Είναι οι Κυπριακοί υδρογονάνθρακες το νέο “καρότο” για την προσέγγιση της Τουρκίας;

Γράφει ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΟΥΒΑΡΔΑΣ

PhD_© Διεθνολόγος-Πολιτικός Επιστήμονας

Πολλαπλασιάζονται οι ενδείξεις εντατικοποίησης των ενεργειών των ΗΠΑ, προκειμένου η εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων (Υ/Α) που βρίσκονται εντός της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ) να εξελιχθεί με τρόπο που θα λαμβάνει υπόψιν (αν δεν ιεραρχεί) τα συμφέροντα του Τουρκικού καπιταλισμού. Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα της Κυπριακής εφημερίδας “Φιλελεύθερος” το Υπ. Εξωτερικών των ΗΠΑ βρίσκεται σε διαδικασία επεξεργασίας «φόρμουλας» για την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου (φ.α), «δίχως την επίτευξη συμφωνίας στο Κυπριακό», ώστε «να ξεπεραστούν οι τουρκικές αντιδράσεις και ενέργειες στην κυπριακή ΑΟΖ», ενώ «είναι προφανές πως αυτό, κατά την αμερικανική προσέγγιση, θα γίνει μέσα από την εμπλοκή της (Άγκυρας) στα ενεργειακά, αρχικά διά των Τουρκοκυπρίων».

Η εφημερίδα αναφέρει ότι «Το αφήγημα των εμπνευστών της φόρμουλας αυτής είναι πως οι Τουρκοκύπριοι δεν μπορούν να περιμένουν καθώς» δε διαφαίνονται προς το παρόν «προοπτικές επίλυσης του Κυπριακού». Παράλληλα πιθανολογεί ότι «Η αμερικανική πλευρά υποδεικνύει την ανάγκη να ξεκινήσει μια συζήτηση μεταξύ των δύο κοινοτήτων, στη βάση, ενδεχομένως, των προτάσεων που έχουν ήδη κατατεθεί αναφορικά με το ενεργειακό». Συγκεκριμένα στη βάση της πρότασης του ηγέτη του ψευδοκράτους Μ. Ακιντζί για «τη σύσταση κοινής επιτροπής -σε δικοινοτικό επίπεδο και χωρίς την Κυπριακή Δημοκρατία-, υπό την αιγίδα και καλές υπηρεσίες των Η.Ε και συμμετοχή, με καθεστώς παρατηρητή της Ε.Ε», η οποία «θα έχει ρόλο συνδιαχείρισης του φυσικού πλούτου της Κύπρου». Η εφημερίδα υποστηρίζει ότι στη βάση αυτής της πρότασης «διασφαλίζονται τα δικαιώματα των εταιρειών που έχουν αδειοδοτηθεί ήδη, τοποθετώντας στη μεγάλη εικόνα και την τουρκική ΤΡΑΟ, που παρανόμως ενεργεί στην κυπριακή ΑΟΖ», ενώ προχωρά η σύσταση Ταμείου «όπου θα κατατίθενται όλα τα έσοδα (από το φ.α) μεγάλο μέρος των οποίων θα κατακρατηθεί για να συμβάλει στην αποκατάσταση των περιουσιακών ζητημάτων μετά από λύση (του Κυπριακού), αλλά και για την ισότιμη ανάπτυξη των δύο κοινοτήτων»

Η εκτίμηση του έντυπου, σχετικά με την πιθανότητα η πρόταση Ακιντζί να αποτελέσει τη βάση της συζήτησης για την εξεύρεση της φόρμουλας που θέλουν οι ΗΠΑ, στηρίζεται και σε όσα έχει αποδεχθεί ή προτείνει η ΚΔ στα πλαίσια των διαπραγματεύσεων για την επίλυση του Κυπριακού. Συγκεκριμένα στη «σύσταση μηχανισμού ενημέρωσης της τ/κ κοινότητας για τις αποφάσεις και εξελίξεις στη διαχείριση του φυσικού αερίου», αλλά και στη «δημιουργία συνδεδεμένου με το Ταμείο Υδρογονανθράκων τραπεζικού λογαριασμού, στον οποίο να καταλήγει το μέρος των εσόδων από το φυσικό αέριο που θα αναλογεί στους Τ/Κ (30%)». Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί ότι η Λευκωσία επιμένει στη θέση πως η διαχείριση του φυσικού πλούτου του νησιού πρέπει να βρίσκεται στη δικαιοδοσία της κεντρικής κυβέρνησης.

Τα γεγονότα που εξελίσσονται στην ΑΟΖ της ΚΔ και γενικότερα στο Νησί και στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό και το ενεργειακό ζήτημα, πρέπει να ιδωθούν υπό το πρίσμα του “παζαριού” που εξελίσσεται ανάμεσα στη Δύση και την Τουρκία, προκειμένου η τελευταία να διακόψει την εμβάθυνση της συνεργασίας της με τη Ρωσία και να επανευθυγραμμιστεί με την Ευρωατλαντική πολιτική στην περιοχή. Παράλληλα δεν πρέπει να υποβαθμίζεται η επίδραση που ασκεί στη διαμόρφωση τους το κίνητρο των πολυεθνικών πετρελαϊκών εταιρειών (IΟCs) που δραστηριοποιούνται στην Αν. Με για άμεσο, ασφαλές και υψηλό κέρδος. Τέλος τη δική τους συμβολή στην εξέλιξη τους έχουν η συμμετοχή της Ελλάδας και της ΚΔ στο σχέδιο της Δύσης για τον περιορισμό της επιρροής ανταγωνιστικών προς αυτή δυνάμεων στην περιοχή, την “επανρυμούλκηση” της Τουρκίας στους κόλπους της, αλλά και η “επένδυση” εκ μέρους τους, της προστασίας των κυριαρχικών δικαιωμάτων της ΚΔ, στις IOCs και στα κράτη που αυτές έχουν ως βάση.

