτό το μικρό του Κατακόλου και ενός μικρότερου κοιτάσματος φυσικού αερίου στην Επανομή.
Οι διαδοχικές αποτυχίες, παρά τις κάθε φορά στομφώδεις εξαγγελίες, κατέληξαν στην μετάλαξη της ΔΕΠ στην ΔΕΠ-ΕΚΥ και εν συνεχεία στην απορρόφησή της μαζί με τα διυλιστήρια Ασπροπύργου σε ένα μεγαλύτερο σχήμα με την ονομασία ΕΛ.ΠΕ Α.Ε.
Το 1996 όμως το ενδιαφέρον αναζωπυρώθηκε εκ νέου, με το άνοιγμα της ΔΕΠ-ΕΚΥ στο εξωτερικό, με την προκήρυξη 6 παραχωρήσεων στην Δυτική Ελλάδα εκ των οποίων οι τέσσερις καταχωρήθηκαν σε ξένες και Ελληνικές Εταιρίες, αναπτερώνοντας εκ νέου τις ελπίδες του Ελληνικού λαού ότι η έρευνα συνεχίζεται.
Συμπεράσματα:
Είναι ίσως καιρός με σοβαρότητα, κεκτημένη εμπειρία, στρατηγική, υπομονή και πίστη αλλά και με γνώση των αστοχιών του παρελθόντος να χαράξουμε μια νέα σταθερή λεωφόρο ενός καλύτερο μέλλοντος για τις επόμενες γενιές.
Άλλωστε είναι ίσως προτιμητέα μια τέτοια ρεαλιστική συμπεριφορά χαμηλών τόνων, ώστε όταν προκύψει κάτι σημαντικότερο να τονώσει ακόμη περισσότερο την αισιοδοξία που δειλά σήμερα πάλι προβάλλει και να επιτρέψει τολμηρότερους σχεδιασμούς.
Υπερβόλικές και ανερμάτιστες εξαγγελίες, που δεν στηρίζονται σε επιστημονικά δεδομένα και οι οποίες είναι τις περισσότερες φορές καλόπιστες, για πακτωλό κοιτασμάτων που πιθανόν η πραγματικότητα και η συστηματική και υπεύθυνη έρευνα να αποδείξει ότι δεν υπάρχουν, θα μας προσγειώσει άτσαλα, σκοτώνοντας αυτήν την χρυσή ελπίδα, που σήμερα για μια ακόμη φορά, σαν τον φοίνικα αναγεννάται από τις στάχτες της.
*Τοπογράφος Μηχ. ΕΜΠ-M.Sc
Πρ. προϊσ. Τεχν. Υπηρεσιών ΕΛ.ΠΕ Α.Ε
Μέλος Δ.Σ ΕΛΙΣΜΕ