«Επιχείρηση Αλμπουμέν»! Τα σαμποτάζ στην Κρήτη και η οργή του Ρόμελ

Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος

Πρόκειται για μια λιγότερο προβεβλημένη σελίδα ηρωισμού της Αντίστασης στην κατεχόμενη Ελλάδα την περίοδο 1942-43.

Τεράστιας στρατηγικής σημασίας, με εντυπωσιακά αποτελέσματα, που ανέκοψε την δράση των ναζι στην Αφρική, εξόργισε τον στρατάρχη Ερβιν Ρομελ  και συνέβαλε αποφασιστικά στην τελική νίκη των συμμάχων.

Η Επιχείρηση Άλμπουμεν (Operation Albumen) ήταν σειρά από επιχειρήσεις καταδρομών εναντίον γερμανικών αεροπορικών βάσεων στην κατεχόμενη από τις Δυνάμεις του Άξονα Κρήτη, κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σκοπός της επιχείρησης ήταν να αποφευχθεί η χρήση των βάσεων αυτών προς υποστήριξη του Άφρικα Κορπς στον Πόλεμο της Ερήμου. Πραγματοποιήθηκαν συγχρόνως με παρόμοιες επιδρομές σε αεροπορικές βάσεις του Άξονα στη Βεγγάζη, στη Ντέρνα και στη Βάρκη της Λιβύης και ήταν από τις πρώτες σχεδιασμένες επιχειρήσεις δολιοφθοράς (σαμποτάζ) στην κατεχόμενη Ευρώπη.

Κατά τα τέλη της άνοιξης του 1942, τα αεροδρόμια της Κρήτης κέρδισαν αυξημένη στρατηγική σημασία καθιστώντας την κύρια βάση διέλευσης για τη Λουφτβάφε προκειμένου αυτή να παρέχει υλικοτεχνική υποστήριξη στο Άφρικα Κορπς του Ρόμελ, στην προώθησή του προς το Δέλτα του Νείλου. Επιπλέον, τα αεροσκάφη της Λουφτβάφε, με βάση την Κρήτη, πραγματοποίησαν αποστολές φωτοαναγνώρισης, βομβαρδισμού και επίθεσης με συνοδεία στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Με στόχο να διαταράξουν αυτές τις επιχειρήσεις, Βρετανοί στρατηγικοί στο Κάιρο έστειλαν τρεις ομάδες από την Ειδική Μοίρα Σκαφών (SBS) και μία από την Ειδική Αεροπορική Υπηρεσία του Ντέιβιντ Στέρλινγκ (SAS) στην Κρήτη για να σαμποτάρουν τα αεροδρόμια του Ηρακλείου, του Καστελίου, του Τυμπακίου και του Μάλεμε.

Οι γερμανικοί τύποι αεροσκαφών στην Κρήτη εκείνη τη στιγμή περιελάμβαναν τα Ju 52 και Me 323 για μεταφορά, τα Ju 88 και Ju 86 για βομβαρδισμό και αναγνώριση φωτογραφιών, καθώς και το Bf 109 ως μαχητικό.

Το αεροδρόμιο του Ηρακλείου ανατέθηκε στη SAS και τα άλλα τρία αεροδρόμια στις ομάδες SBS. Η ημερομηνία για όλες τις επιθέσεις σαμποτάζ είχε προγραμματιστεί για τη νύχτα της 7ης/8ης Ιουνίου 1942.

ΤΟ ΣΑΜΠΟΤΑΖ ΣΤΟ ΚΑΣΤΕΛΙ

Η ομάδα που είχε αναλάβει την επίθεση στο Καστέλι αποτελούνταν από τον καπετάνιο Ντάνκαν της Μαύρης Φρουράς, δύο Υπαξιωματικούς του SBS και τον Έλληνα χωροφύλακα Βασίλη Δραμουντάνη. Η επιχείρηση εκτυλίχθηκε σύμφωνα με το σχέδιο και στις 7 Ιουνίου οι σαμποτέρ, με τη βοήθεια των ντόπιων Γιώργου Ψαράκη, Κίμωνα Ζωγραφάκη (ψευδώνυμο Blackman) και Κώστα Μαυραντωνάκη, κατάφεραν να καταστρέψουν 5 αεροσκάφη, να προκαλέσουν ζημιές σε άλλα 29 και να βάλουν φωτιά σε πολλά οχήματα και σημαντικές ποσότητες προμηθειών (συμπεριλαμβανομένων περίπου 200 τόνων αεροπορικών καυσίμων) χρησιμοποιώντας βόμβες καθυστερημένης δράσης.

