Χιλή: Εργαστήρι του νεοφιλελευθερισμού, χώρα των ανισοτήτων

Η Χιλή, όπου άρχισε χθες Σάββατο και συνεχίζεται σήμερα Κυριακή η ψηφοφορία για την ανάδειξη μεταξύ 1.373 υποψηφίων των 155 προσώπων, ανδρών και γυναικών εξίσου, που θα καταρτίσουν το νέο Σύνταγμα της χώρας, υπήρξε από την εποχή της δικτατορίας του Πινοτσέτ (1973-1990) νεοφιλελεύθερο εργαστήριο με τεράστιες ανισότητες, μολονότι χαρακτηρίζεται συχνά πόλος πολιτικής σταθερότητας και οικονομικού δυναμισμού στη Λατινική Αμερική.

Από τον Πινοτσέτ στον Πινιέρα
Την 11η Σεπτεμβρίου 1973, ο στρατηγός Αουγκούστο Πινοτσέτ ανατρέπει τον Σαλβαδόρ Αγιέντε, τον πρώτο μαρξιστή που εξελέγη πρόεδρος της Χιλής το 1970. Περικυκλωμένος από τους πραξικοπηματίες, ο Αγιέντε αυτοκτονεί στο προεδρικό μέγαρο.
Ο Πινοτσέτ κυβερνά με σιδηρά πυγμή για 17 χρόνια. Γνωρίζει ήττα στο δημοψήφισμα του 1988 και παραδίδει το 1990 την εξουσία στον χριστιανοδημοκράτη Πατρίσιο Έλβιν, δημοκρατικά εκλεγμένο· παραμένει όμως επικεφαλής των ένοπλων δυνάμεων μέχρι το 1998.
Πεθαίνει το 2006, χωρίς να δικαστεί ποτέ για τα εγκλήματα του καθεστώτος του, που σκότωσε τουλάχιστον 3.200 ανθρώπους και βασάνισε άλλους 38.000. Ανάμεσά τους, η σοσιαλίστρια Μισέλ Μπατσελέτ, η οποία θα γινόταν η πρώτη γυναίκα που ανέλαβε την προεδρία της χώρας (2006-2010). Μετά τη δεύτερη θητεία της (2014-2018), έγινε η επικεφαλής της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.
Ο συντηρητικός δισεκατομμυριούχος Σεμπαστιάν Πινιέρα τη διαδέχθηκε στην εξουσία.

Νεοφιλελεύθερο εργαστήρι
Ο Πινοτσέτ εφάρμοσε νεοφιλελεύθερες συνταγές, ιδιωτικοποιώντας την υγεία, την παιδεία και τον τομέα των συντάξεων, με αυτόν τον τελευταίο να ανατίθεται στον Χοσέ Πινιέρα, αδελφό του σημερινού προέδρου.
Η Χιλή, η χώρα που κατατάσσεται πρώτη στον κόσμο στην παραγωγή χαλκού, στράφηκε στις εξαγωγές και έγινε τη δεκαετία του 1980 η χώρα της Λατινικής Αμερικής που προσέλκυε τις περισσότερες άμεσες ξένες επενδύσεις.
Το μοντέλο, οι βασικές αρχές του οποίου παραμένουν αμετάβλητες, προκάλεσε τον φθόνο αρκετών. Όμως η άλλη πλευρά του νομίσματος του «θαύματος της Χιλής» είναι οι χαοτικές ανισότητες μεταξύ των περίπου 19 εκατομμυρίων κατοίκων της. Αυτές ακριβώς τροφοδότησαν τον κοινωνικό ξεσηκωμό πριν από ενάμισι χρόνο, ο οποίος οδήγησε στις εκλογές αυτού του Σαββατοκύριακου για την ανάδειξη Συντακτικής Συνέλευσης, η οργάνωση των οποίων εγκρίθηκε με δημοψήφισμα.
Το κεφαλαιοποιητικό σύστημα των συντάξεων στη Χιλή επικρίνεται από πολλούς, ενώ το κόστος της περίθαλψης και της εκπαίδευσης είναι πολύ υψηλό, πρακτικά απαγορευτικό για μεγάλο μέρος των πολιτών.
Το 2020 το ΑΕΠ της Χιλής συρρικνώθηκε κατά 5,8% σύμφωνα με την κεντρική τράπεζα, κυρίως εξαιτίας του αντίκτυπου της πανδημίας του νέου κορονοϊού.

Χώρα των σεισμών
Η χώρα των 756.950 τετραγωνικών χιλιομέτρων εκτείνεται στα 4.300 χιλιόμετρα από την έρημο Ατακάμα στον βορρά μέχρι την Ανταρκτική στον νότο, σε μια στενή ζώνη γης (πλάτους 350 χλμ. το μέγιστο) ανάμεσα στον Ειρηνικό Ωκεανό και την οροσειρά των Άνδεων.
Είναι η πιο σεισμογενής χώρα στον κόσμο και έχει χτυπηθεί επανειλημμένα από τσουνάμι. Το 1960, η Βαλδίβια χτυπήθηκε από σεισμό 9,5 βαθμών – τον ισχυρότερο που έχει καταγραφεί ποτέ –, με τουλάχιστον 5.700 ανθρώπους να χάνουν τη ζωή τους.
Την 27η Φεβρουαρίου 2010, ισχυρός σεισμός 8,8 βαθμών, τον οποίο ακολούθησε τσουνάμι, στοίχισε τη ζωή σε πάνω από 520 ανθρώπους.
Στη Χιλή βρίσκονται εξάλλου αρκετά ενεργά ηφαίστεια.

Αστρονομία και ποίηση
Καθώς ο ουρανός εκεί είναι καθαρός για μεγάλο μέρος κάθε έτους, η βόρεια Χιλή φιλοξενεί τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια του κόσμου. Η κατασκευή του ELT, του μεγαλύτερου τηλεσκοπίου στον πλανήτη, άρχισε τον Μάιο του 2017 στην έρημο Ατακάμα, υπό την αιγίδα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Αστρονομικών Ερευνών στο Νότιο Ημισφαίριο (ESO).
Η χιλιανή Γαβριέλα Μιστράλ έγινε η πρώτη ποιήτρια που έλαβε βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας το 1945. Ο Πάμπλο Νερούδα θα την ακολουθούσε το 1971.
Ανάμεσα σε άλλους παγκοσμίως γνωστούς συγγραφείς από τη Χιλή ξεχωρίζουν η Ισαμπέλ Αγιέντε και ο Λουίς Σεπούλβεδα, ο οποίος πέθανε εξαιτίας της COVID-19.