Σχετικά άρθρα
Γάζα: Η επαναφορά της «τελικής λύσης» στη διεθνή πολιτική
Ο κίνδυνος ενός μεγάλου πολέμου (περιφερειακού;).
Γράφει ο
ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΟΥΒΑΡΔΑΣ
PhD© Διεθνολόγος-Πολιτικός Επιστήμονας
Ο πόλεμος στην Ουκρανία εγκαινίασε μία εποχή επαναδιαμόρφωσης του διεθνούς status quo. Παγκόσμιες και περιφερειακές δυνάμεις μάχονται για την ανακατανομή των σφαιρών επιρροής και τον επανακαθορισμό του πλαισίου συνύπαρξης/συναλλαγής των κρατών. Η διεθνής πολιτική βγάζει τα δικαιικά, ανθρωπιστικά και λοιπά προσωπεία της, δείχνοντας γυμνή την ουσία της, τις σχέσεις ισχύος. Οι διεθνείς σχέσεις αποκαλύπτουν τον κυνισμό τους. Ακολούθως, η διεθνής πολιτική πρακτική χαρακτηρίζεται από τον εξαναγκασμό και τη βία.
Ταυτόχρονα, η Μ. Ανατολή παραμένει κρίσιμη για τον διεθνή συσχετισμό ισχύος. Η περιοχή είναι κατάλληλη για την παραγωγή ΑΠΕ, αποτελεί τη βασική πηγή υδρογονανθράκων (υ/α) διεθνώς, φιλοξενεί κράτη που μπλέκονται στο Ουκρανικό, ενώ σε αυτή βρίσκονται στρατηγικά χερσαία/θαλάσσια περάσματα. Συνεπώς, αφορά 4 βασικά πεδία του ανταγωνισμού μεταξύ Ευρασίας (Κίνα, Ρωσία, Ιράν) και Δύσης (ΗΠΑ, ΗΒ, ΕΕ) –1) Ουκρανία 2) ενεργειακή κατανάλωση 3) οικονομικές συναλλαγές 4) οδοί μεταφοράς.
Πρόσθετα, στη Μ. Ανατολή δρούνε ισχυρές περιφερειακές δυνάμεις. Τουρκία, ΗΑΕ, Ιράν και Σαουδική Αραβία (ΒΣΑ), έκαστοι ηγούνται συσπειρώσεων και φιλοδοξούν να ηγηθούν της περιοχής, ενώ το Ισραήλ κινείται επεκτατικά μέσω προσαρτήσεων και εποικισμών. Έτσι, η περιοχή χαρακτηρίζεται από σφοδρούς περιφερειακούς ανταγωνισμούς.
Τέλος, στη Μ. Ανατολή μαίνονται δυσεπίλυτα ζητήματα και τοπικές αντιθέσεις. Σινά, Συρία, Παλαιστινιακό, Λιβυή, Κουρδικό, Λίβανος, Γκολάν και Ιράκ είναι μόνο μερικές εστίες έντασης που επιμένουν στο χρόνο. Ως εκ τούτων, η περιοχή βιώνει τακτικά αιματηρές συγκρούσεις.
Συνεπώς, η ανάφλεξη στη Μ. Ανατολή είναι αναμενόμενη εξέλιξη. Ο ανταγωνισμός Δύσης -Ευρασίας εκεί κλιμακώνεται, μπλέκεται με τις περιφερειακές διαμάχες και μαζί τρέφουν τις εστίες έντασης. Η έκρηξη κάποιας ή κάποιων εξ’ αυτών λοιπόν είναι θέμα χρόνου.
Συγκεκριμένα, όλο το προηγούμενο διάστημα η Ευρασία αύξανε την επιρροή της στην περιοχή. Το Ιράν κρατούσε τη σφαίρα επιρροής του και παγίωνε τη θέση του στην Ευρασία, ενώ ΒΣΑ και ΗΑΕ διευρύναν τους δεσμούς μαζί της και αυτονομούνταν από τη Δύση. Αυτό δείχνει η ένταξη όλων τους στους BRICS, η μεταξύ τους προσέγγιση υπό Κινεζική ομπρέλα, η λειτουργία της εμπορικής οδού Ρωσία-Ιράν-Ινδία, η οικονομική/στρατιωτική συμφωνία Ιράν-Κίνας, η ενεργειακή συμφωνία Ιράν-Ρωσίας, η επιρροή του Ιράν σε Ιράκ, Συρία, Λίβανο και Υεμένη, η πρόοδος του στην παραγωγή πυρηνικής ενέργειας, η ανάπτυξη του στρατηγικού του οπλοστασίου, τα νέα πολυμερή σχήματα στρατιωτικής συνεργασίας στον Π. Κόλπο, η διατήρηση του ΟΠΕΚ+, η χρήση από τη Ρωσία Ιρανικών UAV. Ως αποτέλεσμα, η επιρροής της Δύσης μειωνόταν.
