Διαφθορά: Ως πότε απλά θα κλείνουμε τη…μύτη μας;

Του Μιχάλη Ψύλου*

« Η διαφθορά και πως λειτουργεί; Απάτη, φοροδιαφυγή, ξέπλυμα χρήματος», είναι ο τίτλος του βιβλίου του Νοέλ Πονς ,που μόλις κυκλοφόρησε στη Γαλλία. Φορολογικός επιθεωρητής, σύμβουλος της Κεντρικής Υπηρεσίας για την Πρόληψη της Διαφθοράς και διευθυντής της Ανώτατης Σχολής Ασφάλειας στο Παρίσι, ο Νοέλ Πονς είναι ένας «από τους πιο έμπειρους και πεισματάρηδες μαχητές κατά της διαφθοράς που είχε ποτέ η γαλλική κυβέρνηση», γράφει το γαλλικό περιοδικό L`Express. Στις 580 σελίδες του βιβλίου του, ο Πονς μας μεταφέρει ίσως την πιο ολοκληρωμένη εξερεύνηση του σύμπαντος της απάτης και της διαφθοράς , που κυριαρχεί όχι μόνο στη Γαλλία ,αλλά και σε όλη την Ευρώπη. Αποκαλύπτει ολόκληρη την αλυσίδα της απάτης και της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.

Η δύναμη του βιβλίου του Πονς δεν βρίσκεται τόσο στα στοιχεία που ,άλλωστε κυκλοφορούν παντού. Ο Γάλλος ειδικός αποκαλύπτει πώς η παγκοσμιοποίηση και η ψηφιοποίηση επέτρεψαν στη διαφθορά να λάβει πρωτοφανείς διαστάσεις . Ενίσχυσαν το έγκλημα στον κυβερνοχώρο και διευκόλυναν τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες προς όφελος της κάθε λογής μαφίας . Η διάγνωσή του είναι πολύ σκοτεινή: Το οικονομικό έγκλημα μαστίζει την οικονομία στις περισσότερες χώρες του πλανήτη, αλλά όσοι το καταγγέλλουν κινδυνεύουν πολλές φορές να βρεθούν οι ίδιοι στο …εδώλιο του κατηγορουμένου! « Η διαφθορά δεν καταστρέφει μόνο την οικονομία, αλλά και την κοινωνία, καθώς λεηλατεί τους φτωχότερους», λέει ο Νοέλ Πονς. «Πρόκειται για μια ληστεία χωρίς θύματα, αλλά με εξαιρετικά υψηλό κόστος για την κοινότητα, δεδομένου ότι είναι κρατικά χρήματα», προσθέτει.

Απώλειες ενός τρισεκατομμυρίου ευρώ το χρόνο

«Η διαφθορά ενδέχεται να κοστίζει ετησίως στις χώρες της ΕΕ σχεδόν 1.000 δισεκατομμύρια ευρώ» ,αποκαλύπτει το ευρωπαϊκό δίκτυο Euronews, επικαλούμενο εκτιμήσεις του Ευρωκοινοβουλίου . Ακούγεται εξωφρενικό, τη στιγμή μάλιστα που η Ευρωπαϊκή Ενωση αντιμετωπίζει μια από τις χειρότερες οικονομικές κρίσεις στην ιστορία της. Σύμφωνα με έκθεση της ομάδας προβληματισμού «Le Club des Juristes, ,χάνονται λόγω της διαφθοράς έως και 990 δισεκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο – αυτό αντιστοιχεί στο 6,3% του συνολικού ΑΕΠ της ΕΕ. Ερευνα της οργάνωσης Transparency International έδειξε μάλιστα ότι η πανδημία τροφοδοτεί το αίσθημα κατά της διαφθοράς μεταξύ των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. «Στην ΕΕ, μόνο τέσσερις στους 10 πιστεύουν ότι η κυβέρνησή τους έχει χειριστεί την πανδημία με διαφάνεια», αναφέρει η έρευνα. «Η ιατρική περίθαλψη, ειδικότερα, αποτέλεσε πρόσφορο έδαφος για τη διαφθορά καθώς οι κυβερνήσεις προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την πανδημία Covid-19», έγραψε η Transparency στην έκθεσή της.

Περίπου οι μισοί από τους ερωτηθέντες πιστεύουν ότι οι δωροδοκίες ή οι διασυνδέσεις χρησιμοποιούνται συνήθως από τις επιχειρήσεις για να εξασφαλίσουν επικερδείς κρατικές συμβάσεις και ότι οι μεγάλες εταιρείες συχνά αποφεύγουν να πληρώνουν τους φόρους τους.

Δεν προκαλεί λοιπόν έκπληξη το γεγονός ότι περισσότεροι από τους μισούς πολίτες της ΕΕ πιστεύουν ότι η κυβέρνησή τους διευθύνεται από ιδιωτικά συμφέροντα.

Κάποιοι πολιτικοί είδαν επίσης , την πανδημία ως «ευκαιρία για να αποκομίσουν κέρδη», τονίζεται στην έκθεση. Αναφέρεται μάλιστα το παράδειγμα της Γερμανίας ,όπου Χριστιανοδημοκράτες βουλευτές ενεπλάκησαν σε σκάνδαλα προμηθειών προστατευτικών μασκών στο δημόσιο. Στην Ελλάδα, επίσης ,στα χέρια της εισαγγελίας βρίσκεται μηνυτήρια αναφορά, για περισσότερες από 20 συμβάσεις που ανατέθηκαν απευθείας και χωρίς διαγωνισμό ,από διάφορες υπηρεσίες σε εταιρίες με υψηλό αντίτιμο, όπως κατήγγειλε ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης , Αλέξης Τσίπρας.

