Δύο άγνωστες ακραίες προκλήσεις των Τούρκων σε Έβρο και Καστελόριζο

Γράφει ο ΝΙΚΟΣ ΧΑΤΖΗΙΩΑΚΕΙΜ

Τα πρόσφατα γεγονότα προσέθεσαν έναν ακόμη κρίκο στη μακρά αλυσίδα της σκιαμαχίας μεταξύ Ελλάδας –Τουρκίας με πεδίο αναφοράς την κατά καιρούς παράνομη είσοδο ατόμων, συνήθως πολιτών (όχι όμως πάντα), της μίας πλευράς στην επικράτεια της άλλης.

Παραδοσιακά, το ζήτημα διέθετε τις διαστάσεις της λαθραλιείας (αφορά και τα ποτάμια ύδατα του Έβρου) και του λαθρεμπορίου, στις οποίες ως γνωστόν τις τελευταίες δεκαετίες έχει προστεθεί η τραγική δραστηριότητα της εμπορίας ανθρώπων. Δεν ενέπιπταν πάντως όλες οι παραβιάσεις εκατέρωθεν της μεθορίου στις παραπάνω κατηγορίες –ούτε και οι αντιδράσεις ή οι χειρισμοί της κάθε πλευράς υπήρξαν σύμμετροι.

Σε άκρως απόρρητο υπόμνημα του τότε επιτετραμμένου της ελληνικής πρεσβείας στην Άγκυρα, αναγόμενο στα τέλη του 1963, αντίγραφο του οποίου υφίσταται στα κρατικά αρχεία των ΗΠΑ 1, περιέχονται οι εξής διαφωτιστικές περικοπές:

…«Αναφέρονται συναφώς τα εξής δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα:

1) την νύκτα της 19ης προς 20ην Σεπτεμβρίου 1962, τουρκικά συνεργεία υπό την προστασίαν στρατιωτικών δυνάμεων προέβησαν εις την … επί ελληνικού εδάφους (περιοχή Έβρου) αυθαίρετον κατασκευήν δύο εμφράξεων. Κατόπιν αρνήσεως των τούρκων να συμμορφωθώσιν εις ημετέραν πρόσκλησιν όπως καταστρέψωσι ταύτας οικειοθελώς, ελληνικά συνεργεία, συνοδευόμενα υπό οργάνων της Β. Χωροφυλακής, προέβησαν μετά τινας ημέρας εις την τοιαύτην καταστροφήν.

2) Την 5.12.1961, Tούρκος δεκανεύς εν στολή, φέρων οπλοπολυβόλον [sic: υποπολυβόλο] Στεν και συνοδευόμενος υπό ετέρων δύο φίλων του, επιβάς πλοιαρίου ενήργησε κομπαστικώς κανονικήν … απόβασιν επί της νήσου Καστελορίζου. Μετά την σύλληψιν του «αποβατικού αγήματος», το Τουρκικόν Υπουργείον Εξωτερικών ενήργησεν παρ’ημίν πιεστικώς διά την άμεσον απελευθέρωσιν του δεκανέως, επί τω λόγω ότι η φυλάκισις αυτού έθιγε (sic) [η δικαίως ειρωνική επισήμανση στο πρωτότυπο] το γόητρον των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων. Τελικώς άπαντες οι συλληφθέντες απηλευθερώθησαν μετά σύντομον παραμονήν εις τας φυλακάς, το δε πλοιάριον και το οπλοπολυβόλον επεστράφησαν εις τους κατόχους των. Η συμφιλιωτική αύτη χειρονομία των ελληνικών αρχών δεν εβράδυνε να αμειφθή εκ μέρους των Tούρκων, διά της εντάσεως των αυθαιρεσιών των περιπολικών των εις βάρος ημετέρων αλιευτικών, με επιστέγασμα την καταβύθισιν του π/κ ΜΑΡΙΤΣΑ και τον φόνον δύο μελών του πληρώματός του. [το ελληνικό αλιευτικό εμβολίστηκε νύχτα, το Νοέμβριο του 1962, από τουρκική ακταιωρό που τού επιτέθηκε αιφνιδιαστικά πλέοντας υπό κάλυψη φώτων, μεταξύ Καλολίμνου και Ιμίων. Οι Tούρκοι αποπειράθηκαν να εξαφανίσουν τα ίχνη της πράξης τους, καταδιώκοντας και δολοφονώντας δύο από τους Έλληνες ναυαγούς του 6μελούς πληρώματος, ενώ ένας κατάφερε να διαφύγει κολυμπώντας ως την Ψέριμο. Οι 3 που συνελήφθησαν, παρέμειναν φυλακισμένοι επί 6μηνο, μέχρι να απελευθερωθούν από τις τουρκικές Αρχές και αφότου εντωμεταξύ αποδείχθηκε ότι το ΜΑΡΙΤΣΑ έπλεε εντός ελληνικών υδάτων ….

… Όσον αφορά, εξάλλου, τας γενικωτέρας φύσεως εκκρεμότητας ή προβλήματα της κατηγορίας ταύτης, λόγω της ανομοιογενείας αυτών και συνεχούς αναδύσεως νέων τοιούτων εις απροβλέπτους τομείς των διακρατικών σχέσεων, δικαιολογείται πληρέστερον η υιοθέτησις μίας εν πνεύματι φιλίας και εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος σταδιακής διευθετήσεώς των (διά της καθιερώσεως λχ συστήματος συνοπτικής διαιτητικής διαδικασίας, μετά εξάντλησιν της συνήθους διπλωματικής οδού).

Σημειωτέον πάντως, ότι η ιστορία των ελληνοτουρκικών σχέσεων δεν αφθονεί εις ενθαρρυντικά εν προκειμένω προηγούμενα. … Μία των ελαχίστων εξαιρέσεων ταχείας οπωσδήποτε διευθετήσεως διμερούς εκκρεμότητος της εν λόγω κατηγορίας, απετέλεσεν η κατόπιν επανειλημμένων [ελληνικών] διαβημάτων περίληψις, εις γενικόν τουρκικόν περί αμνηστείας [sic] Νόμον, των περιπτώσεων ημετέρων καταδικασθέντων επί λαθραλιεία και εκτιόντων ποινάς φυλακίσεως εις διαφόρους φυλακάς (Φεβρ. 1963)».

Τα μέτρα που εισηγήθηκε ο Έλληνας διπλωμάτης θεσπίστηκαν τελικά, αλλά η εφαρμογή τους προϋπέθετε πάντοτε την καλή θέληση, ένα είδος συνήθως εν ανεπαρκεία στην ανατολική πλευρά των συνόρων όπως επισήμαινε και ο συντάκτης του εγγράφου. Είτε στο επίπεδο των δημόσιων εντυπώσεων, είτε σε ό,τι αφορά τα εκάστοτε ζητούμενα της κάθε πλευράς, το θέμα της παράνομης εισόδου πολιτών, διαθέτει στις ελληνοτουρκικές σχέσεις πλούσιο γεγονοτολογικά παρελθόν. Προεξοφλείται πως κάποια συστηματική αναδίφηση στην Υπηρεσία Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών θα απέφερε πλούσιους καρπούς, παρεμφερείς με τα όσα παρατέθηκαν. Ασχέτως του αν η τουρκική πλευρά θα επιλέξει να κωφεύσει γι’άλλη μια φορά και να μην ανταποδώσει την θετική προαίρεση, η ιστορική αποτίμηση των περιστατικών, των αντιδράσεων και των ευρύτερων επιλογών του κάθε κράτους, στέκει συντριπτικά εις βάρος της