«Τα πιράνχας του δοσιλογισμού»-Δύο άγνωστοι καταδότες και η δράση τους

Γράφει ο Δημήτρης  Σταυρόπουλος

Αν και έχουν περάσει 80 χρόνια από τον πόλεμο και την κατοχή στην Ελλάδα, υπάρχουν ακόμα «σκοτεινά» πρόσωπα που έδρασαν ως συνεργάτες των κατακτητών εκείνη την εποχή.

Τα εγκλήματα τους πολλά.

Κυκλοφορούσαν με γερμανικές στολές και έσπερναν τον τρόμο και τον θάνατο.

Ήταν Έλληνες και βασάνισαν Έλληνες!

Δυο από αυτούς- που παραμένουν σχεδόν άγνωστοι μέχρι σήμερα-ξεχωρίζουν.

Τους αποκαλούσαν… «τα πιράνχας»!

Ο ένας… αφέθηκε ελεύθερος και ο άλλος χάθηκε!

ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Ο Κωνσταντίνος Κυλινδρέας ήταν Έλληνας συνεργάτης των Γερμανών στη διάρκεια της κατοχής.

Μετά την απελευθέρωση συνελήφθη και καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη από το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων Θεσσαλονίκης αλλά με το βασιλικό διάταγμα της 12ης Σεπτεμβρίου του 1952 η ποινή μετατράπηκε σε κάθειρξη 20 ετών.

Τελικά αφέθηκε ελεύθερος το 1954 καθώς έγινε δεκτή αίτηση αναστολής εκτέλεσης του υπόλοιπου της ποινής.

Γεννήθηκε στη Σμύρνη και μετά την Μικρασιατική καταστροφή εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη όπου εργάστηκε ως αυτοκινητιστής.

Το διάστημα 1941-1943 κέρδισε μεγάλα ποσά ως πληροφοριοδότης της Μυστικής Αστυνομίας Στρατού και της Αστυνομίας Ασφαλείας-Υπηρεσίας Ασφαλείας και κατάφερε να αποκτήσει αρκετά αυτοκίνητα για εκμετάλλευση.

Το 1944, αφού πέρασε από το ένοπλο τμήμα του Αντωνίου Βήχου και τον Εθνικό Ελληνικό Στρατό (ΕΕΣ) του Κυριάκου Παπαδόπουλου (Κισά Μπατζάκ), του ανατέθηκε η διοίκηση ενός παραρτήματος ασφαλείας (που αποτελούνταν από περίπου 10 άνδρες και στεγάζονταν στο ξενοδοχείο Νέα Ορεστιάς στο Βαρδάρη) και έτσι ήρθε σε επαφή με Γερμανούς αξιωματικούς μεταξύ των οποίων και με τον διαβόητο ανακριτή-βασανιστή επιλοχία Μαξ Κέρβελ (Max Kerwell).

Ως επικεφαλής του παραρτήματος αυτού είχε μεταξύ άλλων την ευθύνη για την ανακάλυψη και τη σύλληψη όσων έκλεβαν βενζίνη, ελαστικά και άλλα υλικά από τον γερμανικό στρατό, αλλά συμμετείχε και στη δίωξη κομμουνιστών.

Ο Κυλινδρέας με την ομάδα κέρδιζε μεγάλα ποσά ζητώντας χρήματα για την απελευθέρωση αθώων συναδέλφων του και εκβιάζοντας άλλους αυτοκινητιστές. Αν κάποιοι από τους συλληφθέντες κατηγορούνταν για δράση κατά των δυνάμεων κατοχής, τους παρέδιδε στις ομάδες του Αντωνίου Βήχου και του Αντωνίου Δάγκουλα για να καταλήξουν στο εκτελεστικό απόσπασμα μετά από βασανιστήρια.

Το καλοκαίρι του 1944 ο Κυλινδρέας συνέβαλε στη σύλληψη 30-40 συγγενών ανταρτών του ΕΛΑΣ στη Θεσσαλονίκη, αφού έπεσε στα χέρια του ένας ταχυδρομικός σάκος με επιστολές των ανταρτών προς τις οικογένειες τους, τον οποίο παρέδωσε στις γερμανικές αρχές. Οι συλληφθέντες καταδικάστηκαν σε πολύμηνες φυλακίσεις ενώ ορισμένοι στάλθηκαν για καταναγκαστικά έργα στη Γερμανία.