Πάνω από το 60% των ερωτηθέντων στη Γερμανία ,πιστεύουν μάλιστα ότι η κυβέρνηση βρίσκεται υπό την επιρροή ομάδων ιδιωτικών συμφερόντων. Αυτό είναι επίσης το αίσθημα περισσότερων από τους μισούς από αυτούς που ρωτήθηκαν στις υπόλοιπες χώρες μέλη της ΕΕ, όταν πρόκειται για τη δική τους κυβέρνηση.

Γενικότερα, το ένα τρίτο των Ευρωπαίων πιστεύουν ότι η διαφθορά παραμένει σταθερή ή αυξάνεται στη χώρα τους. «Αυτά τα αποτελέσματα πρέπει να θεωρηθούν ως έκκληση αφύπνισης τόσο για τις εθνικές κυβερνήσεις όσο και για τα θεσμικά όργανα της ΕΕ», προειδοποιεί ο Μίχιελ φαν Χούλτεν, διευθυντής της Transparency International EU.

Σύμφωνα με τη «Διεθνή Διαφάνεια» πέντε κράτη-μέλη της ΕΕ βρίσκονται κάτω από τον μέσο όρο όσον αφορά στην αποτελεσματική δίωξη υποθέσεων διαφθοράς και κατάχρησης κοινοτικών κονδυλίων. Πρόκειται για την Ουγγαρία, την Πολωνία, τη Ρουμανία, την Κροατία και την Ελλάδα. Και στις πέντε αυτές χώρες ο επικεφαλής της «Διεθνούς Διαφάνειας» Μίχιελ φαν Χούτεν βλέπει αρκετές υποθέσεις απάτης με ευρωπαϊκά κονδύλια, παραπέμποντας στην τελευταία ετήσια έκθεση της οργάνωσης.

Δεν αξιοποιούνται οι «πληροφοριοδότες»

Το μεγάλο πρόβλημα είναι οι δημόσιες συμβάσεις, που αποτελούν «ένα σημαντικό μέρος της οικονομίας ,αλλά και ένα κέντρο διαφθοράς».

Το κακό είναι όμως ότι οι «πληροφοριοδότες» που καταγγέλλουν φαινόμενα διαφθοράς, σε πολλές περιπτώσεις απειλούνται ακόμη και με διώξεις . Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα με τους «προστατευόμενους μάρτυρες στο σκάνδαλο Novartis στη χώρα μας , που απειλούνται αντί να ενθαρρύνονται να αποκαλύψουν πράξεις διαφθοράς.

Συνολικά μάλιστα στην ΕΕ , η έλλειψη ουσιαστικής προστασίας των «πληροφοριοδοτών» κοστίζει στην ευρωπαική οικονομία έως και 10 δισεκατομμύρια ευρώ το χρόνο, σύμφωνα με έκθεση της Κομισιόν το 2017.

.

«Η καλύτερη προστασία του καταγγέλλοντος θα μπορούσε να ενθαρρύνει την αποκάλυψη πρακτικών διαφθοράς και, συνεπώς, να μειώσει την κατάχρηση δημόσιου χρήματος», τονίζει η έκθεση της Κομισιόν.

Υπονόμευση της δημοκρατίας

«Η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει αγώνα κατά της διαφθοράς» γράφει η γερμανική Suddeutsche Zeitung ,προειδοποιώντας ότι «η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες υπονομεύει την κοινωνία και θέτει σε κίνδυνο τη δημοκρατία».

Να μην γελιόμαστε βέβαια: Ολοι μπορεί να υποψιάζονται ότι το μαύρο χρήμα προωθεί τη διαφθορά και υπονομεύει τη δημοκρατία, αλλά οι περισσότεροι έχουν αποδεχτεί το σύνθημα: «Εάν τα χρήματα βρωμάνε, απλά κλείστε τη μύτη σας», σημειώνει η γερμανική εφημερίδα. Δυστυχώς , σε πολλούς κύκλους τείνει να επικρατήσει η κυνική άποψη «ακόμη και το μαύρο χρήμα, αυξάνει επίσης την οικονομική ανάπτυξη».

Εκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου αποκαλύπτει αυτή την αδιαφορία κάποιων εθνικών κυβερνήσεων. Όλοι οι ειδικοί γνωρίζουν ότι το πρόβλημα δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί σε εθνικό επίπεδο. Το οργανωμένο οικονομικό έγκλημα , όπως και η τρομοκρατία, λειτουργούν διεθνώς. Τα παρανόμως παραγόμενα χρήματα εξαφανίζονται πέρα ​​από τα εθνικά σύνορα σε ένα δευτερόλεπτο, στα χέρια της αδιαφανούς παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής αγοράς. Την επόμενη εβδομάδα, η Επιτροπή της ΕΕ θα παρουσιάσει τη νέα της στρατηγική για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Θα μπορέσει η Ευρώπη να κινηθεί επιτέλους αποφασιστικά, για την καταπολέμηση της διαφθοράς; ΄Η μήπως τα πλοκάμια της είναι μάλλον αδύνατον να κοπούν;

*Από το νέο ειδησεογραφικό ιστότοπο newscenter.gr