Η επιχείρηση του Ιουνίου 1942 αναφέρεται συχνά ως η πρώτη επιδρομή στο Καστέλι, για να διαφοροποιηθεί από παρόμοια επιχείρηση, που πραγματοποιήθηκε ένα χρόνο αργότερα. Ένας από τους στόχους αυτής της δεύτερης επιχείρησης ήταν να οδηγήσει τους Γερμανούς να πιστέψουν ότι επέκειτο συμμαχική προσγείωση στην Κρήτη (και όχι στον πραγματικό στόχος τους, τη Σικελία). Έτσι, το βράδυ της 4ης και 5ης Ιουλίου 1943, δύο ομάδες καταδρομέων υπό τον Δανό Στρατηγό Άντερς Λάσεν και τον Έλληνα Κίμωνα Ζωγραφάκη, επιτέθηκαν ταυτόχρονα στο αεροδρόμιο του Καστελίου από δύο διαφορετικές τοποθεσίες. Παρά την ισχυρή ασφάλεια, κατάφεραν να εξαπατήσουν τη φρουρά και κατέστρεψαν τα περισσότερα σταθμευμένα αεροσκάφη και καύσιμα.

20 ΚΑΜΕΝΑ ΑΕΡΟΣΚΑΦΗ ΣΤΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟ

Η επιχείρηση του Ηρακλείου είχε επικεφαλής τον Τζορτζ Τζέλικο και περιλάμβανε τέσσερα μέλη των Ελεύθερων Γαλλικών Δυνάμεων υπό τον Ζορζ Μπερζέ (τα άλλα τρία ήταν ο Ζακ Μουό, ο Πιέρ Λεοστίκ και ο Ζακ Σιμπάρ) και τον υπολοχαγό Κωστή Πετράκη του Ελληνικού Στρατού.

Η ομάδα μεταφέρθηκε στην Κρήτη με το ελληνικό υποβρύχιο Τρίτων και κωπηλάτησε ως την ξηρά με τρία φουσκωτά. Είχαν σκοπό να προσγειωθούν στην παραλία του Καρτερού, αλλά έφτασαν στην ξηρά στον Κόλπο των Μαλίων την αυγή της 10ης Ιουνίου και καθυστέρησαν. Λόγω της προσγείωσης σε λάθος τοποθεσία, οι άντρες έπρεπε να βαδίσουν για να φτάσουν στο αεροδρόμιο του Ηρακλείου. Κρύφτηκαν μέρα και βάδισαν όλη τη νύχτα, φτάνοντας τελικά στον προορισμό τους τη νύχτα της 12ης/13ης Ιουνίου.

Λόγω της αυξημένης κίνησης, που προκλήθηκε από μια διαδοχή νυχτερινών εξορμήσεων σε εξέλιξη, η ομάδα έπρεπε να αναβάλει την επίθεσή της μέχρι το επόμενο βράδυ. Η ομάδα μπήκε στο αεροδρόμιο, ενώ αυτό βομβαρδιζόταν από τη RAF, και κατέστρεψε περίπου 20 Ju 88. Και οι έξι σαμποτέρ διέφυγαν από το αεροδρόμιο, αλλά η υποχώρησή τους προδόθηκε, με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ο 17χρονος Πιέρ Λεοστίκ και οι άλλοι τρεις Γάλλοι να συλληφθούν. Ο Τζέλικο και ο Πετράκης διέφυγαν στην Αίγυπτο.

ΤΥΜΠΑΚΙ ΚΑΙ ΜΑΛΕΜΕ

Η ομάδα του Τυμπακίου, με επικεφαλής τον Ντέιβιντ Σάδερλαντ της Μαύρης Φρουράς, ανακάλυψε ότι λόγω αεροπορικών επιδρομών από την Αίγυπτο, το αεροδρόμιο είχε εγκαταλειφθεί προσωρινά και τα αεροσκάφη, που έδρευαν εκεί, μεταφέρθηκαν.

Η ομάδα του Μάλεμε αποτελούνταν από τους καπετάνιους Μάικλ Κήλυ και Τζέιμς Άλοτ, που προσγειώθηκαν στην Κρήτη με το ελληνικό υποβρύχιο Παπανικολής. Έπειτα από δύσκολη πορεία, έφτασαν στο Μάλεμε όπου ανακάλυψαν ότι το αεροδρόμιο ήταν ισχυρά προστατευμένο και πρόσφατα εξοπλισμένο με ηλεκτρικούς φράκτες, καθιστώντας αδύνατο να διεισδύσουν στην περίμετρό του.

Ως αποτέλεσμα των επιδρομών, 25 αεροσκάφη καταστράφηκαν εντελώς, πολλά άλλα υπέστησαν ζημιές και 12 Γερμανοί στρατιώτες σκοτώθηκαν. 

Σε αντίποινα για το σαμποτάζ στο Ηράκλειο, οι δυνάμεις Κατοχής εκτέλεσαν 50 κατοίκους της ευρύτερης περιοχής του Ηρακλείου την επόμενη μέρα. Πριν από τις επιθέσεις, στις 3 Ιουνίου, οι Γερμανοί είχαν εκτελέσει άλλους 12 πολίτες του Ηρακλείου. 