Σε μια άλλη περίπτωση μέσω του Κυλινδρέα συνελήφθησαν ο ανθυπολοχαγός Σιάτκας, ο Ενωμοτάρχης Θεόδωρος Αγγελόπουλος και ένας ακόμη ενωμοτάρχης και δύο χωροφύλακες που είχαν εγκαταλείψει την υπηρεσία τους και προσπάθησαν να καταφύγουν στα βουνά για να ενταχθούν στην ΠΑΟ (Πανελλήνιος Απελευθερωτική Οργάνωση).

Από τους συλληφθέντες ο Σιάτκας εκτελέστηκε ενώ οι υπόλοιποι κατάφεραν να δραπετεύσουν.

Λίγο πριν την απελευθέρωση ο Κυλινδρέας, όπως και άλλοι Έλληνες που είχαν συνεργαστεί με τις κατοχικές δυνάμεις, ακολούθησε τα γερμανικά στρατεύματα που αποχωρούσαν από την Ελλάδα και κατέφυγε στην Αυστρία. Συνελήφθη στη Βιέννη από τους Ρώσους, τους οποίους όμως κατάφερε να πείσει ότι είχε βρεθεί στην αυστριακή πρωτεύουσα ως εργάτης και έτσι δεν αντιμετωπίστηκε ως συνεργάτης του εχθρού αλλά κρατήθηκε μαζί με Έλληνες εργάτες.

Τελικά επέστρεψε, μεταμφιεσμένος και με άλλο όνομα, στην Ελλάδα, μαζί με άλλους 340 Έλληνες εργάτες αλλά στο φυλάκιο της «Νίκης» στη Φλώρινα αναγνωρίστηκε και συνελήφθη. Μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη και στις 2 Ιουνίου του 1945 οδηγήθηκε στο στρατόπεδο «Παύλος Μελάς» ύστερα από ένταλμα φυλάκισης που εξέδωσε ο Ειδικός Ανακριτής, με τη σύμφωνη γνώμη και του Ειδικού Επιτρόπου.

Η ΔΙΚΕΣ

Στη διάρκεια της δίκης του, που ξεκίνησε στις 17 Ιουλίου του 1945, εξετάστηκαν πολλοί μάρτυρες, η πλειονότητα των οποίων ήταν μάρτυρες κατηγορίας.

Ο Ειδικός Επίτροπος στην αγόρευσή του χαρακτήρισε τον Κυλινδρέα προδότη της πατρίδας του και συνεργάτη των Γερμανών και των Ταγμάτων Ασφαλείας και ζήτησε να κηρυχθεί ένοχος και να του επιβληθεί η θανατική ποινή.

Τελικά ο Κυλινδρέας γλύτωσε την εκτέλεση και καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη με τις ψήφους δύο δικαστών και δύο λαϊκών μελών του δικαστηρίου, ενώ την ποινή του θανάτου ζήτησαν, εκτός από τον Ειδικό Επίτροπο, και οι άλλοι τρεις δικαστές.

Την επομένη της έκδοσης της απόφασης ο Ειδικός Επίτροπος άσκησε αίτηση αναθεώρησης της δίκης ζητώντας να κηρυχθεί ο Κυλινδρέας ένοχος και για τις άλλες κατηγορίες που τον βάρυναν και για τις οποίες είχε αθωωθεί λόγω αμφιβολιών.

Έτσι ο Κυλινδρέας βρέθηκε ενώπιον του Ειδικού Δικαστηρίου για δεύτερη φορά στις 22 Οκτωβρίου του 1946.

Η συντριπτική πλειοψηφία των μαρτύρων ήταν και πάλι μάρτυρες κατηγορίας (24 μάρτυρες κατηγορίας έναντι ενός μόνο μάρτυρα υπεράσπισης).