Βεβαίως, η Δύση αρνούνταν να απωλέσει τον ηγετικό της ρόλο εκεί, αν και έστρεφε την προσοχή της στην Ουκρανία και άλλα μέτωπα. Μία νέα συμφωνία ΗΠΑ-Ιράν και η εξομάλυνση των σχέσεων του Ισραήλ με τους συμμάχους της ήταν στον πυρήνα αυτού του Αμερικανικής εμπνεύσεως σχεδίου. Καρποί αυτού, ήταν το παζάρι για την αναγνώριση του Ισραήλ από το ΒΣΑ, η προσέγγιση Τουρκίας και Κατάρ με ΒΣΑ, Ισραήλ, ΗΑΕ, Αίγυπτο, η εξαγγελία του νέου “δρόμου των μπαχαρικών” (IMEC) -Ινδία-ΗΑΕ-ΒΣΑ-Ισραήλ-Ευρώπη- και η προαναγγελία συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Στόχος των ΗΠΑ ήταν η απομάκρυνση Ιράν-Ευρασίας, η οικοδόμηση ενός νέου πλέγματος περιφερειακών στρατιωτικών συμμαχιών και η διάνοιξη εναλλακτικών προς τη BRI και τον INSTC μεταφορικών οδών.
Αντίστοιχα, οι περιφερειακές δυνάμεις προωθούσαν τα σχέδια τους. Το ΒΣΑ ζητούσε από τις ΗΠΑ τη στρατιωτική του κάλυψη, αλλά και τη δυνατότητα παραγωγής πυρηνικής ενέργειας. Η Τουρκία συζητούσε με Ισραήλ και ΗΠΑ τους όρους συμμετοχής της στην εκμετάλλευση των υ/α της Αν. Μεσογείου. Το Ισραήλ υπονόμευε την προοπτική ίδρυσης ενός βιώσιμου και πραγματικά ανεξάρτητου Παλαιστινιακού κράτους. Το Ιράν απαιτούσε την άρση των εναντίον του κυρώσεων από τις ΗΠΑ. Όλοι διεκδικούσαν τη μεγιστοποίηση των οφελών τους, αλλάζοντας τη Μ. Ανατολή.
Σε αυτό το φόντο το Παλαιστινιακό ζήτημα επιδεινώθηκε. Η αντιδραστική κυβέρνηση του Ισραήλ ενέτεινε την κατοχή των Παλαιστινίων. Συγκεκριμένα, συνέχιζε τον εποικισμό της Δυτικής Όχθης και της Αν. Ιερουσαλήμ, υπονόμευε το status quo στο Τέμενος του Άλ-Άκσα, συντηρούσε τον αποκλεισμό της Γάζας, βάθαινε το «διαχωρισμό» των Παλαιστίνιων και των Αράβων του Ισραήλ. Αέρας στα πανιά της ήταν, αφενός η απομάκρυνση των Αραβικών κρατών από την Παλαιστινιακή υπόθεση και η προοπτική μίας μετριοπαθούς Ιρανικής στάσης, λόγω των συνομιλιών ΗΠΑ-Ιράν και ΒΣΑ-Ισραήλ, αφετέρου η στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ και η γενικότερη Δυτική στήριξη/ανοχή. Έτσι, η λύση των δύο κρατών κινδύνευε να δεχθεί νέο σοβαρό πλήγμα, ίσως και το τελειωτικό.
