Tου Γιάννου Μπαρμπαρούση*
Η πρόσφατη απαίτηση του Ερντογάν για διάλογο περί του Αιγαίουδεν πρέπει να λειτουργήσει αποπροσανατολιστικά σε ότι αφορά την μεγάλη, στρατηγική στόχευση της τουρκικής ηγεσίας και τον κίνδυνο που εκπορεύεται για τον Ελληνισμό. Παρέλκει άλλη μία σχολαστική ανάλυση για έναν Ερντογάν που πάσχει από folie de grandeur. Δεν είναι δύσκολη η διαύγαση των πραγματικών προθέσεων των Τούρκων. Δύσκολη θα είναι η εγκατάλειψη της χαμαίζηλης εφεκτικότητας που χαρακτηρίζει πλείστες από τις δικές μας (μη) αντιδράσεις. Η Ιστορία δεν χαμογελά ποτέ σε αυτούς που ασπόνδυλα πορεύονται με νωθρότητα στον μαίανδρο της ασάφειας.
Έχει επανειλημμένα, και ορθώς, υπογραμμιστεί η δεσπόζουσα σημασία του πολιτικού και γεωστρατηγικού ελέγχου της Κύπρου για την ιδιοσυστασία, ευστάθεια και αλκή του Ελληνισμού. Μέσω της σύζευξης Αιγαίου και Κύπρου αναπνέουμε, αποκτούμε αξιοζήλευτο στρατηγικό βάθος και μας ανοίγονται προοπτικές κυριαρχίας στην Ανατολική Μεσόγειο, η οποία –να μην το λησμονούμε ποτέ – αποτελεί τον δικό μας ζωτικό χώρο.
Οι τελευταίες προκλήσεις της Τουρκίας εντάσσονται στο γενικότερο πλαίσιο της Machtpolitik του Ερντογάν, με κύριο και διακηρυγμένο στόχο την υφαρπαγή εθνικής κυριαρχίας και φυσικού πλούτου που ανήκουν στα υπόλοιπα κράτη της λεκάνης της Ανατολικής Μεσογείου. Ξεκάθαρο το μήνυμα, με διαρκή την υπόμνηση ότι στην φαρέτρα των Τούρκων βρίσκεται και η στρατιωτική επιλογή, όπως άλλωστε την «θαυμάσαμε» με την κατοχή και εθνοκάθαρση στην βόρεια Συρία. Διακηρύσσουν, λοιπόν, ότι δεν μπορεί η Τουρκία να αποκλειστεί από τους διαδρόμους του φυσικού αερίου και του πετρελαίου.
Φθάνουμε στο punctum quaestionis, δηλαδή την διευθέτηση της ζέουσας Κυπριακής υπόθεσης, κατά τρόπο που να ανταμείβει την Τουρκία με συμμετοχή στην εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου που μπορεί μεν να ανήκει δικαιωματικά σε εμάς, αλλά, όπως έλεγε κάποιος, «δυνατὰ δὲ οἱ προύχοντες πράσσουσι καὶ οἱ ἀσθενεῖς ξυγχωροῦσιν». Παρέλκει η επισήμανση ότι και πολλοί «φίλοι« μας επιθυμούν να τελειώνουν με αυτή την εκκρεμότητα. Εμείς, όμως, όχι. Κι αυτό γιατί η λύση που προετοιμάζεται ελάχιστα θα μπορεί να απέχει από τις παραμέτρους που καθόρισε το ρατσιστικό και διχοτομικό σχέδιο Ανάν, με έκλειψη της Κυπριακής Δημοκρατίας, θεσμοποιημένη διζωνικότητα και καντονοποίηση, και όλα τα συναφή που μεθερμηνεύονται σε ταφόπετρα για κάθε προοπτική αφαλκίδευτης κυριαρχίας του Ελληνισμού.
Ερχόμαστε στο δέον γενέσθαι. Η πολύπτυχη συνεργασία με τις Μεσογειακές χώρες χρειάζεται να ενισχυθεί. Επειδή η καταστροφολογία είναι άσχημο πράγμα, σημειώνουμε την καίρια πρόοδο που έχει επιτευχθεί σε αυτό το μέτωπο, με όλα τα ερωτηματικά για την αμφιρρέπεια ενίων εταίρων μας. Εδώ όμως ας μας επιτραπεί να στρέψουμε τα φώτα των προβολέων σε μια άλλη κατεύθυνση, αυτή της ΕΕ.
Συχνά γίνεται λόγος, με την γνωστή ξύλινη γλώσσα, για την αποτυχία της ενσωμάτωσης στο ευρωπαϊκό κεκτημένο των χωρών του πάλαι ποτέ Παραπετάσματος, εντελώς διαφορετικών μεταξύ τους, από κάθε άποψη (ιστορίας, θρησκείας, πολιτισμού κ.ο.κ.), κάτι που ενισχύθηκε με την μεταναστευτική κρίση και την άνοδο στην κυβερνητική εξουσία, σε Ουγγαρία και Πολωνία, πολιτικών δυνάμεων πόρρω απεχόντων από το κλασικό φιλελεύθερο πρότυπο.