Στην απολογία του ο κατηγορούμενος παραδέχτηκε ότι είχε οπλιστεί από τους Γερμανούς και ότι συμμετείχε σε ένοπλες ομάδες που συνεργάζονταν με τις κατοχικές δυνάμεις.

Ο εισαγγελέας στην αγόρευσή του τον χαρακτήρισε απαίσιο εγκληματία και ανάξιο Έλληνα και κατέληξε ότι «η δικαιοσύνη και ο Ελληνικός λαός ζητεί να πέσει βαρύς ο πέλεκυς στον τράχηλο του κατηγορουμένου».

Από την πλευρά της η υπεράσπιση υποστήριξε ότι ο κατηγορούμενος εξυπηρέτησε την πατρίδα του καταδιώκοντας τους κομμουνιστές.

Τελικά ο Κυλινδρέας καταδικάστηκε και πάλι σε ισόβια κάθειρξη με οριακή πλειοψηφία 3 προς 2 και σε ολική δήμευση της περιουσίας του παρά και την πρόταση του Επιτρόπου για την επιβολή της ποινής του θανάτου.

Στη διάρκεια πάντως της δίκης ήταν χαρακτηριστική η στάση του Κυλινδρέα απέναντι στους μάρτυρες κατηγορίας καθώς απείλησε έναν από αυτούς ότι «γρήγορα θα ξανασυναντηθούν πάλι και θα τα πούνε».

Με το βασιλικό διάταγμα της 12ης Σεπτεμβρίου του 1952 η ποινή του Κυλινδρέα μετατράπηκε σε κάθειρξη 20 ετών.

Στη διάρκεια της παραμονής του στη φυλακή ο Κυλινδρέας συμμετείχε στον χριστιανικό όμιλο της φυλακής και το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη γενικότερη διαγωγή του είχε ως αποτέλεσμα να κερδίσει τα θετικά σχόλια της διεύθυνσης των φυλακών που συνέβαλαν στο να γίνει δεκτή η αίτηση του αναστολής του υπόλοιπου της ποινής το 1954, οπότε και αφέθηκε ελεύθερος.

Ο ΕΚΤΕΛΕΣΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΤΟΛΗ

Ο Κύρος Γραμματικόπουλος ήταν κι αυτός, Έλληνας δωσίλογος και συνεργάτης των Ναζί κατά την Κατοχή της Ελλάδας 1941-1944.

Γεννήθηκε στην Τραπεζούντα και ήρθε στην Ελλάδα ως πρόσφυγας μαζί με την οικογένεια του. Εγκαταστάθηκε αρχικά στη Δράμα όπου εργάστηκε ως αυτοκινητιστής.

Στη συνέχεια, μετά την κατάληψη της Ελλάδας από το γερμανικό στρατό και λίγο πριν ή λίγο μετά την παραχώρηση της Ανατολικής Μακεδονίας στη Βουλγαρία, εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη.

Κατατάχτηκε εθελοντής στη Βέρμαχτ και φέρεται να πολέμησε σε διάφορες μάχες όπως στη Μάχη της Κρήτης, στη Φινλανδία, στο ρωσικό μέτωπο και στην Αφρική.

Το 1943 επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη και άρχισε να εργάζεται για λογαριασμό της Μυστικής Αστυνομίας.

Φορώντας γερμανική στολή συμμετείχε σε εφόδους σε σπίτια και προέβαινε σε συλλήψεις, ανακρίσεις αλλά και δολοφονίες.

Κατά τον εορτασμό της εθνικής επετείου της 25ης Μαρτίου το 1944 στη Θεσσαλονίκη κατοχικές δυνάμεις διέλυσαν τις συγκεντρώσεις στον Λευκό Πύργο και στην πλατεία Διοικητηρίου κατά τις οποίες οι συγκεντρωμένοι είχαν καταθέσει στεφάνια στις προτομές του Βότση και του Καρατάσου.

Μεταξύ των Γερμανών ήταν και ο Γραμματικόπουλος που φορούσε γερμανική στολή και ο οποίος πήρε το στεφάνι από την προτομή του Βότση και το ποδοπάτησε.