Ωστόσο, ούτε το Ισραήλ βρισκόταν σε ευχάριστη θέση. Η αντίθεση των Εβραίων στη φασιστικοποίηση του Ισραηλινού κράτους μεγάλωνε. Η ανυπακοή των Ισραηλινών Αράβων στις αρχές γινόταν πιο έντονη. Η αντίσταση στη Δυτική Όχθη οξυνόταν, παρά της Ισραηλινές επιχειρήσεις και την απουσία οργάνωσης. Η Χαμάς διεύρυνε τις ικανότητες της, όπως έδειξαν τα γεγονότα του 2021 στη Γάζα. Η Ρωσία ήταν εξοργισμένη με την πολιτική και ιδίως με τη σιωπηρή στρατιωτική στήριξη που προσέφερε το Ισραήλ στην Ουκρανία. Οι ΗΠΑ ζητούσαν από το Τελ-Αβίβ να μην προκαλεί εντάσεις στην περιοχή, ένεκα του Ουκρανικού. Το Ιράν επέστρεφε διπλωματικά στην περιοχή, ενώ οι προσκείμενες σε αυτό οργανώσεις στη μεθόριο Ισραήλ-Συρίας-Λιβάνου αποκάλυπταν νέες στρατιωτικές δυνατότητες. Εν κατακλείδι, η στρατηγική της διατήρησης και επέκτασης της κατοχής συναντούσε ισχυρά εμπόδια.
Έτσι, οι Παλαιστίνιοι βρέθηκαν ενώπιων επειγόντων κινδύνων και σημαντικών ευκαιριών. Οι πρώτοι σχετίζονταν με το ενδεχόμενο πρόκλησης από το Ισραήλ νέων τετελεσμένων, αλλά και με την πιθανότητα απώλειας σημαντικής διεθνούς βοήθειας. Οι δεύτερες αφορούσαν τη δυνατότητα μίας Παλαιστινιακής/Αραβικής εξέγερσης, την ενδεχόμενα ανεκτική στάσης της Ρωσίας σε αυτή, την ισχύ των φιλοιρανικών οργανώσεων και την απροθυμία της Δύσης να φθαρεί στις συγκρούσεις της Μ. Ανατολής σε αυτή τη συγκυρία. Εν τέλει, το ζήτημα που τέθηκε στην ημερήσια διάταξη ήταν η αξιοποίηση της συγκυρίας για τη διάσωση της προοπτικής ενός Παλαιστινιακού κράτους και τη δυναμική επάνοδο της στο προσκήνιο.
Η επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ απάντησε σε αυτό το ζήτημα. Κινητοποίησε όλους τους Άραβες και διέλυσε το μύθο του απόρθητου Εβραϊκού κάστρου με τον ανίκητο στρατό και την τέλεια κατασκοπεία. Έτσι, όλες οι Παλαιστινιακές οργανώσεις μπήκαν στη μάχη, ενώ προκλήθηκε μία ζώνη πολέμου από τη Γάζα ως τη Δυτική Όχθη και μέσα στο Ισραήλ. Ως απάντηση, το τελευταίο ξεκίνησε βομβαρδισμούς στη Γάζα, προκαλώντας αντίποινα από τις φιλοιρανικές οργανώσεις και την επέκταση των εχθροπραξιών στη μεθόριο Ισραήλ-Συρία-Λίβανος. Ακολούθως, πάγωσε η προσέγγιση των χωρών της περιοχής με το Ισραήλ και οξύνθηκε η διαμάχη Ιράν-ΗΠΑ, καθώς η γεωπολιτική αξία της Γάζας και η συμπάθεια των Ισλαμικών κοινωνιών στην Παλαιστίνη δε μπορεί να αγνοηθούν από τις κυβερνήσεις τους. Ήδη, το ΒΣΑ ανέβαλε την αναγνώριση του Ισραήλ, διαδηλώσεις ξεσπούν στις χώρες των Συμφωνιών του Αβραάμ (ΗΑΕ, κ.α), Τουρκία και Αίγυπτος το επικρίνουν, ενώ το Ιράν απειλεί να εμπλακεί στρατιωτικά στη σύγκρουση. Αντίστοιχα, ακόμη πιο αβέβαιη κατέστη η υλοποίηση του IMEC. Συνεπώς, προκύπτει μία περιφερειακή αναταραχή που υπονομεύει τους σχεδιασμούς της Δύσης και άρα είναι ενοχλητική για την ίδια, άλλα όχι για τη Ρωσία. Εξού, η έκκληση της πρώτης στο Ισραήλ να τηρεί το διεθνές δίκαιο στις επιχειρήσεις του, αλλά και η αποδοχή της Παλαιστινιακής αντίστασης από τη δεύτερη. Έτσι, το ζήτημα της κατοχής της Παλαιστίνης όχι μόνο δεν ενταφιάστηκε, άλλα επανήλθε ως κεντρικό στη διεθνή πολιτική, δίπλα στον πόλεμο στην Ουκρανία.
