Δύο Έλληνες Αρχίατροι οι πρωτοπόροι στον εμβολιασμό

Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος

Αν στις μέρες μας εμβολιάζονται σε όλο τον κόσμο χιλιάδες άνθρωποι και σώζονται από την πανδημία του Covid-19, το οφείλουν-εν πολλοίς- σε δυο φωτισμένους συμπατριώτες μας, πρωτοπόρους της ιατρικής επιστήμης που ξεκινώντας από το Αιγαίο και το Ιόνιο, διέγραψαν μια συγκλονιστική πορεία   και ανακηρύχθηκαν «ευεργέτες της ανθρωπότητας».

Είναι μεγαλειώδες.

Πίσω από κάθε μεγάλο και καθοριστικό επίτευγμα , βρίσκεται και ένας Έλληνας!

Όταν οι κοινωνίες σε όλο τον κόσμο κάνουν ένα πρωτοποριακό βήμα εξέλιξης αναβαθμίζοντας την ποιότητα της ζωής, η ιστορία θα καταγράψει και το όνομα κάποιου από την μικρή μας χώρα, που με το μυαλό, τις γνώσεις, το μεράκι, την επιμονή και την υπομονή του ήταν εκεί, όταν η πρόοδος άλλαζε θεαματικά τα δεδομένα!

Στην παγκόσμια ιατρική δυο Έλληνες έχουν καταγραφεί ως οι ερευνητές ανοσιολόγοι που με τις σπουδαίες ανακαλύψεις τους, έσωσαν και σώζουν ακόμη εκατομμύρια ανθρώπους, που πέθαιναν από φοβερές μολυσματικές νόσους.

Ήταν οι πρώτοι εμβολιαστες, οι οποίοι εφάρμοσαν μεθόδους άγνωστες μέχρι τότε.

Ο ένας ήταν από την Χίο και ο άλλος από την Κεφαλονιά.

Ο Εμμανουήλ Τιμονης και ο Ιάκωβος Πυλαρινος.

Λίγοι τους γνωρίζουν και κανένας σήμερα δεν τους μνημονεύει!

Οι δύο Έλληνες ιατροί, μολονότι θεωρούνται σκαπανείς της ανοσολογίας, έχουν σε μεγάλο βαθμό λησμονηθεί.

 Δεν θα βρει σήμερα κανείς ένα ελληνικό νοσοκομείο ή αμφιθέατρο με το όνομά τους.

Ήταν αρχίατροι και προσωπικό ιατροί ηγεμόνων, στρατηγών, ολόκληρων στρατών  και μιας στις μέρες μας, κύριο θέμα αποτελεί ο εμβολιασμός κατά του κορονοιου που θα προσφέρει την λυτρωτική ανοσία σε χιλιάδες ανθρώπους από τον φονικό ιό, αξίζει να τους γνωρίσουμε.

Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΗΣ… ΕΥΛΟΓΙΑΣ

Ο Εμμανουήλ Τιμόνης, γεννημένος στη Χίο, σπούδασε στην Ιατροφιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Πάδοβας της Ιταλίας.

 Άσκησε την Ιατρική στην Κωνσταντινούπολη.

 Έγινε ιατρός της Υψηλής Πύλης και αρχίατρος του Σουλτάνου, ενώ συνέχισε τις σπουδές του στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης της Αγγλίας.

 Ανακηρύχθηκε διδάκτωρ το 1703 και έγινε μέλος της Βασιλικής Ιατρικής Εταιρείας του Λονδίνου (Royal Society of London). 

Στις 27 Μαΐου 1714, σε συνεδρία της Εταιρείας, παρουσιάσθηκαν οι παρατηρήσεις του Εμμανουήλ Τιμόνη περί της επιστημονικής μεθόδου του «ευλογιασμού», από τον φίλο του ιατρό John Woodward με τίτλο «Μία πραγματεία ή ιστορία της προλήψεως της ευλογιάς με εντομή ή ενοφθαλμισμό, όπως από καιρό εφαρμόζεται στην Κωνσταντινούπολη.

Ο Ιάκωβος Πυλαρινός, γεννημένος στο Ληξούρι της Κεφαλλονιάς κι έχοντας σπουδάσει στη Νομική και Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Πάδοβας , την ίδια χρονιά (1714) δημοσίευσε στο περιοδικό της Βασιλικής Εταιρείας του Λονδίνου (Φιλοσοφικά Πρακτικά), τη μελέτη του για τον «ευλογιασμό» με τίτλο “ Pylarinus, James. M. D. A new and safe method of procuring the small pox by transplantation, lately invented and drawn into use”.

 Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ιάκωβος Πυλαρινός αφού περιηγήθηκε την κυρίως Ελλάδα, Ρωσία, Μολδοβλαχία, Αίγυπτο και Μικρά Ασία, άσκησε την Ιατρική αφιλοκερδώς σε διάφορες περιοχές, διατελώντας μεταξύ άλλων προσωπικός ιατρός του ηγεμόνα της Σερβίας, του Βενετσιάνου στρατηγού Φραγκίσκου Μοροζίνη, του διοικητή της Κρήτης Ισμαήλ Πασά, των ηγεμόνων της Μολδοβλαχίας, καθώς επίσης και αρχίατρος του Μεγάλου Πέτρου της Ρωσίας.

 Τελικά εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη.

Ο Ιάκωβος Πυλαρινός περιγράφει με αξιοθαύμαστο τρόπο ότι παρατηρώντας μια απλή Ελληνίδα χωρική κάπου στη Θεσσαλία, εντυπωσιάσθηκε από το γεγονός πώς τρίβοντας η γυναίκα αυτή τη πληγή κάποιου προβάτου προσβεβλημένου από ευλογιά, ενοφθάλμιζε κατόπιν τον γδαρμένο ιστό στο χέρι παιδιών, πού με αυτόν τον τρόπο αποκτούσαν ανοσία στο καταραμένο νόσημα. 

Αναφέρει στη μελέτη του ότι είχε εφαρμόσει από το 1701 τον εμβολιασμό σε πειραματικό στάδιο σε παιδιά της Κωνσταντινούπολης.

 Και οι δύο Έλληνες πρωτοπόροι ιατροί σημειώνουν, ότι η μέθοδος του «ευλογιασμού» προήλθε από την Ασία και οι ντόπιοι πληθυσμοί κυρίως της Κιρκασίας και της Γεωργίας, τη χρησιμοποιούσαν για την προφύλαξη των παιδιών τους από τις παραμορφώσεις που προκαλούσε η νόσος.

Διαπιστώνεται λοιπόν ότι η συμβολή των Ελλήνων ιατρών Τιμόνη και Πυλαρινού, ως εισηγητών της πρώτης επιστημονικής εφαρμογής του εμβολιασμού για την καταπολέμηση της ευλογιάς, με την μέθοδο του «ευλογιασμού», στις αρχές του 18ου αιώνα, υπήρξε καθοριστική για την συστηματική αντιμετώπιση του νοσήματος της ευλογιάς.

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗ

Η μέθοδος του εμβολιασμού των Τιμόνη και Πυλαρινού διαδίδεται και στην Αμερική και το 1721 που είχε ξεσπάσει μια μεγάλη επιδημία ευλογιάς στη Βοστόνη ο ιατρός Zabdiel Boylston, (1680-1766), λαμβάνει γνώση από φίλο του των δημοσιευμένων άρθρων σο αγγλικό περιοδικό «Philsophical Transactions» και εφαρμόζει τον εμβολιασμό σύμφωνα με τις οδηγίες των Τιμόνη και Πυλαρινό και παράλληλα δημοσιεύει την εργασία του.
Ο Βολταίρος σε επιστολές του γραμμένες το 1728 από το Λονδίνο διερωτάται γιατί να χάνονται τόσες ζωές όπως στην επιδημία ευλογιάς στη Γαλλία, που χάθηκαν είκοσι χιλιάδες, και δεν εφαρμόσουν, όπως στην Αγγλία τον εμβολιασμό του ευλογιασμού για να προστατευθούν τα παιδιά.

Πολλοί διάσημοι ιατροί εφήρμοσαν τη νέα μέθοδο του ευλογιασμού, που εισήγαγαν οι Τιμόνης και Πυλαρινός, όπως ο μαθητής του περίφημου Hermann Boerhaave, ο Th. Tronchin, ο οποίος μάλιστα έγραψε στη Γαλλική Εγκυκλοπαιδεία των Diderot και D’ Alembert που ο πρώτος τόμος κυκλοφόρησε το 1751, το λήμμα «Inoculation», στο οποίο μνημονεύει τους εισηγητές της νέας μεθόδου του εμβολιασμού Εμμ. Τιμόνη και Ιάκ. Πυλαρινό.
Στην Ιστορία της Ιατρικής του 1782 του ΄Αγγλου William Black, την οποία μετέφρασε στη γαλλική γλώσσα ο Αδαμάντιος Κοραής το 1798, γίνεται αναφορά στους εισηγητές του εμβολιασμού Τιμόνη και Πυλαρινό. Επίσης αναφέρονται και οι αντιδράσεις που προκλήθηκαν εναντίον της εφαρμογής του εμβολιασμού από ιατρούς και θεολόγους. 

Σημειώνουμε ωστόσο ότι στον Ελληνικό χώρο δεν υπήρχαν παρόμοιες αντιδράσεις, αλλά απεναντίας η ορθόδοξη εκκλησία σύμφωνα με σχετικά έγγραφα συνιστούσε τον εμβολιασμό.