Η όξυνση των αντιθέσεων στην κορυφή του Διεθνούς Ιμπεριαλιστικού Συστήματος (ΔΙΣ) ανάμεσα στις παγκόσμιες δυνάμεις (ΗΠΑ-Κίνα-Ρωσία-ΕΕ) και η ταυτόχρονη αναβάθμιση του ρόλου που διαδραματίζουν οι περιφερειακές δυνάμεις για τη διαμόρφωση της ισορροπίας ισχύος ανάμεσα στις παγκόσμιες δυνάμεις στα διάφορα υποσυστήματα (π.χ. στην Αν. Με), δίνουν στην Τουρκική κυβέρνηση μεγάλη δυνατότητα ελιγμών, προκειμένου να διεκδικήσει διεθνή ανοχή ή υποστήριξη στην πολιτική της. Αυτή τη δυνατότητα εκμεταλλεύεται η Άγκυρα, θέτοντας τις αναθεωρητικές-ηγεμονικές της βλέψεις για την Αν. Με, στις οποίες περιλαμβάνονται και τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και της Κύπρου, στο “παζάρι” με τις παγκόσμιες δυνάμεις και ιδιαίτερα στη διαπραγμάτευση της με τους συμμάχους της στη Δύση, οι οποίοι ασκούν σημαντικοί επιρροή στις κυβερνήσεις των Αθηνών και της Λευκωσίας. Σε αυτά τα πλαίσια ο πρωταγωνιστικός ρόλος που διεκδικούν η Κύπρος και ιδιαίτερα η Ελλάδα στην “επανρυμούλκηση” της Τουρκίας στη Δύση και στον περιορισμό της επιρροής των ανταγωνιστικών προς τη Δύση δυνάμεων, από τη μια μεριά διευκολύνει την Άγκυρα να εντάσσει όλο και περισσότερο στο “παζάρι” της με τη Δύση τα κυριαρχικά τους δικαιώματα, ενώ πολλαπλασιάζει τις πιέσεις που δέχονται για συμβιβασμό –«βρείτε τα»- από τους Δυτικούς συμμάχους τους, από την άλλη δεν επιτρέπει την αξιοποίηση από μέρους τους των ισχυρών αντιθέσεων που υπάρχουν ανάμεσα σε ανταγωνιστικές προς τη Δύση παγκόσμιες (Ρωσία, Κίνα), περιφερειακές (Ιράν) και άλλες μικρότερες (Ιράκ, Συρία κ.α) δυνάμεις και την Τουρκία, στην κατεύθυνση της εξουδετέρωσης των αναθεωρητικών πολιτικών της τελευταίας. Αντίστοιχα το κίνητρο του ασφαλούς, άμεσου και υψηλού κέρδους εξωθεί τις IOCs που δραστηριοποιούνται στην ΑΟΖ της ΚΔ να λαμβάνουν υπόψιν τις διεκδικήσεις της Τουρκίας και να διαπραγματεύονται μαζί της, καθώς αντιλαμβάνονται ότι η Άγκυρα διαθέτει ισχύ που μπορεί να βλάψει τις επενδύσεις τους και άρα δε μπορεί να αγνοηθεί, αλλά και ότι καμία σημαντική παγκόσμια και περιφερειακή δύναμη δεν επιθυμεί να έρθει σε σοβαρή ρήξη με την Τουρκία -κάποιες μάλιστα σιγοντάρουν- στην παρούσα συγκυρία, με αφορμή της δραστηριότητες της στην περιοχή. Μάλιστα το καθεστώς εξαιρετικά χαμηλών πετρελαϊκών τιμών που διαμόρφωσε η πανδημία του Covid-19 δίνει πρόσθετη δυναμική στην παραπάνω τάση.                

Συνεπώς η εκκίνηση μιας συζήτησης στην Κύπρο «μεταξύ των δύο κοινοτήτων», γύρω από το ενεργειακό ζήτημα και εντός του πλαισίου που αναλύθηκε παρά πάνω, δε μπορεί παρά να εγείρει νέους σημαντικούς κινδύνους για τα κυριαρχικά δικαιώματα της ΚΔ και για τη δυνατότητα δίκαιης επίλυσης του Κυπριακού. Δεν πρέπει να υπάρχει αμφιβολία ότι η Άγκυρα θα επιχειρήσει μέσω της ηγεσίας των Τουρκοκυπρίων να συνδέσει τις διαπραγματεύσεις για το ενεργειακό με τις κεντρικές πολιτικές επιδιώξεις της στο Νησί. Ανάμεσα σε αυτές ξεχωρίζουν η διεκδίκηση για λογαριασμό της του 44% της ΑΟΖ της ΚΔ, αλλά και η μη αναγνώριση της ύπαρξης της ΚΔ και η υποβάθμιση της σε κοινότητα. Σε αυτή της την προσπάθεια η στάση της Δύσης, οι ενέργειες των IOCs και η πολιτική που ακολουθούν Αθήνα και Λευκωσία, δύσκολα θα λειτουργήσουν ως απροσπέλαστο εμπόδιο.