Συνεπώς, προκύπτει μία πολύ σύνθετη κατάσταση για Ισραήλ και Δύση. Το νέο διεθνοπολιτικό και στρατιωτικό τοπίο στη Μ. Ανατολή διαμορφώνει νέες συνθήκες για τον αγώνα της Παλαιστινιακής αντίστασης. Αφενός καθιστά πολύ δύσκολη την καταστολή αυτής μέσω μικρών επιχειρήσεων χαμηλού κόστους/ρίσκου, οι οποίες κατά βάση υλοποιούνται από επαγγελματίες Ισραηλινούς στρατιωτικούς. Αφετέρου συνεπάγεται την κατακόρυφη αύξηση του φόρου αίματος, την αρνητική μεταβολή της ποιότητας ζωής των Ισραηλινών πολιτών, αλλά και την πρόκληση νέων τριβών με τα Αραβικά/Ισλαμικά κράτη και τους ανταγωνιστές της Δύσης, στην αντίθετη περίπτωση, δηλαδή στην απόπειρα καταστολής της Παλαιστινιακής αντίστασης μέσω μίας εκτεταμένης, μακράς, και μετωπικής επιχείρησης από τον Ισραηλινό στρατό. Σε κάθε περίπτωση, η συνέχιση της κατοχής γίνεται πολύ πιο δύσκολή και επικίνδυνη υπόθεση για το Ισραήλ και πολύ πιο ακριβή και απαιτητική για τη Δύση.
Απ’ αυτό το αδιέξοδο θέλουν να διαφύγουν Δύση και Ισραήλ, κάνοντας ένα άλμα προς τα μπρος. Σε αυτή την κατεύθυνση προμηνύουν μία «τελική λύση» για τη Γάζα. Δύο επιλογές έχουν σε έναν τέτοιο τυχοδιωκτισμό, είτε την εξάλειψη τη Χαμάς από εκεί και άρα έναν μακρύ, σφοδρό, δύσκολο και απρόβλεπτο πόλεμο, είτε την εθνοκάθαρση ή τη γενοκτονία του πληθυσμού της. Έκαστες σημαίνουν τη ραγδαία κλιμάκωση του πολέμου και εκατόμβες θυμάτων. Ακολούθως, η στρατιωτική κινητοποίηση του Ιράν και άλλων δυνάμεων, όχι μόνο της Μ. Ανατολής, είναι πολύ πιθανή. Ως εκ τούτων, τυχόν απόπειρα Δύσης και Ισραήλ για μία μεταβολή στρατηγικών διαστάσεων στο status quo της Μ. Ανατολής, ενδέχεται τελικά να πλήξει τους ίδιους.
Ακριβώς γι’ αυτό το λόγο, Νατοϊκά πλοία πλέουν στην περιοχή. Φιλοδοξούν να αποτρέψουν ή να απαντήσουν στην εμπλοκή άλλων δυνάμεων στον πόλεμο και να παρέχουν βοήθεια στον Ισραηλινό στρατό. Βεβαίως αυτά μπορεί να μην αρκούν. Ακόμη χειρότερα ενδέχεται να δούμε χτυπήματα σε Δυτικούς στόχους στην περιοχή ως απάντηση, όπως ήδη απειλεί να πράξει το Ιράν. Συνεπώς, ο κίνδυνος εκδήλωσης ενός περιφερειακού πολέμου θα είναι το τελικό απότοκο του τυχοδιωκτισμού Δύσης και Ισραήλ.
Είναι έτοιμη η Δύση να διαβεί αυτό το Ρουβικώνα, ενώ συγκρούεται με τη Ρωσία;
Είναι δυνατόν να μην απαντήσουν η Ρωσία και η Κίνα;
Είναι ώριμος ο πλανήτης να περάσει τις πύλες του φρενοκομείου;