Με αρκετές από αυτές τις χώρες είχαμε μάλλον υποτυπώδεις σχέσεις, αν όχι δυσάρεστες, για διάφορους λόγους, από την στάση τους στην διάλυση της Γιουγκοσλαβίας έως την έλλειψη αλληλεγγύης στην διαχείριση τόσο της οικονομικής όσο και της μεταναστευτικής κρίσης. Ήλθαν όμως έτσι τα πράγματα ώστε η γερμανική πολιτική, που συνδυάζει οικονομική λιτότητα με φιλελεύθερο κοσμοπολιτισμό και ανοιχτά σύνορα, να προκαλέσει βαθύτατη δυσαρέσκεια και να οδηγήσει σε γενικό αναστοχασμό αυτούς τους λαούς, οι οποίοι, όπως ήδη τονίσαμε, διαφέρουν σε πολλά μεταξύ τους αλλά μοιράζονται την κληρονομιά της Σοβιετικής επικυριαρχίας. Έχουν έτσι έντονα ανεπτυγμένο το αίσθημα εθνικής υπερηφάνειας, που συνδυάζεται με ρωσοφοβία, γερμανοφοβία, ή και τα δύο, σε ορισμένες περιπτώσεις. Είναι επίσης καχύποπτοι απέναντι στην πολυπολιτισμικότητα, την οποία αντιμετωπίζουν ως κακοήθη νεοπλασία.
Γιατί τα λέμε όλα αυτά; Επειδή η Ελλάδα μπορεί κάλλιστα να εκμεταλλευθεί αυτή την δέσμη συλλογικών πεποιθήσεων στο χτίσιμο μιας νέας αντιτουρκικής συμμαχίας μέσα στην ΕΕ. Σήμερα βέβαια η Ουγγαρία και η Πολωνία αποτελούν μαύρα πρόβατα και οι ιθύνουσες σφαίρες πολλών Ανατολικοευρωπαϊκών χωρών συνεχίζουν να ομνύουν στον κοσμοπολιτισμό (σε κραυγαλέα αντίθεση με το συλλογικό αίσθημα των λαών τους) αλλά σύντομα πολλοί θα βρεθούν προ εκπλήξεων. Είναι λοιπόν απαραίτητο να μην βλέπουμε αυτές τις χώρες περίπου ως terra incognita, αλλά αντίθετα, ως πιθανό στήριγμα.
Δεν χρειάζεται να είσαι ειδκός στις Ψ.Ε. για να αντιληφθείς ότι ανοίγεται πεδίον δόξης λαμπρόν όταν σε ένα εκρηκτικό κοκτέιλ συνυπάρχουν Ερντογάν, μουσουλμάνοι πρόσφυγες και μετανάστες, Μέρκελ, ΜΚΟ και αυτάρεσκες κοσμοπολίτικες ελίτ που παρουσιάζονται, στα μάτια των Ανατολικοευρωπαίων, ως εξαιρετικά πρόθυμες να ταΐζουν μουσουλμάνους μετανάστες ενώ την ίδια ώρα κόβουν τις δικές τους συντάξεις.
Καθόλου να μην τα υποτιμούμε αυτά. Και μόνο το ποσοτικό μέγεθος των πρώην Ανατολικών, οι ψήφοι τους στα όργανα της ΕΕ, η ήδη εκδηλωθείσα απαρέσκειά τους στον γερμανικό οικονομικό ηγεμονισμό και η σταδιακή επικράτηση ανοιχτά αντιφιλελεύθερων πολιτικών δυνάμεων μπορούν να αποδειχθούν απρόσμενα κρηπιδώματα στις δικές μας προσπάθειες για ανάσχεση του τουρκικού κινδύνου. Φυσικά εμείς θα συνεχίζουμε να καταδικάζουμε οποιαδήποτε παρέκκλιση από την δημοκρατική νομιμότητα, αλλά αυτό δεν μας εμποδίζει να κεφαλαιοποιούμε οφέλη λ.χ. με πραγματικές κυρώσεις που θα πλήξουν αληθινά την Τουρκία ή και με ένα νέο ευρωπαϊκό μέτωπο «ενάντια στον ισλαμικό εξτρεμισμό».
Δεν είναι όλα ρόδινα βέβαια, όπως αποδεικνύει και η νέα επιρροή του Ερντογάν στην Σερβία (άμα πληρώνεις αγοράζεις επιρροή παντού). Αλλά οι ευκαιρίες είναι μεγάλες και δεν πρέπει να χαθούν. Και δεν αφορούν μόνο το επικοινωνιακό κομμάτι, αλλά και το ουσιαστικό, με σημαντικές προοπτικές.
*πολιτικός επιστήμων-διεθνολόγος