Η ΣΦΑΓΗ ΣΤΑ ΓΙΑΝΝΙΤΣΑ

Στις αρχές του 1944 ο Γραμματικόπουλος συμμετείχε στις γερμανικές εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στο όρος Πάικο κατά ανταρτών του ΕΛΑΣ και κατοίκων χωριών της περιοχής που βοηθούσαν τους αντάρτες.

Λίγο αργότερα γνωρίστηκε με τον Φριτς Σούμπερτ, που είχε φτάσει στη Μακεδονία από την Κρήτη, εντάχθηκε στο σώμα του και συμμετείχε σε επιχειρήσεις στην περιοχή των Γιαννιτσών.

Μεταξύ άλλων συμμετείχε στη δολοφονία 14 ανθρώπων στο Ελευθεροχώρι και στην καταστροφή πολλών σπιτιών του χωριού καθώς και στην επιχείρηση στην Κρύα Βρύση στις 17 Μαρτίου του 1944.

Σε επιστολή διαμαρτυρίας που έστειλε λίγες μέρες μετά ο πρόεδρος της Κρύας Βρύσης στον Γερμανό Φρούραρχο Έδεσσας περιέγραψε την εισβολή στο χωριό, τους ξυλοδαρμούς κατοίκων καθώς και τη δολοφονία ενός από αυτούς.

Μερικούς μήνες αργότερα του ανατέθηκε η διοίκηση των Ταγμάτων Ασφαλείας της περιφέρειας Γιαννιτσών και με την ιδιότητά του αυτή συμμετείχε στις 14 Σεπτεμβρίου του 1944 στα βασανιστήρια και τη δολοφονία περισσοτέρων από 100 κατοίκων της πόλης.

Η ΦΥΓΗ ΚΑΙ Η … ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ

Μετά την ήττα της Γερμανίας ο Κύρος Γραμματικόπουλος, όπως και άλλοι Έλληνες που συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς στη διάρκεια της Κατοχής, κατέφυγε στη Γερμανία.

Στις 10 Αυγούστου του 1945 η αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα ενημέρωσε το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών ότι ο Γραμματικόπουλος βρισκόταν στη Λιουμπλιάνα.

Είκοσι μέρες αργότερα με απόφαση του Ειδικού Δικαστηρίου Δοσιλόγων Θεσσαλονίκης ο Κύρος Γραμματικόπουλος καταδικάστηκε ερήμην πεντάκις σε θάνατο.

Ενώ όμως συνελήφθη και μεταφέρθηκε στο Σαλτσμπουργκ και ξεκίνησε η διαδικασία για την έκδοσή του στην Ελλάδα, με την αποστολή στις αμερικανικές αρχές στη Γερμανία της καταδικαστικής απόφασης και όλων των απαραίτητων συνοδευτικών εγγράφων, τελικά δεν εκδόθηκε ποτέ και λίγο καιρό αργότερα αφέθηκε ελεύθερος.

Στη συνέχεια φέρεται να εγκαταστάθηκε στις Η.Π.Α.

Η σύζυγός του, ο πατέρας του και τα αδέρφια του επίσης δικάστηκαν από το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων Θεσσαλονίκης, με την κατηγορία της συνεργασίας με τις κατοχικές δυνάμεις. Με την απόφαση του δικαστηρίου της 30ής Αυγούστου του 1945 αθωώθηκαν λόγω αμφιβολιών η σύζυγός του και ο πατέρας του (ο οποίος στη διάρκεια της κατοχής είχε τοποθετηθεί μεσεγγυούχος εβραϊκού καταστήματος) και καταδικάστηκε σε έξι μήνες φυλάκιση ο αδερφός του Άρης για εθνική αναξιότητα.

Πληροφορίες

Στράτος Ν. Δορδανάς, «Έλληνες εναντίον Ελλήνων-Ο κόσμος των Ταγμάτων Ασφαλείας στην κατοχική Θεσσαλονίκη 1941-1944.

Μάνος Μαλαμίδης, «Μνήμες κατοχής-απελευθέρωσης Θεσσαλονίκης.

Στράτος Ν. Δορδανάς, Η γερμανική στολή στην ναφθαλίνη.

Επιβιώσεις του δοσιλογισμού στην Μακεδονία 1945-1974.