Η Λεωφόρος των 62 Μαρτύρων στο σύγχρονο Ηράκλειο ονομάστηκε εις μνήμη των θυμάτων.

Στις 23 Ιουνίου, ο Τζέλικο, ο Πετράκης και οι συμμετέχοντες στις επιχειρήσεις Καστελίου και Τυμπακίου φυγαδεύτηκαν στη Μάρσα Ματρούχ της Αιγύπτου με καΐκι από την παραλία Τρυπητή κοντά στο χωριό Κρότος στη νότια Κρήτη. Έφτασαν στη Μάρσα Ματρούχ λίγο πριν αυτή πέσει στα χέρια του Ρόμελ.

Μετά από αρκετές ημέρες ανακρίσεων υπό την απειλή της εκτέλεσης, οι Μπερζέ, Μουό και Σιμπάρ, που συνελήφθησαν μετά το σαμποτάζ του Ηρακλείου, μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο κρατουμένων Όφλαγκ XC στη Γερμανία. 

Τελικά, ο Μπερζέ κατέληξε στο κάστρο Κόλντιτζ της Σαξονίας, όπου κρατούνταν όσοι είχαν προσπαθήσει επανειλημμένα να διαφύγουν. Εκεί, ο Μπερζέ βρήκε τον διοικητή της SAS, Ντέιβιντ Στέρλινγκ, ο οποίος είχε συλληφθεί εν τω μεταξύ.

Τιμώντας τη μνήμη του Πιέρ Λεοστίκ, ο Κώστας Πετράκης βάφτισε τον γιο του με το όνομά του.

Η αποτυχία αποτροπής των επιδρομών στα αεροδρόμια ήταν ένας από τους λόγους, που οδήγησαν στην αντικατάσταση του στρατηγού Αλεξάντερ Άντρε από τον Μπρούνο Μπρόιερ ως διοικητή της Κρήτης.

Ο ΔΑΝΟΣ… ΜΙΚΡΟΣ ΗΡΩΑΣ

Ανάμεσα στους θαρραλέους σαμποτέρ ήταν και ένας 20χρονος Δανός που εγκατέλειψε την σκλαβωμένη πατρίδα του και ήρθε  στην Ελλάδα να πολεμήσει!

Ο νεαρος Αντι Λάσεν  ήταν ναύτης σε ένα δανέζικο εμπορικό πλοίο όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν τη χώρα του. Αποβιβάστηκε στην Αγγλία και εκπαιδεύτηκε στα σκωτσέζικα Highlands για να συμμετάσχει στις βρετανικές ειδικές δυνάμεις.

Στο σαμποτάζ της Κρήτης ήταν παρών!

Ο Αντι, μαζί με 13 συντρόφους του, αποβιβάστηκαν στην Τρυπητή, στα νότια του νησιού. 

Οι άνδρες χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες για να καταστρέψουν σταθμευμένα αεροσκάφη σε γερμανικά αεροδρόμια, ωστόσο μονάχα στο Καστέλλι Πεδιάδας υπήρχαν αεροπλάνα (συνέβαινε συχνά, όπως αργότερα συνέβη στην Πάρο, οι πληροφορίες των Βρετανών να μην είναι ακριβείς).

 Η ομάδα του Αντι, αφού περπάτησε μιάμιση μέρα διανυκτερεύοντας σε σπηλιές και τρώγοντας ό,τι τους έφερναν οι ντόπιοι (που ήταν στο «κόλπο»), επιτέθηκε στο αεροδρόμιο του Καστελλίου. 

Τέσσερις άνδρες παγίδευσαν οκτώ αεροσκάφη, από τα οποία καταστράφηκε μόνο ένα, ενώ έβαλαν με ατομικά πυρά και εναντίον δύο φρουρών του αεροδρομίου. Στην αναφορά του ο Αντι πενταπλασίασε τις καταστροφές των εχθρικών αεροπλάνων, καθώς από μακριά ήταν αδύνατον να αντιληφθεί ότι τις περισσότερες εκρήξεις είχαν πυροδοτήσει οι ίδιοι οι Γερμανοί, αφού πρώτα αφαίρεσαν τα εκρηκτικά από τα αεροπλάνα.

Το αποτέλεσμα ωστόσο δεν ήταν αντάξιο του κινδύνου και του κόπου (μάλιστα οι Γερμανοί εκτέλεσαν 60 ντόπιους ως αντίποινα), αλλά έπαιξε τον ρόλο του στο να δημιουργηθεί η εντύπωση ότι η Κρήτη ενδιέφερε εξαιρετικά τους Βρετανούς σε εκείνη τη φάση του πολέμου.

Πληροφοριες

Beevor, Antony. Crete: The Battle and the Resistance, John Murray Ltd, 1991

Σανουδάκης, Αντώνης. Ιππότες του ονείρου. Αφήγηση Κωστή Πετράκη, εκδόσεις Κνωσός

Thompson, Leroy. SAS: Great Britain’s Elite Special Air Service, Zenith Press